Medya ve Etik

Yanıt Açıklaması: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin "temel amacı gazete, dergi,radyo ve televizyon gibi yazılı, işitsel, görsel ve elektronik iletişim alanlarını kapsayan gazetecilik mesleğini; mesleğin geleneklerini, ahlak ilkelerini korumak; herkesin bilgi edinme, gerçekleri öğrenme hakkının bir aracı olan iletişim ve düşünce özgürlüğünü sağlamak, gazetecileri meslekleri içinde maddi ve manevi yönleriyle ilerletmek ve yüceltmektir.” Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa'da, tüm kıtayı kapsayacak biçimde, bir gazetecilik “etik”i oluşturulması çabasının üç önemli taşı 1954 Bordeaux Bildirgesi, 1971 Münih Bildirgesi, 1993'te Avrupa Konseyi'nde hazırlanan aynı yöndeki bir metindir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’da feodal yapının dağılmaya yüz tutması, kent soylu tüccar sınıfın ülke ve denizaşırı bölgelerle haberleşme gereksiniminin yanı sıra, kilisenin bilim ve bilgi ile ilgilenme ve uygulama tekelinin elinden alınması, bu döneme ait özelliklerin başında gelmektedir. Galilei Galileo’nun 1633 yılında engizisyon mahkemesi karşısına çıkarılması ise, onun yalnızca kilisenin emirlerine ve dogmatik anlayışa karşı gelmesinden kaynaklanmamaktaydı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Sayısal olarak kaydedilmiş bir fotoğrafın ya da görüntünün bilgisayar ortamında özel yazılımlar kullanılarak değiştirilmesi, düzeltilmesi ve yeniden düzenlenmesi olarak tanımlanan görüntü manipülasyonu medya etiği bağlamında doğruluk ve güvenilirlik ilkelerinin çiğnenmesine neden olmaktadır. Görüntü manipülasyonunda fotoğrafta veya görüntüde olmayan birini ya da bir nesneyi ekleme, fotoğrafta veya görüntüde olan birini ya da bir nesneyi çıkarma gibi yöntemler kullanılmaktadır. Görüntü manipülasyonunda ayrıca görüntüyü karartıp açma, iki objeyi birleştirme, birinin yüzünü başka bir yüzle değiştirme, önemli olduğu düşünülen bir bölümü daha belirgin hale getirme, arka planı değiştirme gibi düzeltme ve yeniden düzenleme yöntemleri de kullanılmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Haber merkezi medya kuruluşlarında haberlerin toplanıp yayına hazırlandığı yerdir. Haber merkezine ulaşan haberler burada yazılır ve yayın formatına göre düzenlenir. Yayına hazırlanmak üzere fotoğraflar ve görüntüler seçilir, seslendirmeler yapılır. Bu fotoğraf ve görüntüler yayınının süresine ve yerine göre kısaltılır ya da arşivden ekleme yapılır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 27 Haziran 1938 yılında 3511 sayılı yasanın Büyük Millet Meclis’te kabul edilmesiyle kurulmuştur.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Matbaanın bulunması ve kullanılması 1450’li yılların hemen başında Johannes Gutenberg tarafından kıta Avrupa’sında gerçekleştirilirken, 1470’lerin ikinci yarısında ise, William Caxton İngiltere’de ilk matbaa evini kurmuş ve kitap basmıştır.

