Para ve Banka

Yanıt Açıklaması: T.C. Merkez Bankası'nın temel hedefinin fiyat istikrarı olarak belirlenmesi 2001 krizi ardından gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Aldıkları kararlar ve yaptıkları tercihler ile ekonomideki para arzı miktarını etkileyen üç temel ekonomik birim söz konusudur: • Merkez bankası: Para politikasının yürütülmesinden sorumludur. • Bankacılık sistemi: Bireyler ve kurumlardan mevduat kabul ederek bunları krediye dönüştüren aracı kuruluşlardır. • Banka dışı kesim (Mevduat sahipleri): Birikimlerini bankalarda mevduat olarak tutmayı tercih eden bireyler ve kurumlardır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Bir merkez bankasının enflasyon hedeflemesi yapabilmesi için gerekli ön koşullar şunlardır; Merkez bankasının bağımsız olması Mali baskınlığın olmaması Finansal sistemin sağlıklı olması Geçmiş enflasyona bakılarak geleceğe ait enflasyon bekleyişlerinin oluşturulmamasıdır.

Yanıt Açıklaması: Bu konuda iki farklı görüş söz konusudur. Birincisi, ekonominin kendi dinamikleri ile tekrar potansiyel üretim düzeyine döneceğini belirtiyor ve bu nedenle para ya da maliye politikasında bir değişikliğe gerek olmadığını söylüyor. İkinci görüş ise ekonomin kendi dinamikleri ile dengeye gelmesinin ancak zamanla gerçekleşebileceğine ve bu zamanın oldukça uzun olabileceğine dikkat çekiyor. Bu zamanı kısaltmak üzere para ve maliye politikasının aktif biçimde kullanılmasını tavsiye ediyor. Söz gelimi üretim potansiyel düzeyinin altında ise iç talebi artırmak için faiz haddinin düşürülmesi (parasal genişlemeye gidilmesi) ve /veya genişlemeci maliye politikasının (kamu harcamaların artırılması ve vergi oranlarının düşürülmesi) uygulanması öneriliyor.

Yanıt Açıklaması: -Borçlanmanın Maliyetinin Yükselmesi: Kriz dönemlerinde genel olarak faiz oranların yükseldiğini, menkul kıymetlerin fiyatlarının ise düştüğünü görüyoruz. -Kredi Daralması: Finansal kriz dönemlerinin yol açtığı en belirgin sorunlardan biri de artan belirsizlik sonucunda bilgi edinme maliyetlerinin yükselmesi, yani eksik bilgi sorununun artmasıdır. -Riskten Kaçınma: Finansal kriz dönemlerinin önemli belirtilerinden biri de yatırımcıların riskten kaçınma eğilimidir. Riskten kaçınma eğilimi genel olarak varlıklara olan talebi azaltarak varlık fiyatlarının düşmesine yol açar. -Şirket Özsermayesi: Eksik bilgi bahsinde özsermayenin bir tür teminat görevi görerek şirketlerin borçlanmasını kolaylaştırdığını görmüştük. Kriz dönemlerinde ise bunun tam tersi söz konusudur, yani şirketlerin özsermayeleri düştüğü için borçlanabilmeleri zorlaşacaktır. -Döviz Kuru: Finansal krizlerde yine riskten kaçınma davranışı sermayenin de güvenli paralara doğru hareketine yol açarak genel olarak kriz geçirmekteolan ülkenin parasının değerini düşürür.

Yanıt Açıklaması: Faiz Bağımsızlığı, merkez bankası bağımsızlığı kavramlarından biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Nominal döviz kuru, bir birim yabancı paranın yerli para cinsinden değeri (fiyatı) olarak tanımlanıyor.

Yanıt Açıklaması: Bir başka sabit döviz kuru rejimi çeşidi, döviz kurunun her gün alacağı değeri önceden açıklamak. Bu, genellikle enflasyonun, paranın bağlandığı ülkenin enflasyonundan yüksek olacağının beklendiği ülkelerde uygulanıyor. Aradaki farkı giderecek şekilde döviz kurunun önceden açıklanan biçimde yükselmesine izin veriliyor. Böylelikle, döviz kurundaki (tahmin edilen) artışın yurtiçi ile yurtdışı enflasyon arasındaki (tahmin edilen) fark kadar olmasına çalışılıyor. Hem döviz kurunun sözgelimi bir yıl boyunca alacağı değer yılbaşında (önceden) açıklanmış ve böylece döviz kuru hakkındaki belirsizlik ortadan kaldırılmış olunuyor. Hem de yerli paranın reel olarak değer kaybetmesinin ya da değerlenmesinin önüne geçilmeye çalışılıyor. Bu tür bir uygulamayı Türkiye 2000 yılının başında devreye soktu. Bu uygulama Şubat 2001’de patlak veren krizle sona erdi.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de Merkez Bankası Bağımsızlığı TCMB Kanunu’nda 25 Nisan 2001 tarihinde önemli değişiklikler yapıldı. Yasa yeni hâli ile 9 Mayıs 2001’de yürürlüğe girdi. Yasadaki en önemli değişiklik TCMB’nin ‘Temel Görev ve Yetkileri’ni belirleyen dördüncü maddede yapıldı. O maddede şöyle denilmiştir: “Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı araçlarını doğrudan kendisi belirler.”

