Türk Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası, anayasanın üstünlüğü ilkesini açıkça hükme bağlamış ve bunu gerçekleştirmek için de kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek üzere Anayasa Mahkemesini kurmuştur. Öte yandan, hukuk devletinin bir gereği olarak, idarenin bütün eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tâbi olduğunu hükme bağlayan Anayasa, yargı bağımsızlığını ve hâkimlik teminatını sağlamak üzere Yüksek Hâkimler Kurulunu getirmiştir. Ayrıca Anayasa, bu bağlamda olmak üzere, “tabiî hâkim ilkesi” ve suç ve cezalara ilişkin prensiplere de yer vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Başkanlık sisteminde yasama ve yürütme organlarının birbirinin görevine son vermesi mümkün değildir. İtalya ve Tunus'ta parlamenter sistem uygulanırken Kosta Rika'da başkanlık sistemi söz konusudur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1921 Anayasası döneminde Türkiye’de de uygulanan meclis hükûmeti sistemi günümüzde İsviçre’de uygulanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 23 maddelik kısa bir anayasa olan 1921 Anayasası’nın en önemli kuralı, “millî egemenlik ilkesi”dir.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası Cumhuriyet Senatosunu kaldırarak tek meclis sistemini benimsemiş ve yasama organının çalışmasını hızlandırmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de 1961 ve ilk düzenlemesinde 1982 Anayasası parlamenter hükûmet sistemini benimsemiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Sınırlamanın yargı kararıyla yapılması 1982 anayasasında temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması konusunda benimsenen ilkelerden değildir. Sınırlamanın kanunla yapılması gerekir. Bu nedenle doğru şık “b”dir.

Yanıt Açıklaması: 3 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasından sonra, 1921 Anayasası’nda 29 Ekim 1923 tarih ve 364 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle de, “Türkiye Devletinin hükûmet şekli, Cumhuriyettir” (m.1) hükmü getirilerek, Cumhuriyet ilan edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bakanlar kurulunun kararıyla olağanüstü hal ilan etme yetkisi cumhurbaşkanına aittir. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Fermanı, kendi dönemi için bir “haklar beyannamesi”dir. Ayrıca, bir anayasa olmamakla birlikte, bir ölçüde devlet iktidarının sınırlandırılmasını sağladığı için önemli bir “anayasal belge”dir. Bu belge ile Padişah, çıkarılacak kanunlara aykırı hareket etmeyeceğine dair yemin etmek suretiyle “kendi iktidarını sınırlandırmakta”dır. Böylece, Tanzimat Fermanı, Padişahın yetkilerini daraltarak bir anlamda meşrutiyetin, başka bir deyişle anayasal monarşinin yolunu açmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası’nın temel hak ve hürriyetlere ilişkin düzenlemesi kapsam ve sistematik olarak 1961 Anayasası’na benzemekle beraber, iki anayasa arasında insan haklarına yaklaşım ve bunların sınırlanması konusunda ciddi farklılıklar bulunmaktadır. Her şeyden önce, 1961 Anayasası’nın temel hak ve hürriyetleri önemli ölçüde güçlendirmesine karşılık, ilk düzenleme itibarıyla 1982 Anayasası’nın en belirgin özelliklerinden birisi, “hürriyet-otorite” dengesinde otoriteden yana tavır koymuş olmasıdır. Gerçekten de, 1982 Anayasası, hak ve hürriyetleri düzenlemiş, ancak getirdiği sınırlamalarla hak ve hürriyetlerin alanını oldukça daraltmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Maddi kriter, devletin hukuki fonksiyonlarının tasnifini, bu fonksiyonların yerine getirilmesinde başvurulan işlemlerin hukuki mahiyetine göre yapmaktadır. Yasama fonksiyonu: Maddi kritere göre yasama fonksiyonu, kural koymak, yani kişisel olmayan (gayrişahsî), genel, sürekli ve objektif işlemler yapmaktır. Dolayısıyla devletin hangi organı tarafından yapılırsa yapılsın, kural-işlem mahiyetine sahip olan bütün işlemlerin yapılmasında yasama fonksiyonu icra edilmektedir. Örneğin, yasama organınca yapılan kanunlar ve içtüzükler ile yürütme organınca yapılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler maddi kriter bakımından yasama fonksiyonuna dahildirler. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Başkanlık sistemi, kuvvetlerin sert ayrılığı ilkesine dayanır. Yürütme organı monist nitelik taşımaktadır. Ancak devlet başkanının meclisi feshetme yetkisi yoktur. Doğru cevap I ve II. önermelerin yer aldığı D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 1876 Anayasası, Osmanlı Devleti tebaasının temel hak ve hürriyetlerini zamanının anayasalarına benzer bir biçimde düzenlemiştir. Anayasa’da, kişi hürriyeti (m.9), kişi güvenliği (m.10), ibadet hürriyeti (m.11), basın hürriyeti (m.12), ticaret, sanat ve ziraat alanlarında şirket kurma hakkı (m.13), dilekçe hakkı (m.14), öğretim hürriyeti (m.15), eşitlik ilkesi (m.17), mali güce göre vergilendirme ilkesi (m.20), mülkiyet hakkı (m.21), konut dokunulmazlığı (m.22), tabiî hâkim ilkesi (m.23,89), hak arama hürriyeti (m.83,84), müsadere ve angarya yasağı (m.24), vergilerin kanuniliği ilkesi (m.25), işkence ve eziyet yasağı (m.26), vatandaşlık hakkı (m.8), devlet memurluğuna girme hakkı (m.19) gibi hak, hürriyet ve ilkeler yer almıştır. Seçme ve seçilme hakkı bunlardan birisi değildir.