Yanıt Açıklaması: Batıda, ilk gazete 1609’da Bremen yakınlarında Ausburg’da, Avis Relation Oder Zeitung adıyla yayımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Gelir kaynaklarının ilki üretilen içeriğin izleyiciye satılmasından doğar. Basılı gazete nüshasının, derginin, radyo ve televizyon programının ücret karşılığı izleyici tarafından tüketilmesinden gelen gelirdir bu.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de basın etiği tartışmaları yeni gibi görünse de bu alandaki tartışmaların Abdi İpekçi’nin girişimiyle kurulmuş olan Basın Şeref Divanı ve Basın Ahlak Yasası ile gündeme geldiği kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: Basın Şeref Divanı, 1967 yılında tamamen etkisiz ve işlevsiz bir konuma gelmiş ve ortadan kalkmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Temelde bir ticari işletme olan medya kuruluşlarının bu özelliği içerik üzerinde etkisi olabilmektedir. Reklam ve ilan verenlerin haber içeriklerine etkisi olduğu kabul edilmektedir, çünkü basılı yayınlarda bayi satışları dışında en önemli gelir ilan ve reklamlardır. Radyo ve televizyonlarda ise reklamlardan ve yayın kuruluşlarının kendi ürettikleri prodüksiyonlar dışında başka bir geliri bulunmamaktadır. Ayrıca basın kuruluşunun yayın politikaları haberlerin nasıl hazırlanacağı, sunulacağı konusunda birer kullanım kılavuzu gibidir

Yanıt Açıklaması: 1986 yılında İstanbul’da dokuz gazeteci (Hasan Cemal, Güneri Civaoğlu, Yalçın Doğan, Oktay Ekşi, Teoman Erel, Orhan Erinç, Yurdakul Fincancı, Güngör Mengi ve Rauf Tamer) bir çalışma grubu oluşturarak, basın kuruluşları ve mensupları ile yaptıkları temaslarda “Basın Konseyi” kurma düşüncelerini açıklamışlar ve buna ilişkin önerileri toplamışlardır.

Yanıt Açıklaması: Basın kuruluşlarının sahipleri günümüzde haber içeriğini kendi çıkarlarına alet edebilmektedirler. Kendi çıkarlarına aykırı olan olayları sansürlerken, kendi çıkarlarına uygun olayları haber yapmaya izin vermektedirler. Bu ise hem dürüstlük ilkesinin ihlali dolayısıyla etik dışı bir davranış hem de kamuoyunun yanlış bilgilenmesine sebep olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yeni iletişim teknolojileriyle medya etiği alanında ortaya çıkan yeni durumları ve etik ihlalleri en aza indirilmesi ve bu teknolojilerin medya metinlerinin üretiminde ve sunumunda medya etiğine uygun biçimde kullanılmasının sağlanması amacıyla çeşitli meslek kuruluşları girişimlerde bulunmuşdurumdadır. Bir örnek olarak Amerika’daki önemli gazetecilik meslek örgütlerinden biri olan Profesyonel Gazeteciler Derneği’nin 1996 yılında yeni iletişim teknolojileriyle ortaya çıkan sorunları da kapsar biçimde daha önce yayınladığı etik kodları yenilemesi gösterilebilir. Dernek yeni iletişim teknolojilerinin gazetciliğe getirdiği olanakların gazeteciliğin yapılma amaçlarını ve gazeteciliğin toplumsal sorumluluğunu değiştirmediğini gazetecilikte yeni iletişim teknolojilerinin etkisinin gazetciliğin yapılma araçlarının değişimiyle sınırlı olduğunu belirtmiştir. Mevcut medya etiği ilkelerindeki yenileme de bu çerçevede yapılmış; olaya ilişkin gerçeğe ulaşmaya çalışma, haberden kaynaklanabilecek zararları en aza indirmeye çaba gösterme, bağımsız ve hesap verebilir olma, kişilik haklarına ve mahremiyete özen gösterme, aşırma yapmama gibi ilkeler yeni iletişim teknolojileri medya etiği çerçevesinde tekrarlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: London Times gazetesini satın aldıktan sonra ünlü politikacı Margaret Thatcher’ı desteklemek için kullanmak isteyen Avustralya’lı medya patronu Rupert Murdoch’un, gazete çalışanlarının istifalara varan tepkileri üzerine “Ben bunca yolu gazetenin iç işlerine karışmamak için mi teptim” sözleridir

