Anayasa 1

Yanıt Açıklaması: 12 Mart 1971’de Silahlı Kuvvetler’in yayınladığı bir muhtırayla yarı askerî bir yönetim dönemiyle karşılaşmıştır.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D seçenekleri federal devletlerde bulunan özelliklerdir. Üniter devlette, merkezî idare ile adem-i merkezî idare arasındaki yetki paylaşımı, kanunla düzenlenir. Buna karşılık, federasyonda, federal devletle federe devletler arasındaki yetki paylaşımı anayasayla düzenlenmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Toplam sayıları 49 olan CHP ve 25 olan CKMP temsilcileri de 158 sayılı Kanun’un 6. maddesi gereğince, seçmenler tarafından değil, partinin yetkili organ ve kurulları tarafından seçilmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Seçim sürecinin demokratikliğini sağlayan en önemli kurallardan biri de bu sürecin başından sonuna kadar hukuka uygunluk yönünden yargı denetimine tâbi olmasıdır. Türkiye’de bu denetim, ilk kez 1961 Anayasası’yla kurulmuş olan Yüksek Seçim Kurulu tarafından yapılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 1921 Anayasası, temel hak ve hürriyetler ile yargı organına ilişkin hüküm ihtiva etmeyen, yirmi üç maddelik oldukça kısa bir anayasadır. Bu anayasaya göre yasama ve yürütme yetkisi TBMM'ye aittir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası, 18. yüzyılın anayasacılık hareketleriyle kabul edilen klasik hakların hemen hemen tümüne yer vermiştir.Anayasanın içerdiği hakların bir kısmı şöyledir: “kişi dokunulmazlığı, vicdan, düşünme, söz, yayım, yolculuk, bağıt, çalışma, mülk edinme, malını ve hakkını kullanma, toplanma, dernek kurma, ortaklık kurma hakları” (m. 70); “can, mal, ırz ve konut dokunulmazlığı” (m.71); “yakalanmama ve tutuklanmama hürriyeti” (m. 72); “işkence, eziyet, zoralım ve angarya yasağı” (m. 73); “mülkiyet hakkı” (m. 74); “din hürriyeti” (m. 75); “konut dokunulmazlığı” (m. 76); “basın hürriyeti” (m. 77); “seyahat hürriyeti” (m. 78); “sözleşme, çalışma, ortaklık ve dernek kurma hürriyeti” (m. 79); “öğretim hürriyeti” (m. 80); “haberleşme hürriyeti” (m. 81); “tabiî hâkim ilkesi” (m. 83); “vergi ödeme yükümlülüğü” (m. 84); “verginin kanuniliği ilkesi” (m. 85); “savaş, sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde hak ve özgürlüklerin ne şekilde sınırlanacağı” (m. 86); “ilköğretim mecburiyeti” (m. 87); “vatandaşlık hakkı” (m. 88)

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de 1946’ya kadar iki dereceli seçim usûlü uygulanmıştır. 1946’dan bu yana ise tek dereceli seçim esası uygulanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Anayasa hazırlama sürecinde 27 Mayıs 1961' e kadar süre verilmesi ve bu tarihte hazır olmadığı taktirde eni bir Kurucu Meclise işlerin devredileceği gibi yaptırımlar sunan MBK'nın amacı yönetimi bir an önce sivillere devretmektir. Dolayısıyla doğru cevap B' dir.

Yanıt Açıklaması: 1909’da Kanun-i Esasi, değiştirilerek padişahın sahip olduğu yetkiler, önemli ölçüde sınırlanmıştır. Böylece II. Meşrutiyet olarak adlandırılan dönem başlamıştır. 1909 değişiklikleri, Anayasaya yeni hakların eklenmesini sağlamıştır. Bunlar, kanun dışı tutuklama yasağı, sansür yasağı, haberleşmenin gizliliği esası, toplanma ve dernek kurma hakları , padişahın sürgün yetkisinin kaldırılmasıdır . Görüldüğü üzere, 1909 değişiklikleriyle padişaha sürgün yetkisi verilmemiş, aksine padişahın sürgün yetkisi kaldırılmıştır. Dolayısıyla III numaralı maddede verilen bilgi yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap I, II ve IV numaralı maddeleri içeren D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kurucu Meclis’in Temsilciler Meclisi adıyla anılan kanadının üye kompozisyonu, 157 sayılı Kanun’un 4. maddesiyle, bu üyelerin belirlenmesinde izlenecek yöntem ise 158 sayılı Kanun’la hükme bağlanmıştır. 157 sayılı Kanun’un 4., 158 sayılı Kanun’un 2. maddesine göre, Temsilciler Meclisi’nin 10 üyesi Devlet Başkanı, 18 üyesi MBK tarafından atanmıştır. Bundan başka, üyeleri MBK tarafından atanmış olan Bakanlar Kurulu da bu Mecliste yer almıştır. Sözü geçen maddeler, il temsilcileri ile CHP ve CKMP temsilcilerinin de bu Mecliste yer almasını öngörmektedir. İl temsilcilerinin nasıl belirlenecekleri ise 158 sayılı Kanunun 5. maddesinde hükme bağlanmaktadır. Bu madde gereğince toplam sayısı 75 olan il temsilcileri, illerin nüfusuna göre, ilçe delege seçme kurulları tarafından seçilir.

