Medya ve Etik

Yanıt Açıklaması: DYH belirlediği ilkelerde yasaların belirlediği sınırlar bir kenara bırakılacak olursa, gönüllü kuruluşları belirlediği farklı etik kodları kendi kurumsal yapıları ve bünyelerinde yer alan yayın organlarının ilgi alanlarını temel alarak yeniden ele almıştır. İlkeler bu hali ile Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesine de Ekonomi Muhabirleri Derneğinin etik kodlarına da atıfta bulunmaktadır. İlkeler daha başında günümüz habercilik sektörü içinde yer alan finans ve ekonomi haberciliğine atıfta bulunarak bu alanda çalışan habercilere piyasada yönlendirmeyi, mesleğin kendi çıkarları için kullanılmasını engelleyici kurallar koymuştur. Bir başka önemli nokta ise haberci ile kaynak arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine yönelik kısımdır. Burada haber kaynağından hediye ya da ayrıcalık kabul etmek, yönetimden izinsiz haber kaynağı ile seyahat etmesi ya da planlamasının önüne geçilmiştir. İlk dört madde içinde yer alan bu hususlar habercilerin haberle ve haber kaynağı ile olan ilişkilerini düzenlemek üzere konulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Bugün Türkiye'de ve dünyada basın etiğini tehdit eden en önemli olgulardan biri basın sektöründeki tekelleşmedir. Bütün kuruluşların büyüyerek bir ya da bir kaç elde toplanması basındaki tekelleşmeyi ifade etmektedir. Tekelleşme içerikte benzeşmeye ve tek tipleşmeye yol açar. Farklı, eleştirel düşüncelerin önünde engeldir. Farklı düşüncelerin ortadan kalkması ve içerikte benzeşme kamuoyunun bir olayın bütün yönlerini bilme ve bilgiden doğru bir seçim yapma hakkını ortadan kaldıracağından yalnızca gazetecilerin doğruyu söylemelerine engel olmayıp demokrasi içinde bir tehdit olmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Okur temsilcisinin görevleri arasında yöneticilerin değil okuyucuların çeşitli konular hakkındaki kaygıları hakkında basın kuruluşundaki haber çalışanlarını bilgilendirmek.

Yanıt Açıklaması: Haberin daha fazla ilgi çekmesini sağlamak için sansasyonel haber yapmak, genel olarak etik dışı olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Geleneksel kendini düzenleme kavramı, basın çalışanlarının kendilerinin gönüllü olarak oluşturdukları bir dizi kuralı ve bu kuralların uygulanmasına ilişkin yapıları anlatır. Bu yaklaşıma göre, kendini düzenlemenin basın çalışanlarının serbest bir seçimi olması gerekir ve etik standartlara uyup uymamaya yalnızca basın çalışanları karar verebilir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Gazetecinin basın etiği kapsamında uyması gereken kurallardan biri haberi yaparken yansız olmak için olayın tüm taraflarının görüşlerini almak, her kaynağa haberde yer vermektir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Haberin kaç kişiyi ilgilendirdiği ‘önemlilik’ değeri ile ilişkilendirilir.

Yanıt Açıklaması: Dışsal olarak dile getirilen ve etik kuralların uygulanmasını güçleştirici etkileri bulunan söz konusu etkenler kısa başlıklarla şöylece sıralanabilirler: • Medya ekonomisinden kaynaklanan etik sorunlar, • Medya mülkiyet ilişkilerinden doğan etik sorunlar, • Medya siyaset ilişkilerinden kaynaklanan sorunlar, • Medyada uluslararası iletişim akışından kaynaklanan sorunlar, • Çalışma koşullarından kaynaklanan sorunlar.

Yanıt Açıklaması: Haber kuruluşlarınca yapılan maddi hatalar dışındaki tüm hatalar, yanlı tutumlar etik tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Haber kuruluşlarının bu tartışmaları aşmak, olası etik sorunların farkına varmak ve önüne geçmek adına özdenetim mekanizmaları geliştirmiştir. Bunlar Ombudsmanlık Okur Temsilciliği Kamu Editörlüğü Kurumsal Etik Kurallar.

Yanıt Açıklaması: Sansür Kararnamesi, Osmanlı'da basına getirilen ilk yasaklardan olup, gazetelerin baskıdan önce incelenmesi yönündedir.

Yanıt Açıklaması: Yeni iletişim teknolojileri ise kitle iletişim teknolojilerinden farklı özelliklere sahiptir ve bu özellikleri dolayımıyla iletişim sürecine yeni olanaklar getirmiştir. Yeni iletişim teknolojilerinin özelliklerinden bir tanesi etkileşimdir. İletişim sürecinde etkileşim genellikle kaynağın alıcı, alıcının da kaynak olabilmesi şeklinde tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Önemlilik Haberin kaç kişiyi ilgilendirdiği ‘önemlilik’ değeri ile ilişkilendirilir.

