Türk Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: Sosyal ve Ekonomik haklar

Yanıt Açıklaması: Başkanlık sisteminde seçimler sırasında ülkeyi yönetmeye aday olanların, seçimleri 'ya hep ya hiç' mantığıyla marjinal oyları elde edebilmek adına aşırı gruplara ödün verme ihtimali vardır. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Eşitlik ilkesi Anayasa’da genel esaslar bölümünde düzenlenmiştir. Anayasa’nın 10 uncu maddesine göre, “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.”

Yanıt Açıklaması: Millî gelirin bireyler arasında adaletli ve dengeli bir şekilde dağılmasını sağlamak için kullanılan en önemli araç vergi politikasıdır. Anayasa’nın 73’üncü maddesine göre, “Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı maliye politikasının sosyal amacıdır.” Anayasa’nın bu hükmüyle vergi hukukunun önemli bir kuralı olan “mali güce göre vergilendirme ilkesi” kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Anayasaya göre, yürütme yetkisi ve görevi doğrudan halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk Milletinin birliğini temsil eder. Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir. Anayasaya göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer. Bir milletvekilinin Cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: 1876 Anayasası (Kanun-u esasî) “Cemiyet-i Mahsusa” adını taşıyan bir kurulca Belçika, Polonya ve Prusya anayasalarından yararlanılarak hazırlanmış ve Mithat Paşa başkanlığındaki Heyet-i Vükela’dan da geçtikten sonra 23 Aralık 1876’da Padişah İkinci Abdülhamit tarafından “ferman” biçiminde ilan edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Aktif statü hakları (siyasi haklar), kişilerin devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır (Kapani, 1981: 6). Kişiler seçimlerde ve halkoylamasında oy kullanmak, aday olmak vb. yollarla ülke yönetiminde söz sahibi olma ve siyasi kararların alınmasına katılma imkânını elde ederler. Siyasi parti kurma, partilere girme, kamu hizmetlerine girme, dilekçe hakkı ve vatandaşlık hakları bu kategoriye giren haklardandır.

Yanıt Açıklaması: Jellinek tarafından ortaya konulan ancak daha sonra başka yazarlarca geliştirilen, “negatif statü hakları (kişi hakları)”, “pozitif statü hakları (sosyal ve ekonomik haklar)” ve “aktif statü hakları (siyasal haklar)” şeklîndeki sınıflandırmadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Eşitlik iki anlamda ele alınmaktadır: “Şeklî ya da yatay eşitlik”, kanunların genel ve soyut nitelikte olması ve kapsamında bulunan herkese eşit olarak uygulanmasıdır. Eşitlik ilkesi başka bir açıdan, farklı statü ve durumda olanlara farklı hükümlerin uygulanmasını ifade eder ki, bu anlamda eşitlik “dikey eşitlik” ya da “maddi eşitlik” olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye'de parlamenter hükümet sistemine ilk kez 1961 anayasası ile geçilmiştir. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Hukukî açıdan cumhuriyet kavramı iki anlamda kullanılabilmektedir: Dar anlamda cumhuriyet ve geniş anlamda cumhuriyet. Dar anlamda cumhuriyet: Dar anlamda cumhuriyet, hukuki olarak monarşi olmayan devlet anlamına gelir (Gözler, 2000: 93; Erdoğan 1999: 243).

