Anayasa 1

Yanıt Açıklaması: Amerikan bağımsızlık hareketi sonucunda yayınlanan 12 Haziran 1776 tarihli Virginia Anayasası ile bu anayasanın başında yer alan Haklar Bildirisi’nde (Bill of Rights), tabiî hak anlayışının ve bu anlayışın savunucularından olan Locke’un düşüncelerinin derin izleri yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kanunların anayasaya uygunluk denetimi, genel yetkili mahkemeler tarafından değil; sadece bu amaç için kurulmuş, özel yetkili bir mahkeme tarafından yapılabiliyorsa, bu sisteme özel yetkili mahkeme sistemi denmektedir. Özel yetkili mahkeme sisteminin diğer adı Avrupa modelidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye 1987'de AİHM'ne bireysel başvuru hakkını tanımıştır.

Yanıt Açıklaması: Orta Çağ’ın feodal devlet düzeninin sona ermesiyle kurulan mutlak monarşiler; yasama, yürütme, hatta yargı alanındaki yetkilerin dahi hükümdara ait olduğu bir sistemi ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Jellinek’in teorisinden hareket eden Kemal Gözler’in, devlete ilişkin tanımı şöyledir: “Devlet, belirli bir toprak parçası üzerinde egemen olan belirli bir insan topluluğunun oluşturduğu bir varlıktır.” Bu tanımın da gösterdiği gibi, devletin, insan topluluğu, toprak ve egemenlik olmak üzere üç unsuru vardır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. Meclis başkanının iptal davası açma yetkisi bulunmamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Locke ve Montesquieu’nün görüşleri, 13 İngiliz kolonisinin bağımsızlık mücadelesinin ardından kabul edilen bildirilerde ve ABD Anayasa’sında açık olarak gözlemlenmektedir. Benzer şekilde bu görüşler, Fransız devriminin ardından yayınlanan bildirilerde ve 1791 tarihli Fransız Anayasa’sında da somutlaşmıştır.

Yanıt Açıklaması: BM İnsan Hakları Evrensel Bildirisi 10 Aralık 1948 tarihinde yayımlanmıştır. Bu bildiri, 30 maddeden oluşmaktadır.BM İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin içerdiği hükümler, önemli olmakla beraber, imza sahibi devletler bakımından bağlayıcı değildir. Bu hükümler ancak temenni niteliğindedir. Doğru cevap B' dir.

Yanıt Açıklaması: Yazılı anayasaların kabulüyle ve buna eş zamanlı olarak parlamentoların kurulmasıyla birlikte, hükümdarın yasama ve yürütme alanındaki yetkileri, parlamentoya ve onun içinden çıkan bakanlar kuruluna geçmiştir. Böylece, hükümdarın başta yürütme olmak üzere, devlet hayatındaki yetkilerinin sembolik konularla sınırlandığı parlamenter monarşiler doğmuştur. Bu, aynı zamanda, parlamenter hükûmet sisteminin ortaya çıkması anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Katı anayasa, aynı zamanda sert anayasa olarak da tanımlanmaktadır. Yazılı anayasaların hemen hepsi katı niteliktedir. Bir anayasanın içerdiği hükümler, âdi kanunların değiştirilmesinde izlenen yöntemden daha farklı bir yöntemle değiştiriliyorsa bu tür bir anayasaya katı anayasa denir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere’de kralın sahip olduğu yetkileri sınırlamayı hedefleyen ilk belge, 1215 tarihli Magna Carta Libertatum’dur. Bu belge, anayasa kavramının içeriği ile örtüşen bir özelliğe sahip olmadığı hâlde, çeşitli kaynaklarda tarihin ilk anayasası olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere’de devlet gücünün sınırlanması ve insan haklarının korunması amacına yönelen hukuk metinleri, İngiliz parlamentosunun yetkilerini sınırlayacak hükümlere yer vermemektedir. Bunun doğal sonucu olarak İngiliz siyasal sisteminde yasama organı, en üstün otoriteyi ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kanunların anayasaya uygunluk denetimi, genel yetkili mahkemeler tarafından yapılıyorsa, buna genel mahkeme sistemi denmektedir. Bu denetim ilk kez ABD’de ortaya çıktığı için ABD modeli olarak da tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hükûmetin gerek kollektif sorumluluğu gerekse bireysel sorumluluğu, gensoru mekanizmasıyla harekete geçirilir. Yasama organı üyeleri tarafından bir bakan aleyhine veya tüm bakanlar kurulu aleyhine gensoru önergesi vermek mümkündür. Gensoru önergesinin parlamentoda görüşülmesi hâlinde, bu görüşmelerin ardından güven oylaması işlemi yapılır. Gensoru önergesi, bir bakan aleyhine verilmişse, bu önergeyi takiben yapılan güven oylamasında, güvensizlik oyu verildiği takdirde, bakan, görevinden düşmüş sayılır. Bakanlar kurulunun tümü aleyhine verilen gensoru önergesini takiben yapılan güven oylamasında ise güvensizlik oyu verildiği takdirde, hükûmet düşmüş sayılır. Hemen belirtmek gerekir ki parlamento sandalyelerinin yarıdan fazlasına sahip olan bir hükûmeti veya bu tür bir hükûmetin bakanlarından birini, gensoru önergesiyle düşürmek mümkün değildir. Bu, ancak, hükûmet eden partinin parlamentodaki milletvekillerinin güvensizlik oyu vermesiyle mümkün olabilir. Bu ise uygulamada gerçekleşmesi mümkün olmayan bir ihtimaldir.

