Medya ve Etik

Yanıt Açıklaması: Gazete, televizyon, radyo, internet, dergi birer kitle iletişim aracıdır ve hepsi benzer görev ve sorumluluklar üstlenmişlerdir. Önemli görevlerinden birisi siyasal alanı kamuoyu adına denetlemek ve eleştirmek olan bu araçlar ayrıca kültürel kaynaşma ve karşılıklı kültür alışverişinin olması için eğlendirme ve eğitme işlevlerini de yürütmektedirler.

Yanıt Açıklaması: “iletişim”in temel işlevlerini şu şekilde sıralamak mümkündür: 1-) Varolmak, 2-) Haberleşmek, 3-) Paylaşmak, 4-) Etkilemek ve Yönlendirmek, 5-) Eğlenmek ve Mutlu Olmak. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Gazetecilik mesleğinin, habercilik alanında yüksek etik standartlar kazanmasına yardımcı olmak, haber ombudsmanları ya da okur temsilcileri için ilkeler belirlemek,  haber ombudsmanlığının yaygınlaşmasına destek olmak ONO'nun amaçları arasında bulunmaktadır. Doğru cevap, C'dir.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda ise sanayi devrimiyle birlikte teknolojinin gelişmesi gazeteyi iletişimin en yaygın aracı haline getirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Genel ahlak toplum yaşamında etiğin karşılığı, insanların birbirleriyle ilişkilerinde neleri yapmaları ve nelerden kaçınmaları gerektiğiyle ilgili bir kurallar kümesidir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Matbaanın bulunması ve kullanılması 1450’li yılların hemen başında Johannes Gutenberg tarafından kıta Avrupa’sında gerçekleştirilirken, 1470’lerin ikinci yarısında ise, William Caxton İngiltere’de ilk matbaa evini kurmuş ve kitap basmıştır.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu dönemin düşünsel bağlamda en önemli aktörlerinin başında Adam Smith (1723-1790) gelmektedir. Adam Smith’in yaşamış olduğu dönem Batı’da liberalizmin ortaya çıktığı dönemdir. “Bırakınız yapsınlar bırakınız geçsinler” sözü ile Adam Smith aslında döneme damgasını vuran liberalizmin ruhunu da yansıtmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı’da basına getirilen ilk yasaklar Ceza Hukukunda yer alan basınla ilgili maddeler, Matbuat Nizamnamesi, Ali Kararname ve gazetelerin baskıdan önce incelenmesi yönünde alınan Sansür Kararnamesidir.

Yanıt Açıklaması: Basında sosyal sorumluluk kuramının düşünsel kaynaklarına eklenecek kaynak bir Anglo- Sakson hayat sistematiğini ve bakış açısını içinde barındıran “Yararcı Felsefe”dir. Buna Anglo-Sakson Pragmatizmi de denilebilir. Yararcı ya da Faydacı Felsefe’nin en önemli temsilcileri, iki İngiliz düşünürüdür. Bunlar, Jeremy Bentham (1748-1832) ve John Stuart Mill (1806-1873)’dir. Jeremy Bentham’a göre Yararcı Ahlak’ın temelinde yatan anlayış: “Olabildiği kadar çok sayıda insanın olabildiği kadar çok mutlu olması”dır.

Yanıt Açıklaması: Başarının kar yüzdeleri esas alınarak değerlendirildiği bir ekonomik yapılanma içinde etik kuralların ihlalinin sebepleri Durkheim’ın ahlaka ilişkin yaptığı bir değerlendirmede açıklıkla ifade edilmektedir.”Başarı en ayıp hareketleri bile bağışlatıyor.” Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı'da basını denetim altında tutmak amacı ile 1864 yılında Ali Kararnamesi çıkarılmıştır.

Yanıt Açıklaması: “Genel olarak ‘aydınlanma’ sözcüğü ile 18. yüzyılda egemen olmaya başlayan dünya görüşü anlatılmak istenir. Bu çağda, beşeri aklın insanları geçmişin yanlışlık ve bahtsızlıklarından kurtarabileceğine, onları sürekli bir barışa, bir ütopya yönetimine ve yetkin bir topluma götürebileceğine inanmışlardır. Akıl varoluşu düzenleyen doğa yasalarını ortaya çıkaracak, böylelikle de insan ırkının ilerlemesini sağlayacaktı.’ Aslında kavram olarak aydınlanma ‘ortaçağ karanlığından’ kurtulan insanı ve insan düşüncesini açıklamak amacına yönelik bir kavramdır.” Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bir Alman bilim adamı olan Johannes Kepler’in (1571-1630) -gökbilimci, matematikçi, fizikçiçalışmalarını da o ve ondan soraki dönemlere olan etkileri bakımından unutulmamalıdır. Kepler’in dünyanın ve güneşin hareketleri konusunda gerçekleştirdiği çalışmaların o dönemin çok ilerisinde ve ezberbozan faaliyetler olduğunu söylemek de doğru ve yerinde bir saptama olacaktır.

