Para ve Banka

Yanıt Açıklaması: Merkez bankasının parasal taban üzerinde etkili olabilmek amacıyla kullanabileceği bir diğer yöntem reeskont kredileridir. En yalın tanımıyla reeskont kredisi, merkez bankasının bankacılık sistemine kullandırttığı kredilere verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Merkez bankası koridor sisteminde uygulayacağı likidite yönetimi ile para politikası kurulu tarafından belirlenen politika faizine yakın bir şekilde piyasa faizlerinin oluşmasını sağlar.

Yanıt Açıklaması: TCMB açık piyasa işlemlerini ya İMKB RepoTers Repo Pazarı’nda ya da kendi bünyesinde gerçekleştiriyor. Repo, ters repo, doğrudan alım ve doğrudan satım yapabiliyor. Ters repo ve doğrudan satım işlemi yapabilmesi için, açık ki portföyünde Hazine tahvili olması gerekiyor. Portföyünün yetersiz olduğu durumlarda likidite senedi de ihraç edebilir. Bunlar vadesi 91 günü aşmayan senetler. Repo ve ters repo işlemlerindeki en uzun vade de 91 günle sınırlı. Doğrudan satın alınacak tahvillerde ise vade sınırı yok. Bu işlemleri İMKB RepoTers Repo Pazarı’nda yapıyorsa işlemler oranın kurallarına bağlı. Kendi bünyesinde ise ihale ya da kotasyon yöntemi kullanıyor. TCMB ayrıca Bankalararası Para Piyasası’nda bankalardan mevduat satın alıyor ya da bankalar mevduat satıyor. Bunlara depo alımı ve satımı da deniliyor. Depo satımı teminat karşılığında yapılıyor, depo alınırken ise TCMB’nin teminat vermesi söz konusu değil. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: iv=DE/Pa-1 formülünden hareketle vadeye kadar verimi %25 olarak hesaplarız.

Yanıt Açıklaması: Mevduat toplayan finansal kurumlar topladıkları mevduatın merkez bankasınca saptanan oranını merkez bankasında tutmak zorundalar. Bu oran ne kadar yüksekse finansal kurumlara yatırılan her birim mevduatın krediye ya da o bankaya kâr elde etme olanağı sağlayan benzeri bir varlık türüne dönüşen kısmı da o kadar az olacaktır. Daha düşük zorunlu karşılık oranları ise diğer belirleyici unsurlar aynı kalmak üzere, ekonomiye arz edilen kredi ve benzeri finansal ürünlerin artması anlamına gelir. Hatırlarsanız, merkez bankasına yatacak zorunlu karşılık tutarı hesaplandıktan sonra ilgili bankaya bir süre veriliyordu. Hesaplanan zorunlu karşılık miktarı, bu süreden sonra başlayan bir dönemde merkez bankasında tutuluyordu. Bu nedenle, zorunlu karşılık oranı çok esnek bir para politikası aracı değil. Zorunlu karşılık oranını bugün değiştirseniz, ekonominin likidite düzeyi hemen değişmeyecektir. Bu uygulamanın en önemli nedeni finansal istikrara katkıda bulunmak. Birincisi, merkez bankasında toplanan zorunlu karşılıklar beklenmedik mevduat çekilişlerine karşı bir sigorta işlevi görüyorlar. Böyle bir uygulamanın olmadığını düşünün. Finansal sistem, bu durumda topladığı her bir liralık mevduatın çok önemli bir kısmını kendisine kâr sağlamasını beklediği varlıklara dönüştürecektir. Bu, finansal sistemi beklenmedik mevduat çekilişlerine karşı bir bütün olarak daha riskli yapar. Oysa merkez bankasındaki zorunlu karşılıklar, böyle bir durumda bankaların imdadına yetişebilir. Mevduatlardaki ani bir çıkış karşısında merkez bankası zorunlu karşılık oranını düşürecek ve yeni düşük oran ile önceki yüksek oran arasındaki farktan doğan zorunlu karşılık miktarını bankalara geri verecektir. İkincisi, zorunlu karşılık oranları değiştirilerek bankaların açabilecekleri kredi miktarı azaltılabilir. Çok hızlı kredi genişlemesi genellikle arzu edilmeyen bir şey. Tarihteki finansal krizlerin yaklaşık yarıya yakınından önce oldukça hızlı kredi genişlemesi gözleniyor. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bir ekonomide diğer unsurlar sabit iken, yurtiçinde üretilen mallara olan talep ile reel faiz oranı ile ters orantı vardır. Diğer bir deyişle reel faiz oranı ne kadar düşük ise, diğer faktörler sabit olmak kaydıyla yurtiçinde üretilen mallara olan talep o derece yüksektir. Bu nedenden dolayı doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Parasal Aktarım Mekanizması, para politikası uygulamalarının üretim ve fiyatlar genel düzeyi değişenlerini hangi kanallar aracılığıyla, ne kadar bir gecikmeyle, ne ölçüde etkilediğini incelemektedir.

Yanıt Açıklaması: Para Talebi Eğrisi: Para talebi eğrisi, para tutmayı etkileyen diğer bütün faktörler sabitken, talep edilen reel para miktarı ile faiz oranı arasındaki ilişkiyi gösterir.

