Haber Türleri

Yanıt Açıklaması: Pek çok gazeteci tarafından 24 Ocak Kararları'nın açıklandığı gün, "ekonomi muhabirliğinin miladı" olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Pacta sunt servanda, ahde vefa yani devletle­rin daha önce imzaladıkları anlaşmalara uymalarıdır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Polis-adliye haberciliğine ilişkin bazı özel kavramların bilinmesi haberlerin daha nitelikli yazılması ve haber kaynaklarıyla daha sağlıklı bir iletişim kurulabilmesi için önemlidir. Bu haber türünün çok sayıda teknik kavramı mevcuttur. Aşağıda en sık kullanılanlardan örnekler sunulmuştur. Adli kontrol kararı: Şüphelinin tutuklanarak cezaevine konulması yerine belli sürelerle çeşitli yükümlülüklere tabi tutulmasıdır. Adli tatil: Yargı sisteminde çalışanların her yıl 20 Temmuz - 31 Ağustos arasında toplu izin kullanımıdır. Bu sürede nöbetçi mahkemeler acil davaları görüşür. AİHM: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kısaltmasıdır. AİHM adı haber metinlerinde ve televizyon haberlerinde sıkça duyulabilir. Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi üye devletlerinin tarafı olduğu AİHM Türkiye’de iç hukuk yolları tükendiğinde her vatandaşın hakkını arayabileceği bir mahkemedir. Fail: Suçu işleyen kişi. Eylemin sahibi. Fezleke: Sorgu ve soruşturma özetidir. Olayın savcılığa intikalinden önce polis veya jandarma aşamasında olayla ilgili hazırlanmış rapor. Hükümlü: Mahkeme tarafından kişiyle ilgili kesin karar alınmış ve bir ceza verilmişse bu kişi artık hükümlüdür. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması: Suça ilişkin cezanın özel bir şekilde ve şartlı olarak belli süre ertelenmesidir. Bu denetim süresi içinde sanığın kasıtlı bir suç işlememesi halinde kamu davası hiç açılmamış sayılır. İçtihat: Mahkemelerin birbirlerine benzeyen dava konularında uyuşmazlıklara çözüm ararken benzer kararlar vermesidir. Böylece ilgili konuda bir yargı geleneği oluşur. Buna da içtihat denir. İddianame: Fezleke polis veya jandarma tarafından ilgili savcılığa iletilir. Cumhuriyet savcısı gerekli gördüğü takdirde toplanan deliller üzerinden bir iddianame hazırlar ve bunu mahkemeye sunar. İddianamede şüphelinin kimliği, avukatı, maktul, mağdur veya suçtan zarar görenin kimliği, bu kişilerin avukatları, şikayet tarihi, yüklenen suç, suçun işlendiği yer ve tarihi, suçun delilleri vs. gibi bilgilere yer verilir. İnfaz: İnfaz dendiğinde Türk basınında eskiden beri yaygın olarak kullanılan birini katletmek, öldürmek anlamında “infaz etmek” akla gelmektedir. Fakat hukuki bir terim olarak infaz, verilen bir yargı kararının uygulanmasıdır. Kovuşturma: İddianamenin kabulüyle başlayıp mahkeme sürecinde dava konusuna ilişkin yapılan araştırma ve değerlendirme aşaması. Hükmün kesinleşmesine kadar devam eder. Dava süreci de denilebilir. Müşteki: Davaya şikayetçi olarak katılan şahsi davacı. Sanık: Hakkında ceza davası açılan, iddianame düzenlenen şüpheli, bu aşamadan sonra artık sanık olarak adlandırılır. Soruşturma: Yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evredir. Suçsuzluk karinesi: Bir şahıs hakkında bir mahkeme kararı olmadan o kişi suçlu ilan edilemez. Hakkında şüpheler ne kadar güçlü olursa olsun kesinleşmiş bir mahkeme kararı olmadan haber metinlerinde bu kişiler suçlu olarak gösterilemez. Suçun şahsiliği: Yalnızca suçu işleyen kişi veya kişiler o suçtan hüküm giyer. Suçlunun yakınları, yaşadığı şehir, sahip olduğu etnik köken, dini veya diğer aidiyetler bu suçla beraber anılamaz. Temyiz: Adli ve idari yargı mahkemelerince verilen kararların, son inceleme merci olan Yargıtay veya Danıştay’a götürülmesidir. Zanlı: Bir suç olayında kendisiyle ilgili ciddi şüpheler bulunan kişi. Henüz hakkında bir mahkeme kararı olmadığından bu kişi suçlu görülemez ve “katil”, “hırsız” gibi sıfatlarla anılamaz. Savcılığın zanlı (şüpheli de denilebilir) hakkında hazırladığı iddianame mahkemece kabul edilip yargılama başlarsa, o zaman zanlı sanığa dönüşür.

