Türk Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: Anayasa Yargısı

Yanıt Açıklaması: Anayasa m. 15 hükmü uyarınca savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde dahi, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası, anayasacılık tarihimizde sosyal devlet ilkesini benimseyen ilk anayasa olarak, sosyal devletin gerektirdiği diğer düzenlemelere de yer verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Devlete, sadece müdahale etmeme ödevi yükleyen hak ve özgürlüklere negatif statü hakları adı verilir. Bu nedenle doğru şık “d”dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye'de cumhurbaşkanı ilk kez hangi yılda halk tarafından seçilmiştir?

Yanıt Açıklaması: Eşitlik iki anlamda ele alınmaktadır: “Şeklî ya da yatay eşitlik”, kanunların genel ve soyut nitelikte olması ve kapsamında bulunan herkese eşit olarak uygulanmasıdır. Eşitlik ilkesi başka bir açıdan, farklı statü ve durumda olanlara farklı hükümlerin uygulanmasını ifade eder ki, bu anlamda eşitlik “dikey eşitlik” ya da “maddi eşitlik” olarak adlandırılır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Hak, hukuk tarafından kişiye tanınmış olan ve belli bir şeyin yerine getirilmesini içeren isteme yetkisidir.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası'na göre yasama görevi Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne verilmiştir. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Dinlenme hakkı ile çevre hakkı sosyal ve ekonomik haklardanken bilim ve sanat hürriyeti kişinin hak ve ödevlerindendir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanı ile Meclisin yetkileri çatışmaya yol açmayacak şekilde ayrıştırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: AİHM Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kısaltması olarak yer almaktadır. Doğru seçenek B‘dir.

Yanıt Açıklaması: Hukuk tarafından kişiye tanınmış olan ve belli bir şeyin yerine getirilmesini içeren isteme yetkisine hak denir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de, Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde başlayan anayasacılık hareketleri çerçevesinde “misak” (sözleşme) biçiminde meydana getirilen ilk anayasal belge olan Sened-i İttifak, 1808 yılında merkezî hükûmetin temsilcileri ile âyan temsilcileri arasında yapılan görüşmeler sonucunda kabul edilmiştir. Sened-i İttifak ile kabul edilen hükümlerden bazıları merkezi otorite, bazıları ayanlar ve bazıları da genel olarak halk yararına sonuçlar doğurucu niteliktedir.

Yanıt Açıklaması: 1839 yılında Padişah tarafından tek taraflı olarak “ferman” biçiminde ilan edilen Tanzimat Fermanı ile devletin bütün uyrukları için can, mal ve ırz güvenliğinin teminat altına alınması, düzenli bir vergi sistemine geçilmesi, genel ve zorunlu askerlik uygulamasının başlatılması ve bütün uyrukların kanun önünde eşitliğinin sağlanması taahhüt edilmiştir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Yürütme yetkisi, devlet başkanı olan Padişah ile Bakanlar Kuruluna (Heyet-i Vükela) aittir. Anayasa ile geniş yetkilerle donatılan ve halifelik sıfatıda bulunan Padişah mutlak bir sorumsuzluğa sahiptir. Bakanlar Kurulu, Padişah tarafından atanan bakanlardan oluşur, başkanı sadrazamdır. Bakanlar Kuruluna şeyhülislam da katılır.

Yanıt Açıklaması: Negatif statü hakları, kişinin devlet tarafından ihlal edilmemesi ve dokunulmaması gereken özel alanının sınırlarını belirleyen hak ve hürriyetlerdir. Seçme ve seçilme hakkı, aktif statü haklarındandır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de ilk defa 1961 Anayasası ile parlamenter hükûmet sistemini benimsemiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası’nın parlamenter sisteme benzeyen hükümleri ise şunlardır: 1. Büyük Millet Meclisi, yasama yetkisini kendisi kullanırken (m.6), yürütme yetkisini ancak Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu eliyle kullanabilir (m.7). 2. 1924 Anayasası ile (m.44) hükûmetin kurulması konusunda parlamenter sisteme benzeyen bir mekanizma öngörülmüştür. Buna göre, “Başbakan, Cumhurbaşkanınca Meclis üyeleri arasından tayin olunur. Öteki bakanlar Başbakanca seçilip tamamı Cumhurbaşkanınca onandıktan sonra Meclise sunulur. Meclis toplanık değilse sunma işi Meclisin toplanmasına bırakılır. Hükûmet tutacağı yolu ve siyasi görüşünü en geç bir hafta içinde Meclise bildirir ve ondan güven ister.” 3. Parlamenter hükûmet sisteminin unsurlarından birisi olan hükûmetin siyasi sorumluluğu kuralı da 1924 Anayasası’nın “Bakanlar Kurulu, Hükûmetin genel politikasından birlikte sorumludur” (m.46) hükmüyle kabul edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü aktarılan haklardan değil, sınırlama sebeplerinden biridir.

Yanıt Açıklaması: Katı ve düzenleyici nitelikteki 1961 Anayasası, genel esaslar bölümünde, Türkiye Cumhuriyetinin, insan haklarına ve başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan millî, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olduğunu belirtmektedir.  1961 Anayasası, anayasanın üstünlüğü ilkesini açıkça hükme bağlamış (m.8) ve bunu gerçekleştirmek için de kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek üzere Anayasa Mahkemesini kurmuştur. Öte yandan, hukuk devletinin bir gereği olarak, idarenin bütün eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tâbi olduğunu hükme bağlayan Anayasa, yargı bağımsızlığını ve hâkimlik teminatını sağlamak üzere Yüksek Hâkimler Kurulunu getirmiştir. Ayrıca Anayasa, bu bağlamda olmak üzere, “tabiî hâkim ilkesi” ve suç ve cezalara ilişkin prensiplere de yer vermiştir. Anayasacılık tarihimizde ilk defa sosyal devlet ilkesini benimseyen, sosyal haklara yer veren, Anayasa Mahkemesi ve Yüksek Hâkimler Kurulunu oluşturan anayasa 1961 Anayasası’dır. Ne var ki, 1961 Anayasası’nın genel özgürlükçü yaklaşımı din özgürlükleri alanında yerini ihtiyatlı ve sınırlayıcı bir tutuma bırakmıştır (Erdoğan, 2003: 90). 1961 Anayasası’nı yapanlar, hukuki açıdan yorumlanması oldukça problemli olan ve uzun yıllar boyunca birçok kişinin mağdur olmasına yol açan “din istismarı” kavramını anayasaya sokmuşlardır. Yine bu hükümle “din istismarı” yasağına aykırı davranan tüzel kişilere yaptırım uygulanması ve siyasi partilerin de kapatılması öngörülmüştür (m.19). Öte yandan 1961 Anayasası, seçilmiş siyasi iktidarlar üzerinde, bu Anayasa’yı yapan siyasi güçlerin düşüncelerine uygun bir kontrol sağlanması amacıyla, etkili bir askerî ve yargısal vesayete yer vererek demokrasiden ciddi bir şekilde sapmıştır. Bu yönleriyle 1961 Anayasası, 1924 Anayasası’ndan çok geri bir anayasa olma özelliğine sahiptir. 1982 Anayasası ise 1961 Anayasası’nın bu antidemokratik düzenlemelerini daha da genişleterek benimsemiştir. Doğru cevap C'dir.