Yanıt Açıklaması: Medya etiği, medyanın işleyişi ve medya yoluyla topluma enformasyon aktarılması sonucunda oluşan sorunlarla ilgilidir. Bu bağlamda medya etiği medya profesyonellerinin günlük çalışma pratiklerini, mesleki işleyişi ve daha genel olarak medyanın yapısı ile ilgili konuları kapsamaktadır. Medya etiğinin tarihsel gelişimi, medyaya yüklenen toplumsal rolle, bu rolün meşrulaştırılması çabasıyla ve liberal basın ideolojisinin gelişimiyle yakından ilişkilidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: İngilizce adı Organization of News Ombudsmen olan ve kısaca ONO olarak anılan Haber Ombudsmanları O¨rgütü sistemin uluslararası düzeyde standartlarını belirleyen kuruluştur. Kuruluşta Dünya üzerindeki bütün kıtalardan temsilciler vardır ve onların bir araya gelmesi ile kurulmuştur. Ombudsmanlar her yıl farklı bir ülkede iki yılda bir de Amerika Birleşik Devletlerinde bir araya gelerek gündemdeki çeşitli konuları tartışarak uluslararası standartların oluşumuna aracılık etmektedirler. ONO’nun internet sayfasında örgütün amaçları şu şekilde sıralanmıştır: Gazetecilik mesleğinin, habercilik alanında yüksek etik standartlar kazanmasına ve bu standartları sürdürmesine yardımcı olmak, bu sayede mesleğin hizmet ettiği insanların gözündeki güvenilirliğini arttırmak. Haber ombudsmanları ya da okur temsilcileri için ilkeler belirlemek ve bunları geliştirmek Haber ombudsmanlığının yaygınlaşmasına destek olmak U¨yeleri arasında deneyim, bilgi ve fikirlerin paylaşılması için bir platform sağlamak Yayıncılar, editörler, basın konseyleri ve diğer meslek kuruluşlarıyla bağlantılar kurmak, belirli çıkar grupları için sözcü sağlamak ve medya soruşturmalarına yanıt vermek.

Yanıt Açıklaması: Özel hayatın gizliliğinin geçersiz sayılabileceği başlıca durumlar Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin gazetecinin doğru davranış kuralları içinde şu şekilde açıklanmaktadır. Büyük bir suç yahut yolsuzluk üstüne araştırma ve yayın, toplumu kötü etkileyici bir tutumla ilgili araştırma ve yayın, toplumun güvenliğinin veya sağlığının korunması ilgili kişinin sözleri yahut eylemleri sonucu halkın yanılmasının, yanıltılmasının veya yanlış yapmasının engellenmesi.

Yanıt Açıklaması: Habercilerin haber kaynağı konusunda dikkat etmesi gereken konulardan birisi haber kaynağının taraflı olabileceğidir.

Yanıt Açıklaması: Etik davranışlar medya çalışanları kapsamında ele alındığında, etik olarak görülen davranış kuralları; • Doğruluk ve dürüstlük • Tarafsızlık ve objektif olmak • Meslek sırrı- haber kaynağına saygı ve sadık olmak • Haber ve yorum ayrımı • Mahremiyet ya da özel hayatın gizliliğine saygı • Eleştiri sınırını aşmama- iftira, hakaret, kötüleme ve asılsız iddialardan kaçınma • Cevap ve düzeltme hakkına saygı • Kişisel çıkarlara pirim verilmemesi • Gerçeklerin kurumsal çıkarlardan önce tutulması • Şiddete, porno yayınlara ve terörizme karşı duruş sergileme

Yanıt Açıklaması: Bir sivil toplum örgütü olan KADER’in kadınların siyasete katılım oranının düşüklüğüne dikkat çekmek ve katılımı arttırmak amacıyla hazırladığı bir kampanya da görüntü manipülasyonuna örnek gösterilebilir. Kampanyanın tanıtım afişinde üç ayrı siyasi parti liderinin birlikte poz vermiş gibi gösterildiği bir fotoğraf kullanılmıştır. Fotoğrafı oluşturulması için öncelikle kampanyayı hazırlayan ajans çalışanlarının fotoğrafları çekilmiş daha sonra da bu fotoğraflardaki yüzlerle siyasi parti liderlerinin yüzleri bilgisayar ortamında photoshop programı kullanılarak değiştirilmiş ve liderler birbirlerine sarılmışolarak poz vermiş gibi gösterilmiştir. Aslında olmayan bir görüntü bilgisayar ortamında sıfırdan yaratılmıştır. Kampanyada kullanılan afişle ilgili bir siyasi parti lideri şikayette de bulunmuş; konu mahkemeye taşınmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tekelleşme içerikte benzeşmeye ve tektipleşmeye yol açar. Farklı, eleştirel düşüncelerin önünde engeldir. Farklı düşüncelerin ortadan kalkması ve içerikte benzeşme kamuoyunun bir olayın bütün yönlerini bilme ve bilgiden doğru bir seçim yapma hakkını ortadan kaldıracağından yalnızca gazetecilerin doğruyu söylemelerine engel olmayıp demokrasi için de bir tehdit olmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Medya etiğinin tarihsel gelişimi içinde üçüncü dönemi oluşturan gelişmeler ise 19. Yüzyılda gerçek anlamda popüler basının ortaya çıkışıyla birlikte şekillenmiştir. 19. Yüzyılda gazeteler ekonomik çıkar kaygılarıyla örgütlenmeye ve kapitalist piyasa yapılanmasının bir parçası olmaya başlamıştır. Bu nedenle de basının toplum içindeki varlığının meşrulaştırılması daha da önemli hale gelmiştir. Bu meşrulaştırmada basının “dördüncü güç” olarak tanımlanması önemli bir işlevi yerine getirmiştir. Basının dördüncü güç olarak tanımlandığı liberal yaklaşım çerçevesinde bağımsız ve özgür basın, yönetenleri yönetilenler adına denetleyen bir kurum olarak toplum içinde insanların özgürlüklerinin teminatı olarak kavranmıştır.