Yanıt Açıklaması: Bir merkez bankasının iki temel amacından ilki fiyat istikrarını sağlamaktır. Fiyat istikrarı, ‘sıfır enflasyon’ anlamına gelmez. Küresel krize kadar yüzde 2 düzeyinde bir enflasyonun fiyat istikrarı ile uyumlu olduğu düşünülüyordu. Küresel krizden sonra, gerektiğinde ekonomileri canlandırabilmek için reel faizleri sıfırın altına indirmenin gerekli olabileceği görüşünden hareketle, merkez bankalarının yüzde 4 dolaylarında bir enflasyon düzeyini fiyat istikrarı olarak almaları gerektiği tartışılmaya başlandı.

Yanıt Açıklaması: Ülkelerin aynı uluslararası pazarlarda birbirleriyle rekabet ediyor olmaları krizlerinin etkilerinin bulaşmasına etki edebilir.

Yanıt Açıklaması: Çeşitli finansal istikrarsızlık kaynakları vardır. En önemlileri şunlar ise şunlardır: açık döviz pozisyonu, vade uyuşmazlığı, sorunlu krediler, yetersiz sermaye ve likidite yetmezliği.

Yanıt Açıklaması: Dalgalı döviz kuru rejiminde merkez bankasının koruyacağı bir döviz kuru düzeyi yok. Kur arz ve talep koşullarına bağlı olarak piyasada belirleniyor. Bu nedenle sürdürülebilir bir döviz kuru rejimidir. En büyük sakıncası ise döviz kurunda oluşabilecek dalgalanmaların önemli bir makroekonomik değişkenin ileride alabileceği değerler hakkındaki belirsizliği artırmasıdır. II. ifade dalgalı döviz kuru rejimine değil sabit döviz kuru rejimine ait bir özelliktir.

