Hukukun Temel Kavramları 1

Yanıt Açıklaması: Anayasa Mahkemesi norm denetimi yaparken ilgililer tarafından ileri sürülen gerekçelere dayanmak zorunda değildir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: A, B, D ve E seçeneklerinde verilen önermeler doğru olup yanlış önerme C seçeneğinde yer alan "Hukuk düzeni tarafından benimsenmeyen ahlak kurallarına uymamanın yaptırımı yoktur." bilgisidir. Ahlak kurallarına uymamanın yaptırımı genel olarak manevi niteliktedir. Ancak aynı zamanda hukuk düzeni tarafından benimsenen ahlak kurallarının yaptırımı ise maddi niteliktedir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yorumlarda başvurulan üç mantık aracı kıyas, aksi ile kanıt ve evleviyettir. Kıyas, belirli bir durum veya ilişki için öngörülen kuralın, o durum veya ilişkiye benzeyen fakat hakkında hiç veya yeterli düzenleme bulunmayan bir başka duruma uygulanmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Görgü kuralları toplumsal düzen kuralları içerisinde ahlak ve din kuralları kadar etkili değildir. Görgü kurallarının yaptırımları manevi niteliktedir. Görgü kuralları dinamiktir, zaman içerisinde değişebilirler. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Adli para cezasının bir günlük karşılığı en az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirasıdır.

Yanıt Açıklaması: Cebri icra, herhangi bir borç ya da başka bir hukuki yükümlülüğün, yükümlüsü tarafından rızayla yerine getirilmediği hallerde, devlet gücü eliyle zorla yerine getirilmesini ifade eden yaptırımdır. Cebri icra, sadece para borçlarına ilişkin yükümlülükler bakımından söz konusu olmaz. Örneğin boşanma halinde, velayeti anneye verilen çocuğun, onu annesine teslim etmek istemeyen babanın elinden zorla alınarak anneye verilmesi; sözleşmesi sona erdiği halde kiraladığı dükkandan çıkmayan kiracının zorla tahliye ettirilmesi, birer cebri icra örneğidir.

Yanıt Açıklaması: Evleviyet kuralının temelinde, azı yasak olan şeyin çoğunun da yasak olacağı, çoğu yapmaya yetkili olanın azı da yapmaya yetkili olacağı fikri yatmaktadır. Örneğin bir kişi evini satabiliyorsa, evleviyetle kiraya da verebilir. Cevap B dir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk kurallarının bağlayıcılığı onu koyan kimseler için dahi geçerlidir. Ancak kimi durumlarda, kimi hukuk kurallarından bazı kimseler bağışık tutulabilirler. Örneğin, 2016 yılı sonunda kaldırılana kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi milletvekilleri, milletvekillikleri süresince işledikleri suçlardan ötürü dokunulmazlık sahibi olmuşlardır. Ancak bu durumda dahi hukuk kuralları bu kimseler için bağlayıcıdır. İşledikleri suça ilişkin yargılama ve soruşturmalar, milletvekillikleri sona erdiği tarihte yapılır.

Yanıt Açıklaması: Hukuk kurallarının diğer sosyal düzen kurallarından ayrılan farklı özellikleri de mevcuttur. Hukuk kurallarının diğer sosyal düzen kurallarından en temel farklılığı, bunların maddi yaptırımlarla desteklenmesi ve yazılı olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Bir hukuk kuralını ihlal ederek bir başkasının zarara uğramasına neden olan kimsenin bu zararı gidermesini ifade eden yaptırım türüne tazminant adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Hukuksal işlemlerdeki hukuka aykırılıkların ağırlığı (niteliği) değişik derecelerde olabilir. Bu bağlamda kanunkoyucu da hukuki işlemler yapılırken gerçekleştirilen hukuka aykırılığın ağırlığına göre hükümsüzlüğü de değişik türlerde ve ağırlıkta kabul etmiştir. Bu bağlamda genel olarak hükümsüzlük türleri yokluk, mutlak butlan (kesin hükümsüzlük) ve nispi butlan (nispi hükümsüzlük, iptal edilebilirlik) olarak sayılabilir. Dolayısıyla doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yargısal denetimin merkezi yargı organları tarafından gerçekleştirildiği durumlarda denetimin gerçekleştiği zamana göre iki tip denetim biçimi vardır: Önleyici Denetim ve Bastırıcı Denetim.

