Anayasa 1

Yanıt Açıklaması: Locke’un düşünce sisteminde, otoritenin temelinde topluluğun iradesi yer almaktadır. Bu nedenle bu bakış açısı, aynı zamanda, en üstün buyurma gücünün ifadesi olan egemenliğin halka ait olduğu anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hak ve hürriyetler dört şekilde de tanınabilir. Doğru cevap E' dir.

Yanıt Açıklaması: Bir anayasanın içermesi gereken ve anayasada yer alması arzu edilen tüm kuralların yetkili bir organ tarafından, usûlüne uygun olarak tek bir metin içinde toplanmasına yazılı anayasa denir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere, İsveç, İspanya, Hollanda, günümüzdeki monarşi örneklerini oluşturmaktadır. Brezilya ise başkanlık hükumeti sistemine sahiptir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa metinlerinin asıl rolü, devletin üstün iktidarını sınırlamak, bu iktidarın önceden tahmin edilmesi imkânsız, keyfî tezahürlerini önlemektir. Ayrıca anayasa metinleri geniş bir haklar ve özgürlükler listesi ile bu hak ve özgürlüklerin güvence mekanizmalarını içermesi gerektiğinden temel hak ve özgürlükleri korur.

Yanıt Açıklaması: Anayasacılığın ortaya çıkmasına yol açan çeşitli sebepler mevcuttur. Bunlardan biri, Orta Çağ’ın sonlarında feodalizmin çözülmesinin ve tarımsal ekonominin zayıflamasının neticesi olarak burjuva sınıfının doğmasıdır. Ticaretle uğraşan bu yeni sınıf, devlet gücünün en önemli tezahürlerinden olan vergilendirme yetkisinin keyfîliğini, iktisadî faaliyetleri önünde büyük bir engel olarak görmektedir. Bu nedenle, devletin vergilendirme yetkisinin hukuk kurallarıyla sınırlanması, bu yeni sınıfın en önemli amaçlarından biri olmuştur. 18. yüzyılın büyük sanayi devrimi ile hızla güçlenen burjuva sınıfı, devletin hukuk kurallarıyla sınırlanmasında en etkili iktisadî ve siyasî aktör hâline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Fransız devriminin ardından yayınlanan 1789 tarihli Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi de 17. yüzyıl tabiî hukuk düşüncesini yansıtan ifadelere yer vermiştir. 17 maddeden oluşan bu bildirinin tüm hükümlerinde tabiî hukuk öğretisinin ve bu öğretinin önde gelen düşünürlerinden olan John Locke’un etkisini görmek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Devlet otoritesinin hukuk kurallarıyla sınırlanması, bu otorite karşısında bireylerin çeşitli hak ve özgürlüklerinin tanınıp korunması yönündeki gelişmelere anayasacılık akımı denmektedir. Bu akım ilk sonuçlarını 18. yüzyılda yaratmış; böylece, tarihin ilk yazılı anayasası olan ABD Anayasası, 1787’de kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa hükümlerinden bir veya birkaçının değiştirilmesi kesin olarak yasaklanmışsa, buna değişmezlik yasağı denir. Değişmezlik yasağının varlığı, bir anayasayı katı hâle getiren özellikler arasındadır. Örneğin, TC 1924 Anayasası, bu Anayasa’nın 1. maddesinde yer alan “ Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir” hükmünün değiştirilmesini yasaklamıştır. Benzer şekilde, TC 1961 Anayasası da bu Anayasa’nın 1. maddesinde yer alan “Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir” hükmünün değiştirilmesini yasaklamıştır. TC 1982 Anayasası ise bu Anayasa’nın “Devletin şekli” başlıklı 1., “Cumhuriyetin nitelikleri” başlıklı 2. ve “Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti” başlıklı 3. maddesinde yer alan hükümlerin değiştirilmesini yasaklamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bir anayasa, savaş, sıkıyönetim, seferberlik gibi olağanüstü hâllerde, cumhurbaşkanına vekâlet veya niyabet hâllerinde, kısacası, belirli dönemlerde anayasa hükümlerinin değiştirilmesini yasaklıyorsa, buna, dönem yasağı denir. Dönem yasağı da anayasaya katılık kazandırmaktadır. Örneğin 1958 tarihli Fransız Anayasası, Cumhurbaşkanı’na vekâlet edilen dönemlerde; 1978 İspanyol ve 1976 Portekiz Anayasası ise olağanüstü dönemlerde anayasa değişikliğini yasaklamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Devlet otoritesinin hukuk kurallarıyla sınırlanması, bu otorite karşısında bireylerin çeşitli hak ve özgürlüklerinin tanınıp korunması yönündeki gelişmelere anayasacılık akımı denmektedir. Bu akım ilk sonuçlarını 18. yüzyılda yaratmış; böylece, tarihin ilk yazılı anayasası olan ABD Anayasası, 1787’de kabul edilmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yarı-başkanlık sistemleri (semi-presidentialism) başkanlık sistemi ile parlamenter sistemin bazı özelliklerinin birleştiği, bu iki hükûmet sisteminden türeyen melez bir hükûmet modelidir.