Yanıt Açıklaması: Bir başka Ombudsmanlık modeli ya da yorumu ise görevin kurum içinden birine verilmesidir. Bu model ilk kez Japonya’da Asahi Shimbun gazetesinde 1922 yılında kurulmuştur. Sistem daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde geliştirilerek uygulanmıştır. Bu modelde basın kuruluşu Türkçede “okur temsilcisi” olarak karşılık bulan görevliyi kendisi belirler, okur temsilcisi parçası olduğu yayın kuruluşunun çalışanlarına mesleki sorumluluklarını hatırlatır. Kurum içi iletişim kanalları aracılığıyla yazılı eleştiriler yayınlar ve okuyucu şikâyetlerini değerlendirir. Bu Amerika Birleşik Devletlerinde ilk kez Lousville Courier Journal ve Lousville Times’da uygulanmaya başlanmıştır. Bu modelde okur temsilcisinin maaşı okur temsilciliği görevini yürüttüğü basın kuruluşu tarafından ödenir.

Yanıt Açıklaması: İnternet kullanıcılarının profillerinin oluşturulmasında kullanılan çerez (cookie) adı verilen yazılımlar, kullanıcı bir web sayfasını görüntülediğinde veya sayfadaki bir bağlantıyı tıkladığında kullanıcının bilgisayarında yüklü olan çerez dosyaları ile karşı taraftaki sunucunun bağlantıya geçmesiyle çalışır. Çerez dosyalarının kullanıcının ağ üzerindeki faaliyetlerini takip ederek oluşturduğu profil, elde ettiği veriler özellikle internet reklamcılığında kullanılmaktadır. Reklam endüstrisi bu yolla kullanıcıların ilgi alanlarına yönelik ürünlerin reklamlarını kişiye özel olarak web sayfalarına yerleştirilebilmektedir. Elektronik alışveriş siteleri de çerez yazılımlarını yoğun olarak kullanmakta ve bu yolla kullanıcıların ilgi alanlarına giren ürünleri belirleyerek web sayfalarında kişiye özel ürün gösterimi yapabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Bir başka Ombudsmanlık modeli ya da yorumu ise görevin kurum içinden birine verilmesidir. Bu model ilk kez Japonya’da Asahi Shimbun gazetesinde 1922 yılında kurulmuştur. Sistem daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde geliştirilerek uygulanmıştır. Bu modelde basın kuruluşu Türkçede “okur temsilcisi” olarak karşılık bulan görevliyi kendisi belirler, okur temsilcisi parçası olduğu yayın kuruluşunun çalışanlarına mesleki sorumluluklarını hatırlatır. Kurum içi iletişim kanalları aracılığıyla yazılı eleştiriler yayınlar ve okuyucu şikâyetlerini değerlendirir. Bu Amerika Birleşik Devletlerinde ilk kez Lousville Courier Journal ve Lousville Times’da uygulanmaya başlanmıştır. Bu modelde okur temsilcisinin maaşı okur temsilciliği görevini yürüttüğü basın kuruluşu tarafından ödenir. Sistem okur temsilcisinin bir kuruma bağlı olması ve maaşını çalıştığı o kurumdan alması nedeniyle eleştirilmektedir. Eleştiri okur temsilciliği sisteminin, ombudsmanlık mekanizmasını, bir halkla ilişkiler etkinliğine dönüştürmekle suçlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sayısallaşma, bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler ve teknolojik yöndeşmenin iletişim alanına getirdiği olanaklar ve değişimler şunlardır: Yeni iletişim teknolojilerinin doğuşu Farklı iletişim biçimlerinin aynı iletişim altyapısı üzerinde buluşabilmesi Farklı medya formatlarında kodlanmış içeriğin aynı iletişim altyapısı üzerinden sunulabilmesi İletişim araçlarının ve altyapısının teknolojik kapasitelerinin artması İletişim içerik ve hizmetlerinin üretilmesi ve sunulmasının kitle iletişim teknolojileriyle karşılaştırıldığında görece ucuzlaması İletişim aracı ve içerik/hizmet bağımlılığının kırılması İletişim altyapısı ve içerik/hizmet bağımlılığının kırılması İletişim altyapısı ve iletişimi biçimi bağımlılığının kırılması İletişim aracı ve iletişimi biçimi bağımlılığının kırılması Doğru cevap E'dir.