Hukukun Temel Kavramları 1

Yanıt Açıklaması: “Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında Resmî veya özel hiçbir görev alamazlar.” Bu değişikliğin getirdiği yenilikler, şöyle sıralanabilir: (a) Anayasa Mahkemesi üye sayısı, onyediden onbeşe düşmüştür . (b) Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi kapatıldığı için bu kurumların Anayasa Mahkemesi üyeliği için aday belirlemeleri söz konusu değildir. (c) Anayasa’nın 147. Maddesinin başlığı “2. Üyeliğin sona ermesi” iken 2017 yılında “2. Üyelerin görev süresi ve üyeliğin sona ermesi” şeklinde değiştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Hukukun nihai amacının adaleti sağlamak olduğu hayli yaygın olarak belirtilmektedir. Adalet kavramı kabaca “yasalarla sahip olunan hakların herkes tarafından kullanılmasının sağlanması” ya da “herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme, doğruluk” olarak tanımlanabilir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Siyasî partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır, bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Genişletici yorumda hukuk kuralının lafzının sınırlarının ötesine gidilerek anlam verilmeye çalışılması söz konusudur. Daraltıcı yorumda ise tam tersine hukuk kuralının lafzının kapsadığı alandan daha dar bir alanda anlamlandırma söz konusu olur. Bilimsel yorum hukuk bilimiyle uğraşanların yaptığı yorum olup bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Tarihsel yorum ise kanun koyucu makamın tarihsel iradesinin araştırıldığı yorum metodudur. Ne var ki bunların hiçbiri 1924 Anayasası'nda zikredilmiş ve daha sonra 1961 ve 1982 Anayasaları'nda hukuk sistemi içerisinde tanımlanmamış değildirler. Soru kökünde bahsedilen yorum türü, yasama organının ihdas ettiği kuralların yorumunu da yaptığı (bu gerekçeden farklıdır) yorum türü yani yasama yorumudur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaptırımlar çoğunlukla hoşnutsuz etme ve zorlama şeklinde gerçekleşse de bu nitelikte olmayan yaptırımlar da mevcuttur. Örneğin, TCK’nın 50/1/c maddesinde düzenlenen ve kısa süreli hapis cezalarına alternatif olarak öngörülen cezai yaptırımlardan birisi olan “en az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etme” yaptırımı bu nitelikte değildir. Gerçekten de barınma imkanı da bulunan bir meslek edinme kursuna gitmek birçok açıdan ödül gibi algılanmaya müsait bir yaptırımdır. Bazen hukuk politikasının gereği olarak hukuki ihlaller karşılığında ödül sayılabilecek yaptırımlar öngörülebilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa Mahkemesi norm denetimi yaparken ilgililer tarafından ileri sürülen gerekçelere dayanmak zorunda değildir. Örneğin bir kanun hakkında Anayasanın 10. maddesindeki eşitlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle dava açılmış olsun, Anayasa Mahkemesi isterse bu kanunu eşitlik ilkesine değil de 2. maddedeki hukuk devleti ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edebilir.

Yanıt Açıklaması: Suç karşılığında yaptırım olarak uygulanan cezalar sadece adli para cezası ve hapis cezasıdır. Ancak bu cezalar dışında, belirli haklardan yoksun bırakılma (TCK m.53) ve müsadere (TCK m.54-55) gibi bazı emniyet tedbirlerinin de uygulanması söz konusu olabilmektedir. Ayrıca kanunda akıl hastaları ve çocuklar bakımından da bunlara özgü bazı güvenlik tedbirleri de öngörülmüştür (TCK m.56-57). Hukuk sistemimizde ölüm cezası, sürgün ve genel müsadere gibi temel hakların ihlalini oluşturabilecek nitelikteki cezalara yer verilmemiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal düzen kurallarının farklı özelliklerine rağmen temelinde bazı ortak yanları vardır. Öncelikle sosyal düzen kuralları genel nitelik taşır, yani herkese uygulanır. Bunun yanında bu kurallar süreklilik taşır; yani uzun süre ve aralıksız olarak uygulanır. Üçüncü olarak ise bu kurallar, emir ve yasaklama içerir (normatiftir) ve bunlara uyulmaması durumunda da birtakım yaptırım öngörürler. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Somut olaya uygulanacak bir kanun hükmü yok ancak örf ve adet kuralı varsa, ilgili örf ve adet kuralı uygulanır. Hukuk yaratma yetkisi, olaya uygulanacak herhangi bir kuralın bulunmadığı durumlarda tanınan yetkidir. Hâkimin hukuk yaratmasının şartı, kural dışı boşluktur. II no’lu önerme doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi ilk defa Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkmıştır. Aslında 1787 tarihli ABD Anayasasında kanunların anayasaya uygunluğunun mahkemelerce denetlenebileceği hakkında bir hüküm yer almamaktadır. Amerikan yargısı bu yetkiyi kendisi içtihat yoluyla yaratmıştır. ABD Yüksek Mahkemesi, 1803 tarihli Marbury v. Madison kararında kanunların Anayasaya uygunluğunu denetleme yetkisini kendisinde görmüştür. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Anayasamıza göre somut norm denetimi için gerekli şartlar: a. Bakılmakta Olan Bir Davanın Varlığı b. Davaya Bakmakta Olan Merciin Bir Mahkeme Hüviyetini Taşıması c. Uygulanacak Normun Varlığı d. İddianın Ciddiliği