Yanıt Açıklaması: Seçimlerin iki dereceli olması, seçmenlerin ancak seçici bir kurulu belirleme yetkisine sahip olduğu, karar organlarında yer alacak asıl temsilcilerin ise bu kurul tarafından belirlendiği bir modeldir.

Yanıt Açıklaması: Kanun-ı Esasi'de yer alan devlet başkanlığının veraset yoluyla devredileceğine ilişkin hüküm devlet şeklinin monarşi olarak kabul edildiğini gösterir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin yargı sistemi içinde adlî ve idarî uyuşmazlıklara bakan çok sayıda mahkeme mevcuttur. Ancak bu mahkemelerin hepsi kendi alanlarında tek bir yüksek yargı merciine bağlı olarak faaliyet gösterir. Adlî uyuşmazlıkların yüksek yargı mercii, Yargıtay; sivil nitelikteki idarî uyuşmazlıkların yüksek yargı mercii, Danıştay’dır.

Yanıt Açıklaması: Padişahın yasama ve yürütmeye dair yetkilerinde ciddi sınırlamalar meydana getirdiği için Kanun-ı Esasi'nin 1909 yılında geçirdiği değişiklikler, Osmanlı Devleti'nin meşruti monarşi haline gelmesine yol açmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: A, C, D ve E seçeneklerinde ifade edilenler, Kanun-i Esasi'nin padişaha sunduğu yetkiler arasında yer almaktadır. Ancak padişahın yürütme alanında yetkisi olmakla birlikte; seçim esasına dayanan Meclis-i Mebusanın doğrudan doğruya yasama sürecini harekete geçirmesi ve kanun tekliflerinin metinlerini hazırlayabilmesi mümkün değildir. Meclis-i Mebusan tarafından kabul edilen kanunlar, üyeleri padişah tarafından atanan Meclis-i Âyan’da da kabul edildikten sonra padişahın onayına sunulmakta; padişah onay iradesini açıkladığı takdirde, teklif metni kanunlaşarak yürürlüğe girmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti'nin ilk anayasası Kanun-ı Esasi, 1876 yılında ilan olunmuştur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Milli Birlik Komitesi, Türk Silahlı Kuvvetleri adına 27 Mayıs 1960’da yönetime el koyan askeri^ liderlerden oluşmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 8. maddede yargının bağımsızlığı kuralına yer vermektedir. Bu maddeye göre: “Yargı hakkı, millet adına usul ve kanuna göre bağımsız mahkemeler tarafından kullanılır.” Anayasanın yargı başlıklı bölümünde yer alan 53-60. maddeler arasındaki hükümler ise yargı fonksiyonunun dayandığı diğer esasları düzenlemektedir.

Yanıt Açıklaması: Yerindelik denetimi, bir hukuk normunun şekil ve içeriğinin bir üst norma uygunluğunun değil; o normu yapan organın takdir yetkisinin denetlenmesidir. Konuyu anayasa yargısı açısından incelediğimizde, bir kanunun şekil ve içeriğinin anayasaya uygunluk yönünden değil; o kanunu yapan yasama organının takdir yetkisi yönünden denetlenmesi, yerindelik denetimi anlamına gelecektir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası’nın 1. maddesi, “Türkiye devleti bir Cumhuriyettir.” hükmüne, 3. maddesi ise “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” düzenlemesine yer vermektedir. Anayasanın yasama ve yürütmeyi düzenleyen hükümleri incelendiğinde, bu Anayasayla meclis hükûmetiyle parlamenter hükûmet arasında karma bir modelin benimsendiği görülmektedir. Gerçekten Anayasa, 4. maddesinde “Türk milletini ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi temsil eder ve millet adına egemenlik hakkını yalnız o kullanır.” hükmüne yer vermektedir. Anayasa, 5. maddesiyle yasama ve yürütme yetkilerinin TBMM’ye ait olduğu hükmünü benimsemiştir. 7. maddenin 2. fıkrasında ise TBMM’ne hükûmeti her zaman için denetleme ve düşürebilme yetkisi sunulmuştur.