Türk Siyasal Hayatı

Yanıt Açıklaması: İBYKP’de tam tersine kooperatifçiliğin geliştirilmesi gerektiği öngörülür.

Yanıt Açıklaması: 24 Ocak kararları kısaca hemen bütün Cumhuriyet tarihi boyunca uygulanan korumacı-müdahaleci iktisat politikalarının terk edilmesi ve daha liberal bir yapının kurulması yönünde atılmış adımlardır.

Yanıt Açıklaması: İkinci Balkan Savaşında devletin eski başkenti Edirne, Enver Bey komutasında geri alınır. Bu zaferin ardından daha önce yarbay rütbesinde bulunan Enver Bey “paşa” unvanını alır ve Harbiye Nazırlığına atanır.

Yanıt Açıklaması: Milli Güvenlik Konseyi, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Komutanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşmuştur.

Yanıt Açıklaması: Her iki dini  hareketin kurucu önderleri Nakşibendilik içinde yetişmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: XVI., XVII. ve XVIII. yüzyıllar boyunca başta İngiltere, Fransa ve Hollanda olmak üzere bir çok batılı devlete verilen kapitülasyonlar ile Osmanlı Devleti iktisadi, malî ve siyasi amaçlar güder.

Yanıt Açıklaması: BBYSP finansmanı büyük ölçüde iç kaynaklarla gerçekleştirilir. Bir miktar İngiliz ve Sovyet kredisi de kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Gökalp’e göre millî iktisat, etnik homojenlikle sağlanabilir. Müslüman-Türk unsurun yalnızca asker ve memur; gayrimüslimlerin zanaatkâr ve tüccar oldukları bir toplum çağdaş devlete dönüşemez. Müşterek vicdana sahip olmayan bu iki unsur arasında gerçek bir iş bölümüyoktur. Yine Gökalp’e göre Müslüman-Türk unsur askerlik ve memurluğun yanı sıra iktisadi yaşama da atılarak millî iktisadı kuracaktır. II. Meşrutiyet’in ilk yıllarında sermaye birikimi sorunu karşısında başvurulançözüm yollarından biri, yabancı sermayenin özendirilmesi iken diğer bir yol klasik iktisadın öngördüğü tasarruf ile sermaye birikimini oluşturmaya çalışmaktır. Ancak bütün çabalara karşın 1908-1914 arası dönemde ülkede ihtiyaç duyulan sermaye birikimi Müslüman-Türk unsur içinde tasarruf yoluyla elde edilemez ve bir Müslüman-Türk girişimci sınıf yaratılamaz. Birinci Dünya Savaşı bu yöndeki çabaların istenen sonuçları vermesi açısından uygun bir zemin hazırlar. Savaş, devletin ekonomiye Müslüman-Türk unsur lehine sonuçlar verecek müdahalelerde bulunması için fırsatlar yaratır. İttihatçı hükümet “millî iktisat” ve “iktisadi uyanış” adı altında bir Müslüman-Türk girişimci sınıf yaratmaya yönelik politikalar izler ve sermaye birikimini hızlandıran spekülatif kazançlara göz yumulur. Bu politikanın somut yansıması olarak 1908-1913 döneminin aksine, 1914-1918 döneminde kurulan anonim şirketlerde Müslüman unsur öne çıkar. Savaşın neden olduğu olağanüstü koşullar altında büyük kentlerin iaşesini örgütlemeyi amaçlayan İttihatçı hükûmet bu işi önce belediyelere verir. Ancak belediyelerin layıkıyla yerine getiremedikleri bu işi bir süre sonra doğrudan doğruya İT üstlenir. Sonradan iaşe bakanı olacak olan Kara Kemal’in denetiminde kurulan “Heyet-i Mahsusa-i Ticariye” İstanbul başta olmak üzere büyük kentlerin iaşesini üstlenir. Ekmek, şeker ve gaz yağı gibi temel tüketim maddelerinin temini ve dağıtımını örgütleyen Heyet-i Mahsusa-i Ticariye bünyesinde oluşan fonlar da İttihatçı ların özlemini duydukları “millî” anonim şirketlerin kuruluşunda kullanılır. Temel tüketim mallarının yokluğu ve kıtlığı karşısında hükûmet, önce karne uygulamasına başvurur. Ardından karaborsa ve stokçuluğun artması karşısında hükümet, narh uygulamasına geçer. Buna karşın iaşe sorunu Birinci Dünya Savaşı süresince çözümlenemez, aksine karaborsa ve istifçilikten yüksek gelirler elde eden bir sınıf yani harp zenginleri sınıfı türer. İttihatçıların Müslüman-Türk unsuru ekonomide etkin ve egemen kılmaya yönelik girişimleri ile eş zamanlı olarak yine Birinci Dünya Savaşı sırasında