Yanıt Açıklaması: Zorunlu karşılık oranlarının artırılarak hızlı kredi genişlemesinin frenlenmesi, makro-sakıngan önlemler arasında sayılabilir. Başka araçlar da var. Zorunlu karşılık oranının artırılması yerine ya da onunla birlikte bankaların açtıkları her bir birimlik kredi başına daha fazla sermaye tutmaları istenebilir. Bunu tersinden de okuyabilirsiniz: Bankanın belli bir sermayesi var. Ortakların ek sermaye koymak yerine açtıkları kredi miktarını azaltmak yolunu seçmeleri de söz konusu. Zaten sermaye karşılık (yeterlilik) oranlarını artırmanın amacı da bu. Yerli paranın değerli olduğunu ve bu durumun da ekonomi açısından istenilir olmadığını düşünen bir merkez bankası, yerli paranın değerini belli bir düzeyin üzerine çıkarmak istemiyorsa, farklı bir ifadeyle döviz kurunun düşmesinden hoşlanmıyorsa, döviz alarak döviz kurunu yukarıya çekmek isteyebilir. Tersine, yerli paraya değer kazandırmak isteyen bir merkez bankasının özellikle döviz talebinin arttığı ve döviz kuruna yukarı doğru baskı olduğu dönemlerde döviz piyasasında döviz satarak döviz arzını artırması gerekir. Böylelikle, yerli paranın değer kaybetmesinin önüne geçmeye çalışacaktır.  iletişim politikasını da merkez bankasının aracı olarak kullanmak mümkün. Mesala, kısa vadeli faizi arttırmaksızın faizlerin ileride artabileceğine dair bir açıklama yapmak, açıklamanın yapıldığı andan itibaren piyasa faizlerinin yükselmesine yol açabilir. Bir önceki ünitede enflasyon hedeflemesi rejimini tartışıyorken merkez bankalarının çeşitli raporlar ve duyurular yayımladıklarından söz ettim. Bunları da iletişim politikası çerçevesinde değerlendirmek gerekiyor. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Merkez bankalarının bağımsızlığı kavramı, enflasyon yaratarak ekonomide istikrarı bozan ve siyasi baskılar sonucunda uygulamaya konulan para politikalarının uygulanmasını demokrasiden ödün vermeden engellemek için geliştirilmiş bir kavramdır. Merkez bankası amacını kendisi belirliyorsa amaç bağımsızlığına sahip oluyor. Amaç hükümet tarafından belirleniyorsa o merkez bankasının amaç bağımsızlığı olmuyor. Amaç bağımsızlığının demokratik açıdan uygun olmadığı ileri sürülüyor. Araç bağımsızlığı merkez bankalarının amaçlarına ulaşmak için ne tür para ve döviz kuru politikası araçları kullanmak istiyorlarsa onları istedikleri gibi kullanmakta özgür olmaları anlamına geliyor. Araç bağımsızlığına sahip bir merkez bankasının hangi aracını ne yönde kullanacağı hakkında karar alırken -mesela politika faizini (kısa vadeli faiz haddini) değiştirmek için- hükümete danışması söz konusu değil. Bir merkez bankası amaç bağımsızlığına sahip olmayabilir ama araç bağımsızlığı kazanmış olabilir. Bu hiçbir şekilde çelişki değil. Aksine demokratik açıdan bunun daha istenilir bir özellik olduğu ileri sürülüyor. Demokratik seçimlerle iş başına gelmiş parlamentonun yaptığı yasayla merkez bankasına bazı amaçlar verilmiş olabilir. Bazı amaçların da hükümet tarafından saptanabileceği bu yasada yer alabilir. Araç bağımsızlığına sahip bir merkez bankası yasayla kendisine verilen hedefler doğrultusunda istediği aracı kullanabilir. Oldukça doğal bir durum. Ama tersi biraz garip olurdu: Merkez bankası istediği amacı seçiyor. Ama bu amaca ulaşmak için istediği politika araçlarını kullanamıyor. Kullanırken hükümetten izin almak zorunda kalıyor. Bu durumda amaç bağımsızlığının bir anlamı olmazdı. Ekonomik Bağımsızlık Bir merkez bankasının kamu kesimine kredi açması yasal olarak olanaksızsa o merkez bankasının ekonomik açıdan bağımsız olduğu belirtiliyor. Dolayısıyla ekonomik açıdan bağımsız olan bir merkez bankası bütçe açıklarının finansmanında kullanılamaz. Bu durumda, yüksek enflasyona ve hiperenflasyonlara giden yol kapanmış oluyor. Merkez bankasının burada tanımlandığı biçimiyle ekonomik bağımsızlığı olsa bile hükûmet faiz politikasına karışabilir. Bu açıdan ekonomik bağımsızlık ancak araç bağımsızlığı ile birlikte bir anlam kazanabilir. Politik Bağımsızlık Merkez bankası başkanları ve diğer üst düzey yöneticilerinin her an görevden alınmalarına ya da merkez bankalarının bazı organlarına hükümetlerce atanan bürokratlar tarafından ellerinin kollarının bağlanmalarına olanak veren yasal hükümlerin varlığı hâlinde de araç bağımsızlığının bir anlamı kalmayabilir. Bu nedenle geliştirilmiş bir de politik bağımsızlık kavramı var. Mesela hükümet her istediğinde merkez bankası başkanını değiştirebiliyorsa, merkez bankasının politik bağımsızlığından söz etmek mümkün değildir. Benzer şekilde merkez bankası başkanının görev süresi çok kısaysa, merkez bankası başkanının yeniden atanma baskısı hissedeceği ve kararlarını ona göre alabileceği düşünülüyor. Uygulamada daha çok görülen, merkez bankasının araç bağımsızlığı, politik bağımsızlığı ve ekonomik bağımsızlığının birlikte olmasıdır. Amaç bağımsızlığının ise demokrasiyle çeliştiği yönünde yaygın bir kanaat vardır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Çeşitli finansal istikrarsızlık kaynakları var. En önemlileri şunlar: Açık döviz pozisyonu, vade uyuşmazlığı, sorunlu krediler, yetersiz sermaye, likidite yetmezliği.

Yanıt Açıklaması: Ekonomik birimlerin bulundurmak istediği para miktarını belirleyen üç faktör vardır: • Fiyat düzeyi, • Faiz oranı, • Reel Gelir.

Yanıt Açıklaması: 1970’lerde Krugman’a dayandırılan ilk kuşak kriz modelleri para ve maliye politikasının uyumsuzluğunu vurguluyordu.

Yanıt Açıklaması: Faiz koridorunun üst sınırı merkez bankasının bankalara borç verme faizidir ve piyasada bu faizin üzerinde bir faizin oluşması mümkün değildir. Üst sınır faizinin yukarıya çekilmesi merkez bankasının artık daha yüksek bir orandan bankalara borç vereceği anlamına gelmektedir. Bu da parasal sıkılaştırmaya gidildiği anlamına gelmektedir.