Hukukun Temel Kavramları 1

Yanıt Açıklaması: Kıyas, belirli bir durum veya ilişki için öngörülen kuralın, o durum veya ilişkiye benzeyen fakat hakkında hiç veya yeterli düzenleme bulunmayan bir başka duruma uygulanmasıdır. Bazı durumlarda açık bir hukuk kuralıyla kıyasın açıkça benimsenmesi söz konusu iken; bazı durumlarda ise kıyas yasağı bulunmaktadır. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: TCK’nın 45. maddesine göre suç karşılığında öngörülen yaptırım olarak cezalar adli para cezası ve hapis cezasıdır. Ancak bu cezalar dışında, belirli haklardan yoksun bırakılma (TCK m.53) ve müsadere (TCK m.54-55) gibi bazı emniyet tedbirlerinin de uygulanması söz konusu olabilmektedir. Ayrıca kanunda akıl hastaları ve çocuklar bakımından da bunlara özgü bazı güvenlik tedbirleri de öngörülmüştür (TCK m.56-57). Hukuk sistemimizde ölüm cezası, sürgün ve genel müsadere gibi temel hakların ihlalini oluşturabilecek nitelikteki cezalara yer verilmemiştir.

Yanıt Açıklaması: “Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazete’de hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar”. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Dolayısıyla bir hukuka aykırılığın yaptırımı olarak adli para cezası veya hapis cezası öngörülmüşse, o hukuka aykırılık aynı zamanda bir suç teşkil etmektedir. TCK’da temel olarak üç tür hapis cezası öngörülmüştür. Bunlar; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır.

Yanıt Açıklaması: Objektif (nesnel) ahlak kuralları ve sübjektif (öznel) ahlak kuralları olmak üzere iki yönü bulunan ahlak kurallarından; objektif ahlak kuralları, bireyin diğer bireylere ve topluma karşı olan davranışlarını düzenlerken; sübjektif ahlak kuralları ise bireylerin kendi iç dünyalarındaki değerleri ve kendilerine karşı olan davranışlarını düzenler. Buna gööre doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk literatüründe yaptırım kavramına ilişkin iki tartışma vardır. Bu tartışmalardan ilki, yaptırımsız bir hukuk kuralının olup olmayacağına ilişkindir. Bir görüşe göre her hukuk kuralı emredicidir ve emre uygun davranmayanlar için bir yaptırım öngörür. Bu bağlamda yaptırıma bağlanmamış hukuk kuralı olamaz. Bu görüşte, eğer bir kural devlet yaptırımına bağlanmamışsa ona hukuk kuralı demenin de bir anlamı yoktur. Aksi görüşte ise genel olarak hukuk kuralının yaptırımı olsa da; bazen yaptırımsız hukuk kurallarının da olabileceğini söyler. Bu görüşe göre yaptırım her bir hukuk kuralı için söz konusu olmayabilir; ancak hukuk düzeninin geneli bakımından söz konusu olan vazgeçilmez bir özelliktir. Gerçekten de yaptırıma bağlanmamış bir takım kurallar olabilir. Özellikle tanımlayıcı hukuk kuralları bunlara en güzel örnektir. Ancak bu durum hukuk düzeninde bulunan kuralların genelinin yaptırıma bağlanmış olduğu gerçeğini değiştirmez. Kuralkoyucu bazen hukuki kavram ve kurumları tanımlayıp çerçevesini belirleme ihtiyacıyla hukuk düzeni içerisinde tanımlayıcı kurallar öngörebilir. Örneğin Türk Ceza Kanunu'nun 6. maddesinde kamu görevlisi, gece vakti ve benzeri birçok kavramın tanımı yapılmıştır. Benzer şekilde Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun 2. maddesinde de soruşturma, kovuşturma, şüpheli ve sanık gibi muhakeme hukuku kavramlarına ilişkin tanımlamalara yer verilmiştir. Bu düzenlemeler herhangi bir emir ve buna bağlı olarak yaptırım içermemektedir. Sadece belirli hukuki kavramları tanımlamaktadır. Bu kavramların içeriğinin belirlenmesi, yaptırıma bağlanmış diğer kuralların uygulanması bakımından önem arz eder; ancak bunların kendi başlarına tabi oldukları yaptırımlar söz konusu değildir. TCK'nın 6. maddesinde tanımlanan kavramlardan olan kamu görevlisine ilişkin düzenleme yaptırıma bağlı değildir. Ancak bu düzenleme zimmet, rüşvet, irtikap gibi yaptırıma bağlanmış suçların faili olabilecek kimselerin kapsamının belirlenmesi bakımından son derece önemli bir düzenlemedir. Bununla birlikte doğrudan yaptırımı bulunmayan bir hukuk kuralının doğrudan yaptırıma tabi olan başka kuralların uygulama alanının belirlenmesinde etkili olması, söz konusu hukuk kuralının yaptırıma tabi olduğunu göstermez. Doğrudan yaptırıma tabi olmayan hukuk kuralı neticede yaptırımsız bir hukuk kuralıdır. Bu nedenle hukuk kuralının kural olarak yaptırıma tabi olduğu; ancak istisnaen de yaptırımsız kurallar bulunabilecektir.