Yanıt Açıklaması: Yazısız anayasaya, teamülî anayasa da denir. Yazısız anayasanın teamülî anayasa olarak adlandırılmasının nedeni, devlet hayatında uygulana gelen kuralların herhangi bir metinde yazılı olarak yer almasından değil; teamüllere dayanmasından kaynaklanmaktadır. Kısacası, yazısız anayasa sisteminde devlet hayatında uygulanan kurallar uzunca bir süreden beri tekrarlana gelen; bu nedenle, bunlara uyulması konusunda güçlü bir oydaşmanın (konsensüs) mevcut olduğu kurallardır. Yazısız anayasanın tipik örneği İngiltere’dir.

Yanıt Açıklaması: Çevre hakkı üçüncü kuşak haklar arasında yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Parlamenter hükûmet sisteminde parlamento olarak adlandırılan yasama organı, bütün demokratik hükûmet sistemlerinde olduğu gibi halkın oylarıyla belirlenmektedir.Parlamenter hükûmet sisteminde yürütme organı, devlet başkanı ve bakanlar kurulundan oluşmaktadır. Parlamenter sistemlerde bakanlar kurulu üyeleri genellikle aynı zamanda yasama üyeliği statüsüne de sahiplerdir.Parlamenter sistemde kanunların uygulanması anlamına gelen yürütme yetkisinin asıl sahibi bakanlar kuruludur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Devlet, bir insan topluluğunun belirli bir toprak parçası üzerinde egemenlik sağlamasıyla kurulur. O hâlde, devletin ortaya çıkması için bir insan topluluğunun belirli bir toprak parçası üzerinde egemenlik tesis etmeyi arzu etmesi ve bunu başarabilmesi gerekmektedir. Bu ise her şeyden önce, bir toprak parçasının varlığıyla mümkündür. Dünya üzerinde sahipsiz bir toprak kalmadığına göre, günümüz koşullarında devlet kurulabilmesi için bir başka devletin egemenliği altında olan belirli bir toprağın, o devletin egemenliğinden çıkarılması gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Mülkiyet hakkı, pozitif statü haklarından biridir.

Yanıt Açıklaması: Tabiî hukuk öğretisi tabiî hak anlayışı ve sosyal sözleşme teorisine dayanır. Bu düşünceye göre, insanlar, doğuştan sadece insan olmak sıfatıyla, vazgeçilmez ve devredilmez bazı hakların sahibidir. Tâbiat hâlinin sürdürülmesindeki güçlükler, insanlığı kendi aralarında akdedecekleri bir sözleşme ile devlet otoritesini yaratmaya teşvik etmiştir. Ne var ki insanoğlu, tabiat hâlinde sahip olduğu hakların tümünü değil; ancak bunlardan bir kısmını devlet otoritesine devretmiştir. Bu nedenle devlet, bireylerin sözleşme ile kendisine devretmediği tabiî haklarına saygı göstermek, bu haklara dokunmamakla yükümlüdür. Doğru cevap A'dır.