yabancı sermayeyi denetim altına almaya yönelik, ancak yabancı çevrelerce yabancı düşmanlığı olarak nitelendirilen bir dizi girişim gündeme gelir. Bu düzenlemelere örnek olarak; İmtiyazat-ı Ecnebiyenin İlgası Hakkında İrade-i Seniye ile 1 Ekim 1914 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kapitülasyonların kaldırılması, 15 Ekim 1914 tarihli Kavanin-i Mevcudede Uhud-i Atikaya Müstenid Ahkamın Lağvı Hakkında Kanun-ı Muvakkat ile Osmanlı mevzuatında kapitülasyonlardan kaynaklanan bütün hükümlerin geçerliliğini yitirmesinin ilanı, 13 Aralık 1914 tarihli Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasım Şirketler ile Ecnebi Sigorta Şirketleri Hakkında Kanun-ı Muvakkat ile gerçek ve ticari nitelikteki tüzel kişilerin Osmanlı mevzuatı kapsamına alınması gösterilebilir. Ayrıca yine millî iktisat politikaları doğrultusunda, yabancı şirketlerin ayrıcalıklarına son verilir ve aynı tarihi taşıyan Temettü Vergisi Hakkında Kanun-ı Muvakkat ile o güne kadar gelir vergisi ödemekten muaf olan yabancı şirketler de vergi mükellef hâline getirilir. 8 Mart 1915 tarihli Memalik-i Osmaniye’de Bulunan Ecnebilerin Hukuk ve VezaiŞ Hakkında Kanun-ı Muvakkat yasası çıkarılır ve bu yasa ile iktisadi yaşama ilişkin önemli hükümler getirilir. Yapılan bu yasal düzenleme ile artık yabancı uyruklular Osmanlı uyruklular ile aynı vergi ve diğer ödentilerle yükümlü kılınır ve yabancıların Osmanlı topraklarında avukatlık, hekimlik, eczacılık, mühendislik ve öğretmenlik yapabilmeleri; okul açma, dergi ve gazete yayımlayabilme haklarının Osmanlı mevzuatına tabi olma şartı ile saklı kalacağı ifade edilir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye II. Dünya Savaşı sonrasında yeni dünya düzeninde ABD’nin yanında yer almaya karar vermişti. ABD ise düşmanı SSCB’ye karşı yeni müttefik arayışı içinde idi. Dahası müttefiklerinin ekonomik kalkınmasına önemli oranda katkı sağlayacak bir plan üzerinde çalışıyordu. Marshall Planı, Türkiye’nin de içinde yer aldığı ABD müttefiklerinin kalkınması için büyük fırsatlar sunmaya adaydı. Tam da bu sebeple Türkiye Marshall Planı kapsamında yardımlar almak üzere yavaş yavaş siyasi sistemini baskıcı bir rejimden daha demokratik bir rejime doğru esnetme gereği duydu. Beraberinde liberalleşmeyi getiren bu karar ile birlikte din üzerindeki belirgin baskının büyük oranda esnetildiğini söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap D olacaktır. Sayfa 93 de İlk Anayasa (1876 Kanun-i Esasi) konu başlığındaki açıklamalarda   "  1876 Anayasasının seçimle belirlenen tek mec­lisi olan 130 üyeli (80 Müslüman - 50 gayrimüs­lim) Heyet-i Mebusan için seçilme yaşı 25 olarak belirlenmiştir. Oylamaya sadece erkekler katılabil­diği gibi, servete ve vergiye dayalı sınırlamalar da yapılmıştır. " şeklinde açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 27 Mayıs darbesinin ardından bir uzmanlar grubuna yeni bir anayasa taslağı hazırlatılmıştır. Bu taslak, MBK tarafından onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Bu anayasa ile mecliste kabul edilen kanunların yargı denetiminden geçirilmesi amacıyla Anayasa Mahkemesi kurulur. Aynı dönemde ortaya çıkan bir başka oluşum ise asker üyelerin çoğunlukta olduğu Millî Güvenlik Kuruludur (MGK). MGK’ya ülke yönetimine ilişkin belirli konularda hükümete “tavsiye” niteliği taşıyacak kararlar alma yetkisi tanınmıştır. Bu şekilde, bir bakıma, ülke yönetimine ilişkin kritik kararların alınmasında sivillerin tek başlarına hareket etmemeleri amaçlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Babıâli, Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da Sadaret (Başbakanlık), Dâhiliye ve Hariciye nezaretleri (İçişleri ve Dışişleri bakanlıkları) ile Şûray-ı Devlet (Danıştay) dairelerinin bulunduğu yapıdır. Osmanlı hükûmetini ifade etmek için kullanılır.