Yanıt Açıklaması: İnsanların bir arada yaşamalarını sağlayan gücün tam olarak ne olduğu bilinmemekle birlikte; bunun hakkında bazı görüşler mevcuttur. Kimi yazarlar, insanların kendilerine benzeyenleri aradıkları ve bunun neticesinde toplumları oluşturduklarını söylerken; kimi yazarlar da insanların çıkarları doğrultusunda bir araya geldiklerini savunmuştur. Kimi yazarlara göre de bu zorunluluk bir hayvansal içgüdüden; kimilerine göre de barış içerisinde yaşama zorunluluğundan kaynaklanmaktadır. İnsanların dini gereklerden dolayı bir arada yaşadığına dair bir görüş yoktur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal düzene ve toplum içerisinde adaleti sağlayacak bir kuruma duyulan ihtiyaç devletin en temel ortaya çıkış nedenlerinden birisidir. Devlet, bu ortaya çıkış nedeninin gereği olarak bir hukuk sistemine ihtiyaç duyar. Her hukuk sisteminin en önemli ayaklarından birisi ise yaptırım sistemi oluşturur. Hukukun etkinliği ve hukuk kurallarının uygulanabilirliği, büyük oranda bu kuralların ihlal edilmesi halinde  devletçe uygulanacak yaptırımlara bağlıdır. Bu bağlamda hukukun hizmet ettiği toplumsal düzenin sağlanması amacı, ancak bireylerin hukuk kurallarına uygun davranmasıyla gerçekleştirilebilir. Bireyleri hukuka uygun davranmaya yönelten en etkili araç ise kuralların ihlali halinde öngörülen yaptırımı olmaksızın hukuk kurallarını işlevselliğinden bahsetmek zordur. Yaptırıma bağlanmamış bir hukuk kuralının ihlali giderek artar ve bir süre sonra varlığı bile tartışılır hale gelir. Hukuk kurallarının bağlanmış olduğu yaptırımlar, bireylerin hukuka uygun davranmalarını sağlamada en önemli etken olmakla birlikte tek etken değildir. Örneğin bireyin içinde bulunduğu toplumun gelişmişlik düzeyi ve bireyi hukuka aykırı davranmaktan alıkoyan ahlaki değerler de toplumda hukuka uygun davranılmasını sağlayan diğer önemli etkendir.

Yanıt Açıklaması: Kanunların anayasaya uygunluğunun denetimi, 1921 Anayasası döneminde gündeme gelmemiştir. 1924 Anayasası'nda kanunların anayasaya aykırı olamayacağı açıkça düzenlenmekteydi; ancak  kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi sistemi içtihat yoluyla yerleşememiştir.  1961 Anayasası ise kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimine geniş kapsamlı biçimde yer vermiştir. 1961 Anayasasının önemi ilk defa Anayasa Mahkemesinin bu anayasa ile ön görülmüş olmasında kendisini göstermektedir. Şu an yürürlükte bulunan 1982 Anayasası da 1961 Anayasasında yer alan Anayasa Mahkemesi kurumunu korumuştur. Bu iki anayasa arasında Anayasa Mahkemesinin statüsü, kuruluşu görevleri ve çalışma usullerine ilişkin bir takım farklılıklar vardır. Ancak her iki anayasa döneminde de kanunların anayasaya uygunluğunun denetlenmesinde merkezi bir yargı organı tarafından bastırıcı denetim yöntemi benimsenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kanunların uygulanması bakımından bazı sorunlar ortaya çıkabilir. Hâkimin uygulayacağı bir hüküm bulunmazsa, hâkim neye göre karar verecektir? Bu durumda hâkimin takip etmesi gereken bir sistem bulunmaktadır. Buna göre, hâkim önce o olay için örf ve adet hukukunda bir kural olup olmadığına bakacak; orada da bir kural bulamazsa kendisi kural koyacaktır. Buna hâkimin hukuk yaratması denmektedir.