Yanıt Açıklaması: 10.6.1983 tarihli 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu, normlar hiyerarşisi içinde şeklen anayasadan sonra gelen, âdi kanun niteliğinde bir hukuk metnidir. Böyle olmakla beraber bu kanun, yasama organının kuruluşuyla ilgili kurallar içerdiğinden, mahiyeti gereği olarak maddî bakımdan anayasadır. Benzer şekilde, 30.3.2011 tarihli 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun da normlar hiyerarşisinde anayasadan sonra gelen, âdi kanun niteliğinde olan bir hukuk metnidir. Böyle olmakla beraber, bu Kanun, yargı organının önemli bir unsuru olan Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşu, işleyişi ve yetkileri konusunda hükümler içermesi nedeniyle maddî bakımdan anayasadır. 4.2.1983 tarihli 2797 sayılı Yargıtay Kanunu ile 6.1.1982 tarihli 2575 sayılı Danıştay Kanunu, 6.1.1982 tarihli 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun da maddî bakımdan anayasa niteliğindedir.  TC 1982 Anayasası 168. madde şöyledir: “Tabiî servetler ve kaynaklar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete aittir. Devlet bu hakkını belli bir süre için, gerçek ve tüzelkişilere devredebilir. Hangi tabiî servet ve kaynağın arama ve işletmesinin, Devletin gerçek ve tüzelkişilerle ortak olarak veya doğrudan gerçek ve tüzelkişiler eliyle yapılması, kanunun açık iznine bağlıdır. Bu durumda gerçek ve tüzelkişilerin uyması gereken şartlar ve Devletçe yapılacak gözetim, denetim usul ve esasları ve müeyyideler kanunda gösterilir.” Bu madde ve benzer maddeler Türkiye’nin hukuk sisteminin  tepe noktasında yer alan temel norm niteliğindeki anayasanın düzenlemeleridir. Bu yüzden, içerikleri ne olursa olsun, şeklî anayasa kavramının örnekleridir.

Yanıt Açıklaması: Yazılı anayasa Birleşik Devletler’de 1787'de, Fransa’da 1791’de, İsveç’te 1809’da, Belçika’da, Japonya’da ise 1889’da yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Federal devlet, birleşme ve ayrılma olmak üzere iki ayrı yöntemle kurulabilir. Birleşme yolu, iki ayrı devletin bir araya gelerek federasyon oluşturmasını ifade eder. Bu yöntemde, birleşen devletler önce konfederasyon oluşturur, sonra federasyona dönüşürler. Nitekim ABD, 13 devletin 1776’da oluşturdukları konfederasyonu, 1787’de federasyona dönüştürmesiyle kurulmuştur. Benzer şekilde, 1815’te kurulan Helvetya konfederasyonu, 1848’de federasyona dönüşerek bugünkü İsviçre’yi oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı, devlet gücünün en önemli tezahürlerinden olan vergilendirme yetkisinin keyfîliğini, iktisadî faaliyetleri önünde büyük bir engel olarak görmektedir. Bu nedenle, devletin vergilendirme yetkisinin hukuk kurallarıyla sınırlanması, bu yeni sınıfın en önemli amaçlarından biri olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Virginia Anayasası 12 Haziran 1776 yılında yayınlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yazısız anayasa, yazılı anayasanın karşıtı olan bir kavramdır. Yazısız anayasaya, teamülî anayasa da denir. Yazısız anayasanın teamülî anayasa olarak adlandırılmasının nedeni, devlet hayatında uygulana gelen kuralların herhangi bir metinde yazılı olarak yer almasından değil; teamüllere dayanmasından kaynaklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Montesquieu’ye göre, yasama ve yürütme kuvvetleri aynı kişiye veya aynı memurlar topluluğuna sunulduğu takdirde, özgürlüklerin korunması mümkün olmaz. Benzer şekilde yargı kuvveti de yasamadan ayrılmadığı takdirde, özgürlükler ortadan kalkabilir. Bu nedenle Montesquieu, yasama, yürütme ve yargı iktidarlarının farklı organlara sunulması görüşündedir.

Yanıt Açıklaması: Karar alma yetkisine sahip organların veraset yoluyla iş başına gelmediği yönetim biçimi, cumhuriyettir.