Yanıt Açıklaması: Hukuksal bir işlemin hiç gerçekleştirilmemiş ve hukuk alanında doğmamış sayılmasına yokluk adı verilir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Modernleşme anlayışında ve temel insan haklarının gelişiminde doğal hukukun etkileri mevcuttur. Zira modernleşmeden önce temel insan hakları çok sınırlı olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak modern topluma geçişte özellikle Fransız İhtilali, derebeyliklerin yıkılışı gibi siyasi gelişmeler neticesinde gelişen hukuk anlayışında insan hakları daha büyük önem kazanmıştır. Temel insan haklarının belirlenmesinde ve pozitif hukukun buna göre düzenlenmesinde doğal hukuk etkili olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hukuk düzeninde kuralların ihlali halinde öngörülen yaptırımların bu işlevlerini layıkıyla yerine getirebilmesi ise bazı koşulların varlığına bağlıdır. Bunlar; *Yaptırımın türü ve içeriği: Hukuk düzeninde öngörülen yaptırımların türü ve içeriği, kuralın ihlalinin kamusal düzene verdiği zarara ve yaptırımın amacına bağlı olarak değişmektedir. Bu bağlamda kural olarak, kamusal düzenin ağır ihlalleri için ağır nitelikte yaptırımlar öngörülürken, hafif nitelikte ihlalleri için ise daha hafif nitelikteki yaptırımlar öngörülür. * Yaptırımın miktarı: Hukuk ihlalleri için öngörülen yaptırımın miktarı da yaptırımın etkinliğinin sağlanması bakımından önemlidir. Bu bağlamda aynı tür yaptırıma tabi kılınmış hukuka aykırılıklar bakımından bile, yaptırımın miktarı belirlenirken ihlalin kamusal düzen bakımından ortaya çıkardığı zarar göz önünde tutulmalıdır. Aksi taktirde birçok kez yaptırımın etkinliğinin sağlanması mümkün olmayabilir. * Yaptırımın uygulanabilirliği: Bazen bazı hukuk kurallarının ihlali için öngörülen yaptırımlar, adli uygulamalarda sıklıkla göz ardı edilebilmektedir. İhlaller için öngörülen yaptırımların uygulanmasında ortaya çıkan bu tür aksaklıklar, onların etkinliğini önemli ölçüde azaltmaktadır. Nitekim göz önünde olan bazı ihlal örneklerinde, yetkili mercilerin ilgililere yaptırım uygulamak konusunda harekete geçmediklerini gören toplumdaki bazı kimseler, benzer ihlalleri gerçekleştirmek konusunda cesaretlenmektedirler. Bu durumda hukukun ve yaptırım sisteminin etkinliği önemli ölçüde azalmaktadır. * Takibatın etkinliği: Yapılan araştırmalar yaptırımın işlevini yerine getirmesinde en etkili olan hususun çoğu kez takibatın etkinliği olduğunu göstermektedir. Gerçekten de hukuk ihlallerini önlemekte, gerek yaptırımın türü ve içeriği gerekse miktarı, ihlale ilişkin takibatın etkinliği kadar büyük önem arz etmemektedir. Takibatın etkinliği, yaptırımın uygulanabilirliğine çok benzer bir etken gibi görünse de; aralarında temel bir fark bulunmaktadır. Nitekim takibatın etkin olmadığı durumlarda genel olarak ihlali gerçekleştirenler tespit edilemezken; yaptırımın uygulanabilir olmadığı hallerde ihlali gerçekleştirenler bilinmekle birlikte, yetkili organlar bunlar hakkında yaptırım uygulamak için harekete geçmemektedirler. Eğer bir devlette, hukuk ihlalleri karşısında etkin bir tatbikat yapılarak ihlalleri gerçekleştirenler başarıyla tespit ediliyor ve kendilerine hakettikleri yaptırımlar uygulanıyorsa; bu husus muhtemel failleri ihlalde bulunmaktan caydırıcı etki göstermektedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk düzeninde kuralların ihlali halinde öngörülen yaptırımların işlevleri layıkıyla yerine getirebilmesi ise bir takım koşulların varlığına bağlıdır. Bu bağlamda yaptırımın etkinliği, onun türü ve içeriği (niteliği), miktarı (niceliği), uygulanabilirliği ve takibatın etkinliği gibi unsurlara bağlıdır. Bu unsurlarda önemli ölçüde eksiklik bulunması halinde, yaptırımın etkinliği de söz konusu olmayacak; bu durumda da ondan yukarıda açıklanan işlevleri yerine getirmesi beklenemeyecektir.

Yanıt Açıklaması: Görgü kurallarının hukuk kurallarından ayrılan bir diğer temel özelliği görgü kuralları yazılı olmayan kurallarken; hukuk kuralları yazılı kurallardır. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Örf ve adet kuralları, bir toplumsal çevre içerisinde, çok uzun zaman içerisinde, zamana yayılarak oluşan ve toplumca benimsenen sosyal düzen kurallarıdır. Örf ve adet kuralları, bu kuralları benimseyen ve özümseyen toplulukların geliştirdiği ve belirli durumlarda verdikleri bir nevi toplumsal tepki, refleks olarak da anılabilirler. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa, Anayasa Mahkemesi’ne norm denetimi ile ilgili olmayan başka birtakım görevler de vermiştir. Bu görevler şöyle sıralanabilir: a. Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay (…) Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar (…) Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak (m. 148/3). b. Siyasi partilerin kapatılması hakkındaki davalara bakmak (m. 69/4). c. Siyasi partilerin malî denetimini yapmak (m. 69/3). d. Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına veya üyeliklerinin düştüğüne TBMM’ce karar verilmesi hâllerinde, ilgililerin iptal istemlerini karara bağlamak (m. 85). e. Uyuşmazlık Mahkemesi’ne başkanlık edecek üyeyi kendi üyeleri arasından görevlendirmek (m. 158/2).

Yanıt Açıklaması: Hukuk kurallarının özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür: Hukuk kuralları, toplumdaki egemen güç, yani siyasal iktidar tarafından belirlenir, Hukuk kuralları, kişilerin dışa yansıyan davranışlarını düzenler, Hukuk kuralları, genel olarak kişiler arasındaki ilişkileri düzenler, Hukuk kuralları, örtülü siyasal mekanizma aracılığıyla gerçekleşir, Hukuk kuralları, maddi yaptırımlarla desteklenir, Hukuk kuralları, toplumsal barışı, hukuk güvenliğini ve adaleti sağlamayı amaçlar. Doğeu cevap E'dir.