Yanıt Açıklaması: Eşitlik kavramı, “kanunlar yönünden insanlar arasında ayrım bulunmaması durumu; bedensel, ruhsal başkalıkları ne olursa olsun, insanlar arasında toplumsal ve siyasi haklar yönünden ayrım bulunmaması durumu”; toplumsal eşitlik de “yasalarla tanınmış hak ve yükümlülüklerde bütün yurttaşların eşit olması” şeklinde tanımlanabilir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası’nda (m. 150) iptali istenen normun RG’de yayımlanmasından başlayarak doksan gün olan dava açma süresi, 1982 Anayasası (m. 151) ile altmış güne indirilmiştir. Bu değişiklikle, anayasa yargısı sürecinin hızlandırılmak istenmiş olduğu anlaşılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Cebri icra sadece para borçlarına ilişkin yükümlülükler bakımından söz konusu olmaz. Örneğin boşanma halinde, velayeti anneye verilen çocuğun, onu annesine teslim etmek istemeyen babanın elinden zorla alınarak anneye verilmesi; sözleşmesi sona erdiği halde kiraladığı dük- kandan çıkmayan kiracının zorla tahliye ettirilmesi hep birer cebri icra örneğidir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Dini kuralların etkili olduğu toplumlarda hukuk kuralları da teokratik yani dini temellere dayanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Sosyal düzen kurallarının farklı özelliklerine rağmen temelinde bazı ortak yanları vardır. Öncelikle sosyal düzen kuralları genel nitelik taşır, yani herkese uygulanır. Bunun yanında bu kurallar süreklilik taşır; yani uzun süre ve aralıksız olarak uygulanır. Üçüncü olarak ise bu kurallar, emir ve yasaklama içerir (normatiftir) ve bunlara uyulmaması durumunda da birtakım yaptırım öngörürler. D seçeneğinde belirtilen "Sosyal düzen kuralları zaman içerisinde değimezler." önermesi yanlış olup sosyal düzen kuralları ülkeden ülkeye, bölgeden bölgeye farklılık gösterebilir; hatta zaman içerisinde gelişip, değişebilirler. Sosyal düzen kuralları, teknolojik gelişmeler, kültürel değişimler, coğrafi farklılıklar, yönetim ve rejim değişiklikleri gibi olaylardan etkilenerek; aynı toplum içerisinde, zaman içerisinde değişim gösterebileceği gibi, farklı toplumlarda veya bölgelerde aynı zaman içerisinde de farklılık gösterebilirler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaptırımın işlevi genel olarak kamusal düzenin ve bu düzenin devamlılığının sağlanmasıdır.Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tanımlayıcı hukuk kuralında, hukuk kavramının veya kurumunun anlamını, unsurlarını belirleyen kurallardır. Örneğin Türk Medeni Kanununun “Erginlik on sekiz yaşın doldurulmasıyla başlar” hükmü tanımlayıcı hukuk kuralına bir örnektir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal düzen kuralları sayılamayacak kadar çoktur. Ancak genel kabul gören sınıflandırmaya göre sosyal düzen kurallarını, din kuralları, ahlak kuralları, görgü (nezaket) kuralları, örf ve adet kuralları ile hukuk kuralları olarak beş ana başlık altında toplamak mümkündür. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaptırım, yapısı gereği bir zorlamayı bünyesinde barındırması nedeniyle, gerçek ve tüzel kişiler bu zorlamanın muhatabı olmak istemezler. Bir kurala aykırı davranmaları nedeniyle o kuralın muhatabı olacaklarını bildiklerinden dolayı da kurala uygun davranma eğiliminde olurlar. Özetle, pasif işlev bakımından, yaptırımın hukuk sistemi içindeki varlığı, bireyler üzerinde korkutucu bir etki yapmak suretiyle, onların kurallara uygun davranmasını sağlama şeklinde ortaya çıkar.

Yanıt Açıklaması: Bakılmakta Olan Bir Davanın Varlığı: Somut norm denetiminin temel şartı ve ayırıcı özelliği, bu yola ancak, bakılmakta olan bir dava dolayısıyla başvurulabilmesidir. Doğru cevap E'dir.