Yanıt Açıklaması: MTTB’nin, İstanbul Esnaf Cemiyetleri, İstanbul Hamallar Cemiyeti, Umum Terziler Cemiyeti, Darülfünun Hukuk Mektebi, İstanbul Ticaret Mekteb-i Alisi, Çiftçiler Derneği, Fransa Darülfünun Mezunları Cemiyeti ile Macaristan Türk Mezunları Cemiyeti yer alır.

Yanıt Açıklaması: 7 Eylül 1946 tarihinde alınan kararla Türk parası devalue edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Meşrutiyet döneminde liberalizm yalnızca düşünce bazında gündeme gelmez, izlenen iktisat politikalarında da etkisini gösterir. Osmanlı İmparatorluğu’nun hızla kalkınmasını amaçlayan İttihatçılar, bunun için ihtiyaç duyulan sermaye birikiminin ülkede bulunmaması karşısında, yabancı sermayeden yararlanmak zorunda olduklarının far- kındadırlar. Bu süreçte Osmanlı İmparatorluğu’nda yabancı sermayeye karşı muhalefet zayıf bir seyir izlerken, aksine yabancı sermayeyi özendirme politikası başarılı olur. Bunun somut yansıması şirketleşme alanında yaşanır. 1908–1913 yılları arasında yabancı sermayeyle kurulan anonim şirketlerin sayısında bir artış gözlenir. Aynı süreçte yabancılar gibi etkinliklerini artıran bir diğer unsur gayrimüslimlerdir. Buna karşın II. Meşrutiyet liberalizminin beraberinde getirdiği serbest rekabet koşulları altında Müslüman zanaatkârlar yoksullaşarak mesleklerini yitirirler. Lonca düzeni içinde sağlanan dayanışma ile varlığını sürdürebilen Müslüman esnaf, loncaların kaldırılmasından olumsuz etkilenir.

Yanıt Açıklaması: Kurumsal düzeyde, Osmanlı Devleti’nde din adamlarının devlet işlerin üzerinde ancak kısmi bir tasarrufundan söz edilebilmektedir. Bu tasarruf ya da müdahalenin sınırı bizatihi devlet erkânı tarafından çizilmiştir. Çünkü öncelik, klasik dönem Osmanlı Devleti için devletin ihtiyaçları ya da gereklilikleridir.

Yanıt Açıklaması: Kadrocular ve Ahmet Hamdi’ye nispetle devletçi olarak nitelendirilemeyen hatta liberal olduğu söylenen Ahmet Ağaoğlu, devletçiliği, “ferdin yetmediği yerde devletin varlık göstermesi” olarak tanımlamış ve özellikle Kadrocular ile devletçiliğin tanımı üzerine tartışmıştır

Yanıt Açıklaması: E seçeneği dışında belirtilen çeldiriciler 1946 seçimleri dışında yaşanmış yada soru kökü ile ilgisi olmayan olaylardır

Yanıt Açıklaması: “Atatürk Aleyhinde İşlenen Suçlar hakkında Kanun” çıkarılarak sert hukuksal yaptırımlar Demokrat Parti hükümeti döneminde 1951 yılında çıkarılmıştır.

Yanıt Açıklaması: İttihatçıların Müslüman-Türk unsuru ekonomide etkin ve egemen kılmaya yönelik girişimleri ile eş zamanlı olarak yine Birinci Dünya Savaşı sırasında yabancı sermayeyi denetim altına almaya yönelik, ancak yabancı çevrelerce yabancı düşmanlığı olarak nitelendirilen bir dizi girişim gündeme gelir. Bu girişimlerden biri yabancı şirketlerin ayrıcalıklarına son verilmesidir ve aynı tarihi taşıyan Temettü Vergisi Hakkında Kanun-ı Muvakkat ile o güne kadar gelir vergisi ödemekten muaf olan yabancı şirketler de vergi mükellefi haline getirilir. 8 Mart 1915 tarihli Memalik-i Osmaniye’de Bulunan Ecnebilerin Hukuk ve Vezaifi Hakkında Kanun-ı Muvakkat yasası çıkarılır ve bu yasa ile iktisadi yaşama ilişkin önemli hükümler getirilir. Yapılan bu yasal düzenlenme ile artık yabancı uyruklular Osmanlı uyruklular ile aynı vergi ve diğer ödentilerle yükümlü kılınır ve yabancıların Osmanlı topraklarında avukatlık, hekimlik, eczacılık, mühendislik ve öğretmenlik yapabilmeleri; okul açma, dergi ve gazete yayımlayabilme haklarının Osmanlı mevzuatına tabi olma şartı ile saklı kalacağı ifade edilir.