Yanıt Açıklaması: Merkez bankasının belli bir para politikasını uygulamaya soktuktan sonra bu politika kapsamında değişmesi beklenen hedef değişkenin etkilendiği zamana kadar geçen süre dış gecikme olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: Fiyatlar genel düzeyi arttığı için paranın satın alma gücünün düşmesinin ekonomik birimler tarafından anlaşılmaması para yanılgısı olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: TCMB’nin en önemli iki iletişim aracı Para Politikası Kurulu toplantılarından sonra yayınlanan duyurular ve üç ayda bir yayınlanan Enflasyon Raporu. Ayrıca, TCMB 2001 sonundan başlayarak her yılbaşından önce yeni yılda uygulanacak para ve döviz kuru politikası hakkında ayrıntılı bir rapor açıklıyor. Yılda iki kez Finansal İstikrar Raporu ve her ay son enflasyon verisini değerlendiren kısa bir rapor yayınlanıyor. Bunlar da önemli. Tabii, bir de başkanın konuşmaları var. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Merkez Bankalarının politika faizlerini artırmaları halinde, döviz kuru düşecek ve yerli paradaki bu değerlenme ile net ihracat azalacaktır. Bu, yurtiçinde üretilen mallara olan toplam talebi azaltacağından, kısa dönemde üretim de düşecektir. Merkez bankasının politika faizini düşürmesi hâlinde ise tersi etkiler ortaya çıkacak ve döviz kurunun yükselmesiyle yerli para değer kaybedecek bu değerlenme ile net ihracat ve üretim artacaktır. Söz konusu mekanizma döviz kuru kanalıyla gerçekleşmektedir. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: TCMB 2002 yılı ortasından bu yana koridor sistemini kullanıyor. Bu faizleri Para Politikası Kurulu saptıyor. Bu kurulun toplantıları her ay yapılıyor. Toplantı günleri yılın başında kamuoyuna açıklanıyor. Kurul, toplantının bitiminde kısa bir duyuru yayınlıyor. Bu duyurularda, bir dahaki toplantıya kadar geçerli olan borç verme ve borç alma faiz oranları ile koridorun içinde yer alan politika faizi açıklanıyor. Bu faizler TCMB bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ile İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Repo-Ters Repo Pazarı’nda geçerli olan faizler. Bir de bu piyasaların normal çalışma saatlerinin dışında fon alıp vermek isteyen bankalara uygulanan ‘geç likidite faiz oranları’ var. Adından da anlaşılacağı gibi bunlar cezai faiz oranları. Bu pencereden borç alan banka merkez bankasının borç verme faiz oranından yüksek bir oranla borçlanıyor. Borç veren banka ise merkez bankasının borç alma faiz oranından daha düşük bir faiz oranına razı oluyor. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Bir bankanın karşı tarafa sattığı sabit getirili bir menkul kıymeti önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satın almak üzere yaptığı anlaşma repo işlemini ifade eder. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Toplulaştırılmış özet bilançonun ana kalemleri; rezervler, menkul kıymetler, krediler ve  diğer varlıklardan oluşmaktadır. “Menkul Kıymetler” dışında yer alan seçenekler “yükümlülükler ve sermaye” başlığı altında yer alan kalemlerdir.

Yanıt Açıklaması: Likidite bir varlığın hızlı ve kolay bir biçimde nakde çevrilebilme derecesidir.

Yanıt Açıklaması: Bankalar yasal olarak topladıkları mevduatın Merkez bankası tarafından belirlenen bir orana karşılık gelen kısmını Merkez Bankasında tutmak zorundadır. Bu oranı belirleme yetkisi Merkez Bankası’na aittir.

Yanıt Açıklaması: Finansal istikrara ilişkin tüm sorumluluk bazı ülkelerde merkez bankalarında. Bu durumda, finansal istikrarı sağlamaya yönelik her yetkinin para politikası amacıyla kullanılacağını düşünmemek gerekiyor. Para politikası rejimlerini bir önceki ünitede tartıştım. A bankasının açık döviz pozisyonun düzeyi, ya da B bankasının sermaye durumu -ki bu tip düzenlemeleri mikro-sakıngan düzenlemeler olarak adlandırıyorum, büyük ölçüde düzenleme ve denetim alanına giriyor, para politikasının alanına değil. Bazı ülkelerde ise düzenleme ve denetleme yetkisi merkez bankası dışındaki kurumlarda. Çoğu ülkede para politikasını merkez bankası yürütürken finansal sistemi düzenleme ve denetleme yetkisi başka kurumlarda. Türkiye’de de böyle. Düzenleme ve denetleme yetkisi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunda (BDDK).  Balonlar finansal sistem açısından önemli bir risk oluşturuyorlar. Balon şiştikçe, varlık fiyatları artıyor; servet artıyor. Alınan riskler de artıyor. Balon patladığı zaman ise varlık fiyatlarındaki keskin düşüşle birlikte servetler eriyor, bilançolar bozuluyor. Yükümlülüklerin yerine getirilmesi zorlaşıyor. Küresel krize giden süreçte, ABD’deki konut fiyatlarının uzunca bir süre artmasının ve bu artışı önlemek için bir şey yapılmamasının rolü olduğu artık bir sır değil. Dolayısıyla, merkez bankalarının mali varlık fiyatlarında balonların oluşumunu engellemeleri gerektiği de düşünülüyor. Bu düşünceye karşı çıkanlar da var elbette. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Parasal aktarım mekanizması, faiz kanalı, kur kanalı, kredi kanalı ve bilanço kanalını içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Merkez bankası piyasada likiditeyi azaltmak istiyorsa açık piyasa işlemeleri kanalıyla tahvil satıp likit parayı piyasadan çekmelidir.