Yanıt Açıklaması: Maddi kriter, devletin hukuki fonksiyonlarının tasnifini, bu fonksiyonların yerine getirilmesinde başvurulan işlemlerin hukuki mahiyetine göre yapmaktadır. Maddi kritere göre yasama fonksiyonu, kişisel olmayan, genel, sürekli ve objektif yürütme fonksiyonu ise, kişisel, somut ve subjektif işlemler yapılmasını ifade eder. Örneğin, yasama organınca yapılan kanunlar ve içtüzükler ile yürütme organınca yapılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler maddi kriter bakımından yasama fonksiyonuna dahildirler.Şeklî ve organik kriter, devletin hukuki fonksiyonlarını bu fonksiyonları yerine getiren organa ve yapılış şekillerine göre tasnif etmektedir. Bu kritere göre, yasama fonksiyonu, yasama organı tarafından yapılan işlemleri; yürütme fonksiyonu, yürütme organı tarafından yapılan işlemleri; yargı fonksiyonu ise, yargı organı tarafından yapılan işlemleri ifade eder. Örneğin, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan Medeni Kanun, TBMM İçtüzüğü, milletvekilliğinin düşürülmesine ilişkin kararlar yasama işlemi; Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan kararnameler, yönetmelikler ve kararlar ile diğer idare organlarınca yapılan işlemler yürütme işlemi; yargı organlarınca verilen kararlar ile yapılan diğer işlemler yargı işlemidir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 23 Aralık 1876’da Padişah İkinci Abdülhamit tarafından “ferman” biçiminde ilan edilmiştir. Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Âyan olmak üzere iki meclisli bir parlamento (Meclis-i Umûmi)kurmuştur. Kanun yapma yetkisi Parlamentoya aittir. Kanun teklif etme hakkı Bakanlar Kuruluna aittir. Ancak milletvekillerinin kanun teklifi ise Padişah’ın iznine bağlıdır. Her iki Meclisçe kabul edilen kanunların Padişah tarafından onaylanması gerekmektedir. Hükûmetin, Parlamentoya karşı sorumluluğu açıkça belirtilmemiştir. Padişah’ın kanunları veto etme ve Parlamentoyu feshetme yetkisi bulunmaktadır. Bir “meşruti monarşi” kurmaya çalışan 1876 Anayasası’nda 1909 yılında bazı değişiklikler yapılarak, temel hak ve hürriyetler genişletilmiş, Bakanlar Kurulunun sorumluluğu esası benimsenmiş, Parlamentonun yetkileri artırılmış, Padişahın yetkileri ise daraltılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren üniter devlet şekliyle birlikte, yerel yönetim ilkesini de benimsemiş ve korumuştur. Yerinden yönetim ilkesi Türkiye’de Anayasal düzeyde ilk defa 1921 Anayasası’nda yer almıştır.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’nın 12’nci maddesinin ilk fıkrasındaki “herkes kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir” hükmü ile Anayasa’nın başlangıcında yer alan “her Türk vatandaşının bu Anayasadaki temel hak ve hürriyetlerden... yararlanarak... maddî ve manevî varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisine doğuştan sahip olduğu” ifadesi tabiî hak doktrininin benimsenmiş olduğu izlenimini vermekteyse de, “bu Anayasadaki temel hak ve hürriyetler” deyimi aslında pozitivist hak anlayışının kabul edildiğini göstermektedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Seçimlerin serbestliği ilkesi, vatandaşların hiçbir baskı ve zorlama olmadan oy kullanabilmesini ifade eder. Anayasa bu ilkeyi kabul etmiştir (m.67/2). 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunu’na göre de (m.88), “hiçbir seçmene sandık başında müdahale, telkin ve tavsiyede bulunulamaz.” Seçimlerin serbestliği, oy vermenin bir mecburiyet hâline getirilemeyeceğini, yani “ihtiyari oy” sisteminin benimsenmesi gerektiği anlamına da gelir.

Yanıt Açıklaması: İsviçre'de meclis hükûmeti sistemi uygulanmaktadır. Bu sistem, kuvvetler birliğine dayanır. Çift meclisli bir parlamento söz konusudur. Bu sistemde devlet başkanı bulunmaz. Bu sistem muhalefet kurumunu içermez. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: “Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması” na ilişkin 14’üncü maddenin ilk şeklî şöyleydi: “Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmak, Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, Devletin bir kişi veya zümre tarafından yönetilmesini veya sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini sağlamak veya dil, ırk, din ve mezhep ayırımı yaratmak veya sair herhangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere dayanan bir devlet düzenini kurmak amacıyla kullanılamazlar. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 2017 Anayasa değişiklikleri öncesinde de Cumhurbaşkanı sembolik olmaktan öte, önemli yetkilerle donatılmıştı. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yaşama hakkı dışındaki örnekler pozitif statü haklarına girmektedir.