Yanıt Açıklaması: 1921 Anayasası döneminde Türkiye’de de uygulanan meclis hükûmeti sistemi günümüzde İsviçre’de uygulanmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İlk kabul edildiği haliyle 1982 Anayasası'nın temel felsefesi hakkında şunlar söylenebilir: ..."Siyasi partilere ve sivil yönetimlere olan güvensizlik nedeniyle seçimle oluşan anayasal organların askerî, idari ve yargısal organlarca denetlenmesi ya da frenlenmesi amaçlanmıştır. Böylece seçilmişler üzerinde, ilk defa 1961 Anayasası ile oluşturulan anayasal askerî ve yargısal vesayet, daha da pekiştirilmiştir."...

Yanıt Açıklaması: Meclis-i Mebusan seçimlerinde de Müdafaa-i Hukukçular büyük çoğunluğu elde etmiş ve son Osmanlı Meclis-i Mebusanı yurdun bölünmezliği- ni ilan eden Misak-ı Milli^’yi kabul etmiştir. Ulusal kurtuluş savaşını da yürütmekte olan Türkiye Büyük Millet Meclisi 1921 yılında yeni bir anayasa kabul etti. Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nde hazırlanışı ve kabulü bakımından en demokratik anayasa olarak kabul edilen 1921 Ana- yasası kısa, fakat siyasal önemi yüksek bir belgedir. 23 maddelik kısa bir anayasa olan 1921 Anayasası’nın en önemli kuralı, “milli^ egemenlik ilkesi”dir (m.1).

Yanıt Açıklaması: Anayasada belirtilmiş olmasa bile bazı hak ve hürriyetlerin kendi niteliklerinden doğan, başka bir ifadeyle “eşyanın tabiatında mevcut” olan sınırları vardır. İşte bunlara “objektif sınırlar” adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yürütme yetkisi, devlet başkanı olan Padişah ile Bakanlar Kuruluna (Heyet-i Vükela) aittir. Anayasa ile geniş yetkilerle donatılan (m.7) ve halifelik sıfatı da bulunan Padişah mutlak bir sorumsuzluğa sahiptir. Bakanlar Kurulu, Padişah tarafından atanan bakanlardan (vekil) oluşur, başkanı sadrazamdır. Bakanlar Kuruluna şeyhülislam da katılır.

Yanıt Açıklaması: Temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ölçülü olmalıdır. Ölçülülük ilkesi, “sınırlamada başvurulan aracın sınırlama amacını gerçekleştirmeye elverişli olmasını, bu aracın sınırlama amacı açısından gerekli olmasını ve araçla amacın ölçüsüz bir oran içinde bulunmamasını ifade eder”. Ölçülülük ilkesinin amacı, kamu gücünün gereksiz ve aşırı bir şekilde kullanımını önleyerek temel hak ve hürriyetleri güvence altına almaktır. Doğru cevap C'dir.