Türk Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: Ailenin korunması ve çocuk hakları 1982 Anayasasında sosyal ve ekonomik haklar kapsamında düzenlenmiştir. Bu nedenle doğru şık “a”dır.

Yanıt Açıklaması: Parlamenter hükûmet, yürütme iktidarının, yasama iktidarından kaynaklandığı ve ona karşı sorumlu olduğu hükûmet sistemidir. Hükûmet, yasama organına karşı sorumludur, yani yasama organının güvenine dayanır ve güvensizlik oyuyla görevinden uzaklaştırılabilir. Buna karşılık, devlet başkanının da meclisi feshetme yetkisi vardır. Parlamenter sistemde yürütme organı iki başlıdır (düalist: devlet başkanı ve başbakan). Cumhuriyetlerde devlet başkanı cumhurbaşkanı, monarşilerde ise hükümdardır. Bununla birlikte, yürütmede asıl yetkinin, yasama organına karşı sorumlu olan bakanlar kuruluna ait olduğu kabul edilmektedir. Parlamenter hükûmet sisteminde devlet başkanının siyasal sorumluluğu yoktur. Dolayısıyla devlet başkanının görevine parlamento veya başka bir anayasal organının son vermesi mümkün değildir. Devlet başkanının görevinden uzaklaştırılmasının tek yolu vatana ihanet veya anayasayı ihlal gibi ağır suçlardan dolayı cezai sorumluluğunun ortaya çıkarılmasıdır. Parlamenter hükûmet sisteminde, başbakan yasama organı içinden seçilir. Bakanlar kurulu üyelerinin dışarıdan da seçilmesi mümkün olmakla birlikte, çoğunlukla bunlar da yasama organın içinden seçilirler. Dolayısıyla başkanlık sisteminden farklı olarak parlamenter sistemde aynı kişiler hem yasama hem de yürütme organı içinde görev alabilmektedirler. Parlamenter sistemde başbakan ve kabine kolektif bir yürütme organıdır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: İbadet, dinî ayin ve tören yapma hakkı, “Anayasa’nın 14’üncü maddesi hükümlerine aykırı olmamak şartıyla” kullanılabilir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Temel hakları kanunla veya diğer kamusal işlemlerle ihlal edilen kişilerin bazı şartlarla anayasa mahkemesine giderek, kanun hükmü ya da işlemin iptaline yönelik başvuruda bulunabilmeleri anlamına gelen Anayasa şikayeti usulü (Bireysel başvuru yolu) 2010 Anayasa değişikliği ile kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Lâikliğin ikinci ana unsuru olan din ve devlet işlerinin ayrılığı, din kurumlarının devlet fonksiyonlarını, devlet kurumlarının da dinî fonksiyonları ifa edemeyeceği ve din kurumları ile devlet kurumlarının birbirinden ayrı olduğu anlamına gelir. Başka bir ifadeyle laik devlette, “dine bağlı devlet” ve “devlete bağlı din” uygulaması kabul edilmez. Din ve devlet kurumlarının ayrılığını öngören bir sistemde, dinî fonksiyonların yönetimi ve yürütülmesi her dinin kendi mensuplarına, yani cemaatlere bırakılır. Buna karşılık bu cemaatler de devlet yönetimine katılmazlar. Ancak Anayasa dinî bir kurum olan Diyanet İşleri Başkanlığını bir devlet kurumu olarak öngörmüştür. Lâik devletin siyasi ve hukuki düzeninin herhangi bir dinin kurallarına dayanması zorunlu değildir.

Yanıt Açıklaması: AİHM hâkimleri dokuz yıl için seçilirler. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanı bütçe kanunu teklifini Meclise sunar; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Eşitlik ilkesi Anayasa’da genel esaslar bölümünde düzenlenmiştir. Anayasa’nın 10 uncu maddesine göre, “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.”

Yanıt Açıklaması: AİHM hâkimleri dokuz yıl için seçilirler ve görev süreleri 70 yaşında sona erer. Tekrar seçilmeleri mümkün değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İnsan hakları ihlallerine karşı, hak ve hürriyetleri koruma amacına yönelik olarak diğer mekanizmaların haricinde bağımsız idarî kurumlar bulunmaktadır. Bağımız idarî kurumlar uzmanlık alanlarına göre başlıca üç grupta toplanmaktadır:  “İletişim ve enformasyon” alanıyla ilgili kurumlar (örneğin, RTÜK); “Piyasa ekonomisi” alanıyla ilgili kurumlar (örneğin, Rekabet Kurulu); İdareyi denetlemekle görevli “ombudsman (kamu denetçisi)” ve “arabulucu” gibi adlar verilen genel nitelikteki kurumlar (örneğin, Kamu Denetçiliği Kurumu, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu).

