Haber Toplama Teknikleri

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de her yıl yapılan üniversite giriş sınavları, memur maaş zamları, akaryakıta gelen zamlar, toplumun geniş bir kesimini yakından ilgilendirmektedir. Türkiye’de tüm il ve bazı ilçe merkezleri ile KKTC’nin başkenti Lefkoşa’da yapılan Yükseköğretimi Geçiş Sınavı’na (YGC) 1.837.000 aday girmiştir. Bu sınav ile ilgili yapılan her açıklama, her yeni bilgi sınava giren adayların yakın ilgisini çekecektir. Bu sınava katılan her adayın anne ve babaları, yakın akrabaları, arkadaşları, öğretmenleri, alanın sivil toplum örgütleri, bürokratları ve diğer ilgili kişileri ile önümüzdeki yıllarda üniversite sınavına girecek kişiler ve onların aile ve yakınları düşünüldüğünde tüm Türkiye’yi ilgilendiren büyük bir haber olacaktır. Aşağıda verilen haberin metninde son dakika sürprizi olarak sunulan değişikliğin bu yıl sınava katılan herkesi ve daha sonraki yıllarda sınava girecek adayları da etkileyeceği ifade edilmektedir. Yapılan değişikliğin ortaya çıkartacağı sonuçların eğitim sistemini nasıl etkileyeceği uzmanlar kaynak gösterilerek açıklanmaya çalışılmış ve genel olarak Türkiye’deki sınav sistemi ile ilgili bilgiler verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Haber fotoğrafçısının bu davranışı sergileyerek, okuyucu bilgilendirme çabasına girmektedir. Haber fotoğrafçılığının en önemli özelliği, haber fotoğraflarının, insanların bilme ve öğrenme gereksinimlerine cevap vermesidir. Haber fotoğrafçısı, kendi öznel görüş açısıyla, olayların gerçekleştiği meka^nlarda doğrudan bulunarak, nesnel gerçeklikleri okuyuculara aktarır. Aslında yaptığı şey olayları okuyucuya yansıtmak amacıyla tanıklık etmektir.

Yanıt Açıklaması: Yazılı haberle, görsel bir araç olan fotoğrafın bir arada kullanılması, haberin okuyucu üzerindeki etkisini arttırır. Levie ve Lentz, metinle kullanılan fotoğrafların etkilerini konu alan araştırmalarında, fotoğrafların metnin işlenişine nasıl yardım ettiğini üç maddede özetlemektedirler: Dokunaklı ve duygusal bir tepki uyandırmak, anlamaya ve akılda tutmaya yardım etmek ve metinde sunulan bilgiyi arttırmak. Bu üç madde genel olarak gazetede fotoğrafların haberle birlikte sunum nedenlerinin genel çizgileridir. Görüntünün doğruluğuna inandırmak ve kişiye olay mekânında bulunduğunu hissettirmek, Tom Ang ve Harold Evans’in gazete haberlerinin sunumunda fotoğraf kullanılmasının nedenlerini Levie ve Lentz’in bulgularının nasıl eyleme geçirileceğini belirten yedi maddeden ikisidir.

Yanıt Açıklaması: İletişim alanında çalışanların özellikleri, kişisel ve mesleki birikimleri, bireysel tutumları ve mesleki rolleri “medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler” altında sınıflanmaktadır. Zamana karşı yarıştan kaynaklanan kısıtlılık, yayındaki yer ve zaman gereklilikleri, haber yazımının basmakalıp yapısı, haber değerleri, tarafsızlık ve muhabirlerin resmi kaynaklara bağlılıkları “medyanın tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler” olarak incelenmektedir. Temelde bir ticari işletme olan medya kuruluşlarının bu özelliklerinden dolayı içerik üzerinde “örgütsel etkiler ”den söz edilmektedir. C¸ıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaşamla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dışından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir. Medyanın faaliyet gösterdiği ortamda egemen olan “ideolojinin yarattığı etki” medyanın kapsamını çeşitli yönlerle etkilemekte ve bu beş ana kategoriyi oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Gazetecilikte en önemli unsurlardan biri haber toplamadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İnternet söyleşisi, internet haberciliğinin önemli bir parçasıdır. Bu tür söyleşiler de telefonla yapılan söyleşiler gibi muhabirin, kaynakla etkileşim kurma, gözlem yapma ve sorulardan yeni sorular üreterek konuyu açma şansı yoktur.

