Medya ve Etik

Yanıt Açıklaması: 1988 yılında ülkemizde  “Basın Meslek İlkeleri” ni yayımlayan kurum Basın Konseyi'dir.

Yanıt Açıklaması: Bütün dünyada olduğu gibi, ülkemiz açısından da değerlendirildiğinde “sosyal devlet” kavramının literatüre geçişi 1945 sonrasıdır. Diğer yandan sosyal demokrasi, sosyal demokrat gibi deyişlerin de kullanılmaya başlanması, 1945 sonrasında Batı’nın Sovyet ideolojik yapısı ile bunun aygıtlarına karşı bir direnç oluşturma çabalarının ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Türkiye bu dönemde gerek ABD’nin müttefiki gerekse NATO oluşumunun bir parçası olarak hareket etmek durumunda kalmış ve sonuçta da 1961 Anayasası’nda “sosyal hukuk devleti” ifadesinin kullanılması suretiyle o dönem için dünyadaki genel eğilimin gereği olarak olağan pozisyonunu dönemsel koşulların büyük ölçüde dayatmasıyla belirlemiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: “... kentlerin gelişmesine paralel olarak; soylu olmayan, savaşmayan ruhban olmayan ve elinden herhangi bir ince zenaat gelmeyen ve bunlara karşılık ticaretle yaşamını sürdüren yeni bir grup görürüz. Bu gruba ‘burg’da (kentte) oturan anlamına gelmek üzere ‘burjuva’ adı verildi... Daha burjuvanın dünyayı ‘değiştirme ve dönüştürmesine’ birkaç yüzyıl vardır ama gene de artık, ‘burjuva vardır’. Bu arada gene ilginç bir gelişme olarak ve feodal toplumun ‘atomize siyasal yapı’sının çözülmeye başlamasıyla birlikte, ‘iktidarın merkezileşmesini’ görüyoruz. Artık soyluların herhangi bir yönetim gücü kalmıyor, doğrudan doğruya kralların yönetimi altına giriyorlardı.”

Yanıt Açıklaması: Çağımızın kitle haberleşmesi, yaşadığımız dönemi, geçen tarih dönemlerinden ayıran en önemli özelliği oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Medya ahlakı kapsamında ele alınması gereken konulardan birisi olarak kamu yararı 3984 sayılı kanunun 4. Maddesi ile korumaya alınmıştır. Doğru cevap, B'dir.

Yanıt Açıklaması: John Milton (1608-1674) Areopagitica adlı yapıtında “gerçeğin ortaya çıkma süreci/ilkesi” (selfrighting process/principle) kavramını ortaya koymuştur. Bu kavram liberal düşüncenin temelini oluşturan anlayışın kendisidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Okur temsilciliği yayın kuruluşuna, habercilere ve okura önemli katkılarda bulunmaktadır. Okur temsilciliğinin okura sağladığı katkılar şöyle sıralanabilir: Yayın kuruluşunun yaptığı hatalara ilişkin kendilerini dinleyecek ve şikâyetlerini ciddiye alacak birinin bulunması, Yayın kuruluşunun daha nitelikli yayın yapmasına katkıda bulanabilmek, İzlerkitlenin kendini yayının bir parçası olarak görmesini ve katkıda bulunabildiğini hissetmesi anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Okur temsilciliğinin okura sağladığı katkılar: Yayın kuruluşunun yaptığı hatalara ilişkin kendilerini dinleyecek ve şikâyetlerini ciddiye alacak birinin bulunması ve yayın kuruluşunun daha nitelikli yayın yapmasına katkıda bulanabilmektir. Okur temsilcisinin gazeteye katkısı ise, izlerkitlenin yayın hakkındaki detaylı görüşünü bilme fırsatını elde etmek ve davalara ve belki mahkûmiyetlere yol açabilecek hukuki uzlaşmazlıkların önüne geçmektir. Doğru cevap, E'dir.