Yanıt Açıklaması: Modern dönemde, hukuk kurallarının ihlali halinde yaptırım uygulama yetkisi yalnızca devlete aittir.Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Sistematik yorum metodu: Belli bir kuralın anlamı tespit edilmeye çalışılırken, kuralın bütün içerisindeki yerine bakılarak yorum yapılmasıdır. Böylece kural, sistem içindeki yeri ve fonksiyonu saptanarak yorumlanır.

Yanıt Açıklaması: İçinde bulunduğumuz modern dönem devletlerinin en önemli özellikleri ve egemenlik göstergeleri, toplumda yaptırım uygulama yetkisini de bünyesinde barındıran şiddet tekelini elinde bulundurmalarıdır.  Modern dönemde, hukuk kurallarının ihlali halinde yaptırım uygulama yetkisi yalnızca devlete aittir.

Yanıt Açıklaması: 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile Anayasa Mahkemesi görevlerine, bireysel başvuruları karara bağlamak görevi eklenmiştir . Almanya, Macaristan, İspanya gibi birçok Avrupa ülkesinde kabul edilmiş olan bireysel başvuru ya da “anayasa şikâyeti” müessesesi, bir kamu gücü tarafından anayasal bir hakkı ihlal edilmiş olan her bireye, Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkını vermektedir.

Yanıt Açıklaması: Yaptırım her şeyden önce bir devlet zorlamasıdır. Ancak bu zorlamayı diğer zorlamalardan ayıran en önemli husus, bu zorlamanın hukuk kurallarının ihlali halinde devlet tarafından yapılıyor olmasıdır. Burada dikkati çeken iki nokta vardır: Birincisi zorlama hukuk kurallarının ihlaline yöneliktir; ikincisi ise zorlama devlet tarafından gerçekleştirilir. Dolayısıyla hukuk kuralının ihlali halinde bundan zarar gören kişinin yaptığı zorlama, hukuki bir yaptırım olarak nitelendirilmez.

Yanıt Açıklaması: Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında Resmî veya özel hiçbir görev alamazlar.” Bu değişikliğin getirdiği yenilikler, şöyle sıralanabilir: (a) Anayasa Mahkemesi üye sayısı, on yediden on beşe düşmüştür. (b) Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi kapatıldığı için bu kurumların Anayasa Mahkemesi üyeliği için aday belirlemeleri söz konusu değildir. (c) Anayasa’nın 147. Maddesinin başlığı “2. Üyeliğin sona ermesi” iken 2017 yılında “2. Üyelerin görev süresi ve üyeliğin sona ermesi” şeklinde değiştirilmiştir. Madde içeriği ise aynen korunmuş olup, şu hükmü içermektedir: “Anayasa Mahkemesi üyeleri on iki yıl için seçilirler. Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez. Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış beş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar. Zorunlu emeklilik yaşından önce görev süresi dolan üyelerin başka bir görevde çalışmaları ve özlük işleri kanunla düzenlenir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası, istisnai bir durumda genel mahkemelere de bir kanunun anayasaya uygunluğu hakkında hüküm verme yetkisini tanımış olmakla beraber, bu konudaki yetkiyi esas itibarıyla Anayasa Mahkemesi’ne bırakmıştır. 1982 Anayasası söz konusu istisnai durumu da ortadan kaldırarak, Anayasa Mahkemesi’ni denetim konusunda tek yetkili kılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ahlak kuralları, iyilik – kötülük, doğruluk – yanlışlık gibi çeşitli değer yargılarından oluşur. Objektif (nesnel) ahlak kuralları ve sübjektif (öznel) ahlak kuralları olmak üzere iki yönü bulunan ahlak kurallarından; objektif ahlak kuralları, bireyin diğer bireylere ve topluma karşı olan davranışlarını düzenlerken; sübjektif ahlak kuralları ise bireylerin kendi iç dünyalarındaki değerleri ve kendilerine karşı olan davranışlarını düzenler. Ahlak kurallarına uymamanın yaptırımı manevi niteliktedir. Diğer bir ifadeyle ahlak kurallarına uymayanlara karşı güç kullanımı ya da maddi bir yaptırım uygulanması söz konusu değildir.

Yanıt Açıklaması: Bu iki anayasa arasında Anayasa Mahkemesinin statüsü, kuruluşu, görevleri ve çalışma usullerine ilişkin bir takım farklılıklar vardır. Ancak her iki anayasa döneminde de kanunların anayasaya uygunluğunun denetlenmesinde merkezi bir yargı organı tarafından bastırıcı denetim yöntemi benimsenmiştir.