Kamu Ekonomisi 1

Yanıt Açıklaması: fayda-maliyet analizi kamu kesiminin bütün alanlarında uygulanabilir bir niteliğe sahip değildir. Fayda-maliyet analizi, esasen piyasa değeri olan kamu yatırım projeleri için uygulanabilir. Bu yatırım projelerinin en önemlileri ise; sulama, karayolları, ulaştırma, eğitim, sağlık ve elektrik projeleridir. Bu alanda faydamaliyet analizinin uygulanabilir olmasının temel nedeni, bu tür projelere kamu mallarının “bölünebilir” özellikte olmasından kaynaklanır. Bölünebilir özellikleri olan malların fayda ve maliyetlerinin parasal olarak ölçülebilmesi mümkündür. “Bölünemez” özellikteki tam kamusal mallar için ise fayda-maliyet analizi uygulanamaz.

Yanıt Açıklaması: Jones, kamu girişimi kavramını ortaya koymaya çalışırken iki kriterden yararlanmıştır. Birincisi “mül­kiyet”, ikincisi ise yapılan faaliyetin “sonuç” kısmıdır. “Kamu Kurumları” faaliyet alanında mülkiyet ve karar verme kamuya ait olup, tam kamusal nitelikteki mal ve hiz­metler üretilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kamu ekonomisinin genişlemesine neden olan faktörlerden nüfus artışı sosyal faktörler arasında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Devletin de bir iktisadi birim olarak ekonomik faaliyetlerde bulunması ve/veya özel iktisadi birimlerin yani üretici ve tüketicilerin faaliyetleri üzerinde düzenleyici kararlar alması “kamu ekonomisi” adı verilen bir ayrı iktisadi yapı ve kurumu ortaya çıkarır.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra, piyasa ekonomisinin refahı sağladığı yönündeki fikirler genel kabul görmüştür. Birçok ülke ekonomik özgürlük ile daha uyumlu bir çevreye ve bir piyasa ekonomisine doğru bir eğilim göstermiştir. Ticaret üzerindeki engeller azaltılmış, para sistemleri daha istikrarlı hale gelmiş, marjinal vergi oranları düşürülmüş ve çeşitli fiyat kontrolleri -döviz ve faiz oranları üzerindeki- kaldırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Organizasyonel performansın ölçülmesinde kullanılacak kriterleri başlıca 7 ana başlık altında toplayabiliriz. Bunlar: Kalite, Verimlilik, Kârlılık, Maliyet, Yenilik, Müşteri memnuniyeti, Çalışanların memnuniyetidir.

Yanıt Açıklaması: Kamu yatırım projelerinin içsel faydaları yanında dışsal faydaları da bulunmaktadır. İçsel fayda, projeden beklenen asıl faydadır. Örneğin, eğitim hizmetlerinin yapılmasıyla bireyler bu hizmetten içsel fayda sağlamış olur. Eğitim hizmetiyle bireylerin maddi imkanları artmış, toplumda daha saygın bir yer edinmiş olurlar. Bunun yanı sıra toplumun diğer üyeleri maliyetini ödememekle birlikte bir “dışsal fayda” elde etmiş olurlar. Çünkü toplumda eğitilmiş insanların artmış olması, toplumdaki huzursuzlukların azalması, refahın artması demektir.

Yanıt Açıklaması: Bir organizasyonda mevcut üretim faktörleri (girdi) ile ne kadar katma değer (çıktı) yaratıldığını ifade etmede kullanılan kavrama “Teknik Etkinlik” adı verilir.

Yanıt Açıklaması: İngilizce literatürde “regulation” olarak karşımıza çıkan regülasyonun dilimizdeki karşılığı düzenlemedir. Toplumsal değeri olan faaliyetlerin bir otorite tarafından, dışarıdan ve sürekli olarak kontrol edilmesi anlamına gelen regülasyon, kısaca kamu, özel veya kar amacı gütmeyen yaptırım gücüne sahip herhangi bir otorite tarafından oluşturulan ve uygulanan kurallar bütünü olarak tanımlanabilir

Yanıt Açıklaması: Ölçek Etkinliği: Ölçek büyümesi sonucu organizasyonda birim başına ortalama maliyetlerdeki artışı (ya da azalışı) tespit etmek için kullanılan bir performans değerlendirme kriteridir.