Yanıt Açıklaması: Basın özgürlüğü ile toplumun düşünsel alt yapısını oluşturan araçlar üzerinde egemen sınıfın oluşturmuş olduğu etki ya da baskıya ilişkin olarak Karl Marx’ın (1818-1883) görüşleri şunlardı: “Egemen sınıfın fikirleri her dönemde egemen fikirlerdir. Yani, toplumdaki maddi gücü yöneten sınıf aynı zamanda entelektüel gücü de yönetmektedir. Maddi üretim araçlarını kendi tasarrufu altında tutan sınıf aynı zamanda zihinsel üretim araçları üzerinde de kontrole sahiptir. Bu nedenle, genel olarak konuşursak, zihinsel üretim araçlarından mahrum kalanların fikirleri, egemen sınıfın fikirlerinin etkisi altında kalırlar”

Yanıt Açıklaması: Türkiye’deki ilk internet bağlantısı 1993 yılında sağlanmıştır. İlk cep telefonu görüşmesi ise 23 Şubat 1994 tarihinde yapılmış ve Türkiye’nin ilk GSM operatörü kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: İletişimin temel işlevlerini şu şekilde sıralamak mümkündür: Varolmak Haberleşmek Paylaşmak Etkilemek ve Yönlendirmek Eğlenmek ve Mutlu Olmak Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Medyanın bilgilendirme görevini serbestçe yapmasını önleyen sınırlamalar veya düzenleme eksiklikleri medyanın iktidarlara eğilimli yayın politikaları izlemelerinin önemli bir nedeni olabilmektedir. İstenmeyen haber ve bilgilerin yayınlanmasını önlemek için yayın yasağı konulması, gizlilik kararı alınması ya da devlet sırrı kapsamına sokulması gibi uygulamalar bu çerçevede değerlendirilebilir. Ayrıca yayın suçlarının kapsamının geniş tutulması ya da tanımların medya mensuplarının eylemlerini bu kapsama sokmaya uygun biçimde muğlak bırakılması medyanın denetlenmesine yönelik uygulamalar olarak görülebilir.

Yanıt Açıklaması: Etik kuralların uygulanmasını güçleştirici etkileri bulunan sözkonusu etkenler kısa başlıklarla şöylece sıralanabilirler: • Medya ekonomisinden kaynaklanan etik sorunlar, • Medya mülkiyet ilişkilerinden doğan etik sorunlar, • Medya siyaset ilişkilerinden kaynaklanan sorunlar, • Medyada uluslararası iletişim akışından kaynaklanan sorunlar, • Çalışma koşullarından kaynaklanan sorunlar.

Yanıt Açıklaması: Doğruluk ilkesine göre eğer gazeteci bir olaya doğrudan tanık olmamışsa bu olayı doğrulamak için tüm belge ve bilgilere ulaşmaya çalışmalıdır. Bu etik davranışın önemli bir koşuludur. Haberde doğruluğun sağlanması için karşıt görüşlere yer verilmeli ve alıntılar doğru biçimde verilmelidir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ombudsman, vatandaşın koruyucusu anlamına gelen İsveççe kökenli bir sözcüktür. Ombudsman modeli İsveç’teki kendi kendini denetleme uygulamasından esinlenerek geliştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Günümüz Türkiye’sinde basında etik ilkeler bağlamında oluşturulmuş olan kurallara bakıldığında, 2 önemli kurum karşımıza çıkmaktadır. Bu iki kurum, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ile Basın Konseyi’dir. Basın Konseyi, “Basın Meslek İlkeleri”ni  1988’de, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti “Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi”ni 1998’de yayımlamıştır. Bu 2 yazılı metnin önemi, gerek ülkemizdeki en eski mesleki etik ilkeleri olarak ortaya konmalarından gerekse Türkiye’de mesleki örgüt anlamında öne çıkmış 2 kurum olmalarından kaynaklanmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Etik, doğruyla yanlışı, haklı ile haksızı, iyiyle kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek ve doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inanılan şeyleri yapmaktır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Çağımızda bilgi edinme ve kamuoyu oluşturmaya en uygun araçlar olarak medya görülmektedir. Gerçekleri aktarıp, olayları halka iletme görevini üstelenen basının ifade özgürlüğü hakkını kullanmasıyla birlikte halkın bilgi edinme özgürlüğü gündeme gelmekte bunun bir sonucu olarak da iletişimde toplumsal açıdan ön planda olan kişilerin kişilik haklarını sınırlandırıcı durumlar ortaya çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlıdan sonra TBMM’nin hazırladığı Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun 77. Maddesi basının sansür edilemeyeceğini anayasayla güvence altına almıştır. Ancak Şeyh Sait İsyanı üzerine Cumhuriyet döneminde basına getirilen en sıkı kısıtlama 4 Mart 1925 de kabul edilen Takrir-i Sükun Kanunu olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Medya yığınlara hitap eden; gündelik yaşamda gazete, televizyon, radyo, dergi, internet gibi görsel, yazılı, işitsel basın yayın organları, diğer bir adıyla kitle iletişim araçları olarak tanımlanmaktadır.