Yanıt Açıklaması: Jellinek'in sınıflandırmasına göre aktif statü hakları, kişilerin devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası, temel hak ve hürriyetlere ilişkin genel hükümler bölümünde temel hak ve hürriyetlerin niteliği, sınırlanması, kötüye kullanılamaması ve durdurulması gibi hususlara yer vermiştir. Temel hak ve hürriyetlerin niteliği başlığını taşıyan 12’nci maddeye göre, “Herkes kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir (f.1). Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder (f.2)”.Doğru seçenek A‘dir.

Yanıt Açıklaması: Yürütme organının meclisi feshetme yetkisi vardır.

Yanıt Açıklaması: Bağımız idarî kurumlar uzmanlık alanlarına göre başlıca üç grupta toplanmaktadır: 1) “İletişim ve enformasyon” alanıyla ilgili kurumlar (örneğin, RTÜK), 2) “Piyasa ekonomisi” alanıyla ilgili kurumlar (örneğin, Rekabet Kurulu), 3) İdareyi denetlemekle görevli “ombudsman (kamu denetçisi)” ve “arabulucu” gibi adlar verilen genel nitelikteki kurumlar (örneğin, Kamu Denetçiliği Kurumu, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu).

Yanıt Açıklaması: "A" ve "E" seçenekleri 1921 Anayasası çerçevesinde değerlendirirken, "B" ve "D" seçenekleri ise 1961 Anayasası çerçevesinde değerlendirilen yeniliklerdir. 1924 Anayasası, “Anayasa’nın hiçbir maddesi hiçbir sebep ve bahane ile savsanamaz ve işlerlikten alıkonamaz. Hiçbir kanun Anayasa’ya aykırı olamaz” (m.103) hükmüyle anayasanın üstünlüğü ilkesini benimsemiş olmakla birlikte, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimine yer vermemiştir.

Yanıt Açıklaması: Padişah tarafından “ferman” biçiminde ilan edilen 1856 tarihli Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı’ndaki vaadleri yenileyen ve ayrıca din farkı gözetilmeden bütün devlet uyruklarının eşit işlem görmesi ilkesini getiren bir belgedir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası’nın yapılmasına yol açan fak- törlerin başında, özünde demokratik olan, ancak daha çok tek-partili dönemde uygulanan 1924 Anayasası’nın çoğunlukçu bir demokrasi anlayışını benimsemesi ve çok-partili sistemde uygulanabile- cek güvencelerden mahrum olması gelmektedir. 1924 Anayasası’nın öngördüğü sistemde, mu- halefetteki azınlığın çoğunluk ha^line gelebilmesini sağlayacak kurum ve dengeler yetersizdir. Katı ve düzenleyici nitelikteki 1961 Anayasası, genel esaslar bölümünde, Türkiye Cumhuriyeti- nin, insan haklarına ve başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan milli^, demokratik, la^ik ve sosyal bir hukuk devleti olduğunu belirtmektedir. Anayasa, bu bağlamda olmak üzere, “tabii^ ha^kim ilkesi” ve suç ve cezalara ilişkin prensiplere de yer vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’mızda “Cumhuriyet” kavramının hukuki açıdan “dar anlamda” kullanılmıştır. Zira, Cumhuriyet kavramı demokrasi ile özdeş olarak kullanılmış olsaydı, ayrıca “demokratik devlet” ilkesinin Devletin nitelikleri arasında sayılmasına gerek kalmazdı. O hâlde, Anayasa’ya göre, Türkiye Devleti bir monarşi değil, demokratik bir Cumhuriyettir.

Yanıt Açıklaması: Hemen bütün anayasalarda bir başlangıç bölümü bulunmaktadır. Anayasaların yapılış sebepleri ile dayandıkları temel felsefeyi açıklayan ve genellikle edebî bir üslupla yazılan başlangıç bölümleri, belki de her anayasanın “en ulusal ve en özel” yönünü vurgulayan kısmıdır. Başlangıçlar, kural olarak anayasanın diğer hükümleri gibi uygulanabilir hukuk normları içermezler.  Bununla birlikte, 1982 Anayasası’nın 2’nci maddesi, 1961 Anayasası’nda (m.2) olduğu gibi “başlangıçta belirtilen temel ilkeler”e atıfta bulunmuştur. Yine her iki Anayasanın da (1982 AY. m.176/1; 1961 AY. m.156/1) başlangıç kısımlarını Anayasa metnine dahil ettiklerini görüyoruz. Ancak böyle bir hâlde dahi, “başlangıç bölümlerinin hukuki değeri, daha çok, pozitif anayasa normlarının yorumlanmasına” katkıda bulunmakla sınırlı olmalıdır. Başlangıçta yer alan somutlaştırılmamış bir takım ilke ve açıklamaların pozitif hukuk normları gibi uygulanmaları ise oldukça güçtür. Bu nedenle mahkemelerin bu tür hükümleri sadece bir yorum aracı olarak kullanmaları gerekir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Genellikle, uluslararası ilişkiler, savunma, para birimi ve ekonominin temel işleyişi federal devletin yetki alanındadır.