Yanıt Açıklaması: Fotoğraf tarihçisi John Szarkowski sadece fotoğrafa özgü beş özellik tanımlar ki, bu özellikler bir haber hakkında bilgi toplarken ve fotoğraf çekerken oldukça önemlidir: • Nesnenin kendisi: Fotoğraf gerçekte varolanı ele alır. • Detay: Fotoğraf nesnelerin gerçek bilgilerine eşittir. • Çerçeve: Fotoğraf, tasarlanmış değil, seçilmiş olandır. • Zaman: Fotoğraflar zaman kayıtlarıdır ve zamanın belirli bölümlerini tanımlar. • Farklı bakış açısı: Fotoğraflar dünyanın yeni görünümlerini sunar. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Doğrudan kamu yararı olmadıkça, sahibinin izni dışında belge, fotoğraf, ses yahut görüntü alınmamalıdır. Kamu yararı söz konusu olduğunda dahi, yukarıdakilerin başka hiçbir şekilde elde edilmeyeceğine kesin kanaat getirilmiş olması gerekir.

Yanıt Açıklaması: Tom Ang ve Harold Evans ise gazete haberlerinin sunumunda fotoğraf kullanılmasının nedenlerini Levie ve Lentz’in bulgularının nasıl eyleme geçirileceğini belirten yedi maddede açıklar. Bunlar: İnanılırlık, tanımlama, orada olma duygusu, başka şeyler çağrıştırma, durağanlık, biçem ve tutarlılıktır.

Yanıt Açıklaması: Haberlerin toplanması, seçilmesi ve elenmesinde etkili olduğu düşünülen bir kaç temel yaklaşım şu şekilde sınıflanmıştır: Olay merkezli: Olayların gerçekliğini tamamen ve özünü bozmaksızın kitle iletişim araçları ile okuyucu, dinleyici ve izleyicilere taşınması düşüncesi “Ayna” yaklaşımı altında verilmektedir. Haberi toplumun aynasıdır. Haber içeriği tamamen gerçeği aynanın gerçekliğini yansıtmakta haber içeriği medyaya bilgi verenler ile konuyu haber olarak seçenler arasında dengelenmektedir. Mesleki rutinler: Mesleki uygulamalar yaklaşımına göre gazetecilerin haber toplama yöntemleri işverenin kurumsal gereklilikleri nedeniyle etkilenmekte ve gazetede yer alan haberin içeriğini farklılaşma yapabilmektedir. Gazeteci Merkezli: Haber toplama gazeteci merkezlidir. Tarihsel bir gelenekle haberi şekillendirme süreci gazetecilerin mesleki yargıları altında yapılmaktadır. Gazetecilere özgü faktörler haberin toplanmasını ve yayınlanmasını etkilemektedir. Bu yaklaşıma göre gazetecilerin toplumdaki rolü, gerçekliğin içindeki sahte görüntünün açığa çıkartılmasında gazetecilere rehberlik etmektedir. Başka bir deyişle standartlarıyla ve sapmalarıyla beraber gazeteciler toplumun kendilerine biçtiği değerden kaynaklanan bir güçle hareket etmektedirler. Dış Etmenler: Haber toplama dış etmenlerden etkilenmektedir. Başka bir söyleyişle gazeteciler haberleri toplarken ekonomik güçler, kültür, gelenekler ve dinleyiciler gibi etmenlerden etkilenmektedirler. “Piyasa” koşullarının gazetecilikte medya içeriğini etkilemesi, iletileri hem izleyicinin isteklerine hem de ihtiyaçlarına göre hazırlamaya neden olmaktadır. “Kitle Manipülasyonu” yaklaşımında medya içeriğinin toplumun güçlü üyeleri tarafından etkilendiği kabul edilmektedir. Medya içeriğindeki ideolojinin belirlenmesinde medya içeriğini finanse edenler en önemli rolü üstlenmektedir. Medya yatırımcılarının ideolojisi ile haber içeriği arasında dört temel ilişki olduğunu söylemektedir. U¨lkeden ülkeye değişen kitle iletişim sistemleriyle beraber bu sistemlerin farklı yapıdaki çalışma yöntemleri de değişmektedir. Kamusal ilişki: Gazete, dergi, radyo ve televizyon yayınlarının içeriği resmi yasalarla, yönetmeliklerle belirlenmiştir. Haber medyası kamu/devlet teşebbüsü olduğu gibi yönetiminin bir kısmı devlet kontrolünde de olabilmekte ya da lisans sözleşmeleriyle yayınları kontrol altında tutulabilmektedir. Hiçbir ülkede tam özgürlük söz konusu değildir yayın kuruluşunun serbestlik derecesi verilen özerklik ile belirlenir.