Yanıt Açıklaması: Dış politika muhabiri olmak isteyen birinin siyasi tarih, diplomasi ve coğrafya bilgisinin üst düzeyde olması gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Dış ülkelerdeki politik olaylara odaklanan haberlerde daha önce yaşanan gelişmelerin hatırlatılmasının önemi büyüktür. Okurlar yoğun gündem içerisinde dış dünyadaki gelişmeleri her zaman tam olarak hatırlayamayabilirler. Bu nedenle gerekli durumlarda “-miş’li geçmiş zaman” kullanılarak aktarılan olayın arka planına ilişkin ek bilgiler sunulmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Magazin haberlerinde hiçbir zaman birinci tekil şahıs kullanılmamalı ve haberci kendi fikirlerine de göndermede bulunmamalıdır. Haberinde, sadece kişisel gözlemlerini yansıtmalıdır. Haber yazımında sözcük seçimleri önemlidir. Klişeleşmiş ve yoruma kaçan bir dilden kaçınılmalıdır. Ayrıca, ötekileştirici, ayrımcılığa yol açan ve nefret söylemini üreten bir dilden kesinlikle kaçınılmalıdır. Magazin haberleri için en uygun haber yazma tekniği normal piramit tekniğidir. Bu bakımdan haber önemsiz bir ayrıntıyla başlar en önemliye doğru gelişir. Haberin girişi de diğer bölümleri gibi canlı ve hareketli, tonu ise samimi olmalıdır. Magazin haberciliği işte bu yönüyle ciddi bir siyaset, ekonomi ya da dış politika haberinden farklılık gösterir. Bununla birlikte, magazin haberciliğinde ters piramit tekniği ve öyküleme tekniği de uygulanabilmektedir. Ayrıca, haber metinlerinde betimleme kullanımı kültür-sanat haberciliğinde kullanılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İçtihat: Mahkemelerin birbirlerine benzeyen dava konularında uyuşmazlıklara çözüm ararken benzer kararlar vermesidir. Böylece ilgili konuda bir yargı geleneği oluşur. Buna da içtihat denir.

Yanıt Açıklaması: Bir magazin habercisi sadece ünlüleri değil, toplumda ayrıksı özellikleri olan kişilerin yaşam portrelerini de haberleştirmelidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: İç politika haberciliği için bilinmesi gereken kavramlardan bazıları da aşağıda açıklanmıştır. Bu tür kavramların öğrenilmesi politika muhabirliği yaparken yazılacak haberlere daha fazla hakim olunmasını ve haber kaynaklarıyla daha iyi bir iletişim kurulmasını sağlayacaktır: Göçmen: Ekonomik ya da sosyal nedenlere bağlı olarak ülkesini başka bir ülkeye yerleşmek amacıyla ve kendi isteğiyle terk eden kişiler için göçmen (migrant) ifadesi kullanılır. Kaçak göçmen: Herhangi bir hukuki ya da idari izin süreci kullanmadan göç edenler için bu ifade tercih edilmelidir. Kanunsuz emir: Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat veya suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Olağanüstü hal: Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri or- tadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, MGK’nın da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edilebilir. Doğal afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım halleri de olağanüstü hal için gerekçe olabilir.

Yanıt Açıklaması: Milliyet gazetesi ekonomi haberlerine ayrı bir bölüm açarak bu alanda öncülük etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B'dir Türkiye’de magazin haberlerini gazetelerin ön sayfalarına ilk olarak taşıyan gazeteci Çetin Emeç'tir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de magazin haberleri, günlük gazetelere girmeden önce magazin dergilerinde yayımlanmıştır. İlk magazin dergisi, 1873’te yayımlanan Cüzdan olarak bilinmektedir. Sultan Abdülaziz zamanında çıkartılan bu yayını daha sonra Şehbal, Resimli Kitap, İnci ve Süs isimli magazin dergileri izlemiştir.

Yanıt Açıklaması: D şıkkı dışındakiler polis haberciliğinin kaynaklarıdır. O nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Adını saklamadan gazeteciye bilgi veren kişinin bazı söylediklerinin yayımlanmamasını istemesi ya da en azından bunların kendi ağzın- dan haberde verilmemesini talep etmesidir. Bu tip durumlarda röportaj yapılan kişi gazeteciye “senin öğrenmende sakınca yok ama bunları off-the-record söylüyorum, bu söylediklerimi yazma” der. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk basınında cinayet, hırsızlık, gasp, tecavüz ve benzeri yüz kızartıcı suçlarla ilgili haberlerinin büyük bir kısmı geleneksel olarak 3. sayfada yayımlanmaktadır. Bu nedenle bu tip haberler “3. sayfa haberi” olarak da anılır.

Yanıt Açıklaması: Birleşim: Genel Kurul’un belli bir günde açılan toplantısı.

Yanıt Açıklaması: Demokrasilerde basın yasama, yürütme ve yargı güçleri arasında dördüncü güç olarak tanımlanır.

Yanıt Açıklaması: Dışişleri Bakanı'nın yaptığı açıklamaya yer verilen haberde, ülkenin diğer ülkelerle olan siyasi süreçleri haber konusudur. Bu haber bir dış politika haberidir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Müşteki, davaya şikayetçi olarak katılan şahsi davacıdır. O nedenle yanıt E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1857'de çıkan Ceride-i Ticaret, ilk Türkçe ekonomi gazetesidir.