Laboratuvar Hayvanlarını Yetiştirme ve Sağlığı

Yanıt Açıklaması: Deney hayvanı üretim, bakım ve barındırma ruhsatına sahip bir tesiste bulunması gereken özel işlevli odalar şu başlıklar altında toplanabilir: idari birim/personel hizmet odaları, sistem kontrol odaları, servis alanları, üretim ve barındırma odaları ve operasyon odaları.

Yanıt Açıklaması: Son zamanlarda gelişen bilinç sayesinde araştırmacıların deneysel çalışmalar sırasında çalıştığı deney hayvanlarına karşı taşınması gereken temel ilkelerin yanında sorumluluk ve saygı kavramları da yer almaya başlamıştır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Replacement (yerine koyma): Deneysel araştırmalarda “deney hayvanı” yerine kullanılabilecek başka teknikler, modeller, yöntemler var ise ve aynı sonucu verecek ise hayvan deneyi yapmadan ulaşılmayı hedeflemektedir. Reduction (azaltma): Deneysel araştırmalarda doğru sonuca ulaşabilmek için gerekli en az sayıda deney hayvanı kullanılması hedeflenmektedir. Refinement (iyileştirme): Deneysel veya cerrahi işlemlerde hayvana yapılan uygulamalar esnasında ve sonrasında ağrı, stres gibi etkenlerin en aza indirgenmesi hedeflenmektedir.

Yanıt Açıklaması: “Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik” 2014 yılında Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından yenilenerek mevcut halini almıştır. Bu yönetmeliğe göre HADMEK, 3 ayda bir Tarım ve Orman Bakanlığı başkanlığında toplanan ve 21 kişiden oluşan bir kuruldur. Kurulu oluşturan üyelerin dağılımı şu şekildedir; • Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan; genel müdür, genel müdür yardımcısı, daire başkanı, şube müdürü ve hukuk müşavirliğinden bir hukukçu üye olmak üzere 5 üye, • Tarım ve Orman Bakanlığından hayvan deneylerinde en az iki yıl tecrübeli 3 temsilci, • Sağlık Bakanlığından hayvan deneylerinde en az iki yıl tecrübeli 3 temsilci, • Veteriner fakültelerinden hayvan deneylerinde en az iki yıl tecrübeli 3 öğretim üyesi, • Tıp fakültelerinden hayvan deneylerinde en az iki yıl tecrübeli 3 öğretim üyesi, • Türk Tabipleri Birliği’nden 1ve Türk Veteriner Hekimleri Birliği’nden 1 üye, • TÜBİTAK’tan 1 veteriner hekim üye, • Hayvanları korumaya yönelik sivil toplum örgütlerinden 1 üye Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hayvan deneyleri etik yasası 11 maddeden oluşmaktadır.

Yanıt Açıklaması: İlgilenilen deney hayvanı türünün, • Ortalama bir yaşam süresi vardır. Bu sürenin kısalmış olması, • Zamana göre büyüme ve gelişim grafiği vardır. Bu grafiğin altına inilmiş olması, • Bir üreme yaşı, zamanı ve meydana getirebileceği ortalama yavru sayısı vardır. Bu standartlarda sapmalar varsa ya da hiç sağlanamıyorsa, Sayılan bu ihtimallere ek olarak deney hayvanlarında hastalık sıklığının artması ve hastalıklara karşı aşırı hassasiyet, anormal davranış özellikleri gibi unsurlar genel olarak hayvan refahının ve yaşam kalitesinin düşük olduğunu gösterir.

Yanıt Açıklaması: Hayvan deneylerinde 3R kuralı (Replacement, Reduction, Refinement), çalışma sırasında önem taşımaktadır. Zaman içerisinde bu kurala Respect ve Responsibility eklenmiştir. Responsibility, deneysel çalışmalar sırasında çalıştığı deney hayvanlarına karşı taşınması gereken sorumluluğu ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1997’ de imzalanarak 1999’ da yürürlüğe giren “Hayvanların Korunması ve Refahı Protokolü” nde yani Amsterdam Antlaşması’ nda yer alan ifadeler, hayvanların refahı için gereken tüm ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik açık yasal zorunluluk içermesi bakımından önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu 21 kişiden oluşan kurulda Ticaret Bakanlığı'ndan üye bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: 15 Ekim 1978’de Paris UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü) tarafından Hayvan Hakları Evrensel Bildirisi ilan edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 17 Şubat 1993’te Almanya’da “Hayvanları Koruma Yasası” yenilenmiştir. Bu yenileme ile hayvan deneylerinin yapılabilmesine bazı sınırlamalar getirilmiştir. Buna göre; Hayvanlar üzerinde yapılacak araştırmalar ve deneyler ancak • Hastalık • Anormallikler • Fiziksel yaralanmalar gibi konularda tanı veya tedaviyi geliştirmek amacıyla gerçekleştirilebilir.