Yanıt Açıklaması: Medya etiği denilince akla gelen dört şey adil, gerçek, objektif ve doğru haber olmaktadır. Yüksek tiraj medya şirketinin ekonomisini ilgilendirmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Güzel bir fotoğraf her zaman iyi bir haber fotoğrafı demek değildir. Haber fotoğrafı, haber metninin görsel kanıtıdır. Haber metninin anlamına ters düşen bir fotoğraf, ne kadar güzel olursa olsun okuyucunun kafasının karıştırır. Bu nedenle fotoğrafçının başlangıçtan itibaren habere dahil edilmesi önem taşır.

Yanıt Açıklaması: Medyanın yayın içeriğini etkilemede dışarıdan gelen etkili unsurlardan birisi devlet/hükümettir. Devlet düzenlemeleri basın özgürlüklerine genelde kendi işlettiği medya kuruluşlarına ayrıcalık tanımakla, özel teşebbüse kayıt, vergi, basım ve yayım, abone ve dağıtım gibi alanların yönetiminde, yayıncılık izinleri konusunda haksız bir kontrol sistemi oluşturmakla, muhalif programlara ve hoşa gitmeyen araştırmacı gazetecilik örneklerine adil olmayan yollarla (üst kurul vb. ) cezalandırma, ceza ve usul yasalarının şahsın korunmasında ayrımcı yaklaşımda bulunarak zarar verebilir.

Yanıt Açıklaması: "Gazeteci, rekabet nedeniyle de olsa, başka gazetecilere bilinçli ve açık, mesleki zarar vermekten kaçınır." cümlesi "Çağdaş Gazeteciler Derneği" tarafından yayınlanan "Çağdaş Gazeteciler Derneği İlkeleri"nin 18.maddesidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Haber metinleri ve görüntülerdeki şiddet, cinsellik, ırkçılık gibi unsurların çok öne çıkarılması medya etiğini zedeleyen unsurlardır, bir polis-adliye haberinde kaynakların ve olayın aktörlerinin isimlerinin verilmesi, fotoğraflarının sansürsüz koyulması etik olarak doğru değildir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Haber değeri kavramı 1922 yılında bilgi kuramından hareketle ilk kez Walter Lippman tarafından ifade edilmiştir. Lippman bir olayın yayınlanabilir olabilmesi için beklenmedik, sansasyonel, alışılmadık olması gerektiğini ifade ederek durumu somut örneklerle açıklamıştır. Haber değeri olarak ayrıca olayların içinde ünlü ya da toplumda etki yaratan bir kişilik olması, olay yerinin okura yakın olması, okurun anlayabileceği bir mantık silsilesi içinde gerçekleşmesi gerektiğini ifade etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı sırasında Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla 6 Nisan 1920 yılında kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: “Fotoğraf tarafsız ya da edilgen değildir, tersine; anlatım açısından ve bir kerede birden fazla anlam verebilen eş zamanlı yan anlamlar taşıması açısından zengin bir anlatım aracıdır” ifadesi fotoğrafın başka şeyler çağrıştırma gücünü açıklamaktadır. Fotoğrafın başka şeyler çağrıştırma gücü, görünüşünün ve özel içeriğinin ötesinde başka anlamlara sahip olma gücünden kaynaklanır. Fotoğrafı algılayan gazete okuyucuları farklı geçmiş deneyimlere sahip olduklarından, aynı fotoğraftan farklı anlamlar üretebilirler. Bir olayı anlatan basit bir haber fotoğrafı, o haberin içeriğinde algılanabileceği gibi, taşıdığı semboller aracılığıyla farklı düzeylerde okumalara da yol açabilir.

Yanıt Açıklaması: İletişim alanında çalışanların özellikleri, kişisel ve mesleki birikimleri, bireysel tutumları ve mesleki rolleri “medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler” altında sınıflanmaktadır. Zamana karşı yarıştan kaynaklanan kısıtlılık, yayındaki yer ve zaman gereklilikleri, haber yazımının basmakalıp yapısı, haber değerleri, tarafsızlık ve muhabirlerin resmi kaynaklara bağlılıkları “medyanın tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler” olarak incelenmektedir. Temelde bir ticari işletme olan medya kuruluşlarının bu özelliklerinden dolayı içerik üzerinde “örgütsel etkiler ”den söz edilmektedir. C¸ıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaşamla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dışından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir. Medyanın faaliyet gösterdiği ortamda egemen olan “ideolojinin yarattığı etki” medyanın kapsamını çeşitli yönlerle etkilemekte ve bu beş ana kategoriyi oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sıradan birisinin başına gelse haber olmayacak küçük kazaların ünlü bir ses sanatçısı söz konusu olduğunda haber olmasında ‘ünlülük’ değeri bulunmaktadır.