Yanıt Açıklaması: İlk defa 1916 da İsveç’te uygulanan kendi kendine denetleme sisteminin en başarılı örneği İngiliz Basın Konseyi (1953) olmuştur. Doğru cevap, C'dir.

Yanıt Açıklaması: “İletişim”in temel işlevlerini şu şekilde sıralamak mümkündür: 1-) Var olmak, 2-) Haberleşmek, 3-) Paylaşmak, 4-) Etkilemek ve Yönlendirmek, 5-) Eğlenmek ve Mutlu Olmak. (Bıçakçı, 2006, s.13-16)

Yanıt Açıklaması: Medya çalışanlarının etik açıdan sorgulamaya konu edilen uygulamalarının tümü yukarıda dile getirilen türden olumsuzluklar değildir elbette. Toplumun etkin güç odakları ve kişileri ile doğrudan ilişki kurabiliyor olmak medya çalışanlarına türlü ayrıcalıklar ya da fırsatlar sağlar. Kendi imkanları ile gerçekleştiremeyecekleri seyahatler, değerli hediyeler, lüks yaşam olanakları gibi avantajlar medya mensubunun mesleğini etik olmayan uygulamalarla kullandırtmasına yol açabilmektedir. İş dünyası ya da siyasetin güçlü kişileri ile yakın temas kurabilmek prestij ve dolgun ücretler sağladığında, medya mensubu yansızlığını koruma hassasiyetini göz ardı edebilmekte, işini doğru yapabilmesi için uygun kişisel mesafeleri koruma gerekliliğine aldırmayabilmektedir. Sayılanlar ve benzeri durumlar medya çalışanının yasal sınırlar açısından bir sorun oluşturmasa da etik kuralların ihlali nedeniyle inanılırlık ve güvenilirliğini kaybetmesine yol açmaktadır.

Yanıt Açıklaması: BBC Yayın ilkeleri Kılavuzuna göre şunların yapılması kamu yararınadır: Bir suçun ifşa edilmesi ya da ortaya çıkarılması Ciddi anti-sosyal davranışların ifşası. Yolsuzluk ya da adaletsizliklerin ifşası. Ciddi yetersizlik ya da ihmalin açıklanması. Halk sağlığı ve güvenliğinin korunması. Bir birey ya da kurum tarafından yapılan bir açıklama ya da eylemin halkı yanıltmasını önlemek. Kamuyu ilgilendiren konularda insanların çok daha bilinçli karar vermesine yarayan bilgilerin açıklanması.

Yanıt Açıklaması: Yazının bulunuşundan önce düşüncenin açığa vurulması yolu söz; bulunuşundan sonra elle yazılmış kitap, mektup, matbaanın bulunuşundan sonra mevkuteler (süreli yayınlar), daha sonraları ise diğer kitle haberleşme araçları ile olmuştur.

Yanıt Açıklaması: “Joseph Pulitzer’in 1878’de kurduğu St. Louis Post-Dispatch ve 1883’te satın aldığı New York World gazeteleri, ‘Yeni Gazetecilik’ adlı gazete akımına örnek oldular. Bu yeni akımın özellikleri arasında, haber, personel organizasyonu ve yerel haber toplama şebekesini geliştirmek, yeni projeler oluşturmak, gazeteler için reklam desteği sağlamak, gazete fiyatını iki veya üç sentte tutmak, sütunları kişisellikten uzak tutmak, yeni sütunlara tarafsızlığı taşımak, çalışan sınıfları desteklemek, çarpıcı resimler ve büyük başlıklar kullanmak vardı. Pulitzer, gazetesinde her gün üç önemli şeyi sunmakla kitleleri elinde tutmayı başardı: okunabilirlik, heyecan ve eğitim.” Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Çevresinde ve dünyada olup bitenleri öğrenmek ve öğrendiklerini veya düşündüklerini başkalarına aktarmak ihtiyacı duyan insanın bu talebinin karşılanması için verilen mücadeleler sonunda bugün basın yayın dediğimiz ve medeni toplumun dördüncü kuvveti saydığımız “basın” kavramı doğmuştur.