Yanıt Açıklaması: Hayvan refahının özel belirteçlerinden birisi olan ağrının değerlendirilmesinde kullanılabilecek bazı fizyolojik göstergeler; su ve besin alımında azalma, kilo kaybı, tüylerde dikleşme, aşırı salyalama olarak sıralanabilir. Duyarsızlaşma, yalama ve çiğneme hareketi, kambur duruş şekli, aşırı tepki gösterme ya da hiç tepki göstermeme, hareketsizlik, cerrahi girişim kaynaklı aksaklık, solunum derinliğinin değişmesi, ilgili vücut bölgesine sürekli ya da ritmik olarak dokunulduğunda inleme sesi çıkarma gibi bazı anormal davranış özellikleri de ağrının değerlendirilmesinde kullanılabilir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Araştırmalarda kullanılan hayvan modelleri 4 gruba ayrılır: indüklenmiş modeller (uyarılmış), spontan modeller (kendiliğinden gelişmiş), negatif modeller, olası modeller.

Yanıt Açıklaması: Kafes içerisindeki hayvanın kendi dışkısını yeme durumuna koprofaji adı verilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İnsan sağlığına hizmet açısından deney hayvanları ile yapılan araştırmaların büyük önemi olup bu araştırmaların yapıldığı alanları şöyle sıralayabiliriz: Biyolojik, patolojik, biyokimyasal, fizyolojik, ürolojik, bakteriyolojik, parazitolojik, hematolojik, farmakolojik, toksikolojik, biyo-genetik ve biyo-immünolojik gibi araştırma alanları, İlaç sanayisinde

Yanıt Açıklaması: Bu yönetmeliğin 5. Maddesi’nde deney hayvanları- nın kullanım amaçları şu şekilde belirtilmiştir; • Temel araştırmalar, • İnsan, bitki ve hayvanlardaki hastalık, sağlık bozuklukları ve diğer anormalliklerin önlenmesi, tanı, tedavi veya bunlardan kaçınma, insan, hayvan veya bitkilerdeki fizyolojik bozuklukların incelenmesi, düzeltilmesi veya modifikasyonu, hayvanların refahı ve tarımsal amaçlarla yetiştirilen hayvanların üretim şartlarının iyileştirilmesi amacıyla uygulamalı araştırmalar ve bu amaçlardan herhangi biri için, ilaçlar, gıda ve yem hammaddeleri, başka maddeler ve ürünlerin kalite, etkinlik ve güvenilirliklerinin test edilmesi, • İnsan ile hayvan sağlığı ve refahı için doğal çevrenin korunması, • Türlerin korunmasını amaçlayan araştırmalar, • Mesleki beceri kazanma, sürdürülmesi veya geliştirilmesi amacıyla yüksek öğrenim veya eğitimi, • Adli tıp soruşturmaları.

Yanıt Açıklaması: 20-25 gram canlı ağırlık aralığındaki fareler için, yaşam kafesinde hayvan başına 70 cm² taban alanı olmalıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Deney hayvanlarının deneysel ve bilimsel amaçlar ile kullanılabilecekleri çalışma konularını da aşağıdaki başlıklar halinde özetleyebiliriz. Canlıların sağlığı ile ilgili konularda mevcut bozukluk (anomalilerin) ya da hastalıkların önlenmesi Canlı sağlığı ile ilgili mevcut problemlerin tanısının konularak tedavisi ile ilgili süreçlerin belirlenmesi Canlılarda gözlemlenen hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların canlılar üzerinde meydana getirdiği olumlu/olumsuz etkilerin meydana geliş mekanizmalarının araştırılması Canlı vücudunda meydana gelen fizyolojik, biyokimyasal ve davranışsal değişikliklerin araştırılması Çevresel kirleticilerin canlı üzerinde meydana getirdiği etkilerden yola çıkarak, çevre kirliliğini önlemede ortaya atılan yeni stratejilerin çevre-canlı etkileşimi ile araştırılması Canlılar üzerinde yapılan deneyleri yeni araştırmacılara aktarmak, mevcut teknikler ile ilgili bilgilerin genç araştırmacılara aktarılması, onları pratiklerinin arttırılması ile ilgili eğitsel faaliyetler Pek çok bilimsel ve adli vakaların aydınlatılması amacı ile yapılan birçok araştırmada deney hayvanlarının kullanımına ihtiyaç duyulmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Basit girişim odası, deney hayvanları üzerinde cerrahi bir uygulamanın yapılmadığı bölümdür. Bu bölümde deney hayvanları üzerinde çeşitli tanıya yönelik testler gerçekleştirilebilir. Bu odada işlem yapılacak hayvanlara anestezi yapılmayacağı için daha küçük çapta müdahaleler gerçekleştirilebilir.

Yanıt Açıklaması: Tesisin laboratuvar bölümünü oluşturan operasyon odaları, adından da anlaşılabileceği gibi deney hayvanları ile ilgili girişimlerin yapıldığı çeşitli odalardan oluşmaktadır. Bu odalardan her biri hayvanlara yapılacak işleme göre farklı özellik taşımaktadır. Aynı işleve sahip olan odaların sayısı, yeterli personelin var olması, tesisin kapasitesi veya ihtiyaca göre, kuruluş ruhsatında var olmak şartı ile birden fazla sayıda da olabilir. Operasyon odaları ya da genel olarak laboratuvar bölümünde aşağıdaki bölümlerin bulunması gerekmektedir. • Deney Hayvanı Kabulü ve Karantina Odası • Basit Girişim Odası • Hayvan Hazırlama Odası • Soyunma Odası • Operasyon Odası • Re animasyon (Uyandırma) Odası • Post-operatif Bakım Odası • Yıkama ve Sterilizasyon Odası