Yanıt Açıklaması: Para birimi ile ifade edilebilen faydalara maddi fayda, para birimi ile ifade edilemeyen faydalara ise gayri maddi fayda denilmektedir. Örneğin, çevre görünümünün güzelleştirilmesi, ulusal güvenlik, eğitim, sağlık gibi malların tüm faydalarını para birimi ile ifade etmek güçtür. Örneğin bir sulama projesinde, çevre görünümünün ve arazinin güzelleşmesi ölçülemez, yani gayri maddi fayda olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dupuit, bu makalesinde “tüketici fazlası” kavramını açıklayarak köprüler, yollar gibi kamu yatırımlarının toplumsal faydalarını bu yatırım projelerinin hazineye sağladıkları parasal gelir ile ölçülemeyeceğini ileri sürmüştür. Dupuit’e göre kamusal hizmetlerin faydası, kişilerin bunlar için ödemiş oldukları tutardan ibaret olmayıp, bireyler ödemeyi kabul edecekleri maksimum tutara (ödenen tutar + tüketici fazlası) eşittir. Ancak, Dupuit’in fayda-maliyet analizine kazandırdığı sadece faydanın ölçülmesinde kullanılan “tüketici fazlası” kavramıdır. Dupuit’ten sonra tüketici fazlası kavramı Marshall, Hotellins, Hicks gibi iktisatçılarca geliştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bireyin ödeyebileceği mak- simum tutar ile ödediği tutar arasındaki fark tüketici artığıdır.

Yanıt Açıklaması: • Firma ölçeğinin artmasıyla firmada iş bölümü gerçekleştirilebilir ve uzmanlaşma sağlanabilir. İş bölümü ve uzmanlaşma sonucu emek kullanımında bir içsel ekonomi ortaya çıkar. • Firma ölçeğinin artmasıyla birlikte üretimde yeni teknolojinin kullanılması birim başına üretim maliyetlerini azaltır. Bu üretim maliyetlerindeki azalma küçümsenmeyecek düzeydedir. • Aynı şekilde ölçek büyümesi ile birlikte firmanın pazarlama maliyetlerinde bir azalma görülür. • Ayrıca büyük ölçekli firmalar daha kolay ve daha ucuz finansman olanaklarından yararlanarak içsel ekonomiler elde ederler

Yanıt Açıklaması: Gölge Fiyat, piyasada gözlemlenen fiyatların yetersiz olduğu ya da fiyatın hiç oluşmadığı durumlarda toplumsal fayda ve maliyetleri yansıtması için mallara ve faktörlere bağlanan fiyatlardır.

Yanıt Açıklaması: Ekonomik nedenlerin başında özel girişimlere destek ve öncülük etmek gelmektedir. Özel teşebbüse destek motifi, piyasa ekonomisinin yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: (F< M) < 1 ise yatırım projesinin uygulanma imkanı yoktur.

Yanıt Açıklaması: Verimlilik bir diğer organizasyonel performans kriteridir. Genel olarak verimlilik, üretim sonucu (çıktı) ile üretim faktörleri (girdi) arasındaki ilişkiyi ifade eder. Verimlilikten söz edilince; işgücü verimliliği, sermaye verimliliği, toplam faktör verimliliği ve saire verimlilik boyutlarının tek tek ele alınması gerekir.

Yanıt Açıklaması: Kamu ekonomisinin genişlemesine ilişkin teoriler ve görüşler sayıca oldukça fazladır ve uzun bir tarihsel geçmişe sahiptir. Devletin ekonomik faaliyetlerinin ve harcamalarının büyümesine iktisatçıların ilk ilgisini çeken Alman iktisatçı Adolph Wagner olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Her projenin uygulanması sonucunda topluma bazı külfetler yüklenir. Örneğin bir çimento fabrikasının yapılması, topluma fabrikanın bedelini tazmin etmeyeceği bir takım maliyetler yükler. En başta havayı kirletmesi ve gürültü çıkarması bu türden maliyetlerdir. Bunlara dışsal maliyet adı verilir. İçsel maliyet ise fabrikanın söz konusu projenin yapımı ve idaresi için yapmış olduğu maliyetler toplamıdır.