Çalışma İlişkileri

Yanıt Açıklaması: Sendikalar işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek iş kolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: İşçi kavramı, sıklıkla memur (kamu görevlisi) kavramı ile karıştırılmaktadır. Ancak memur ve işçi arasında bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır. İşçiler iş sözleşmesi ile işe alınırken, memurlar atama yolu ile işe başlamaktadır. Çalışma koşulları işçilerde pazarlık yolu ile tespit edilirken, memurlar çalışma koşulları önceden yasayla kesin olarak belirlenmiş, kamu hukuku statüsüne göre çalıştırılmak üzere göreve atanmaktadır. Bunun yanı sıra memurların iş güvencesi düzeyleri işçilere göre çok daha yüksektir. Görüldüğü üzere yalnızca I numaralı maddede verilen bilgi işçinin sahip olduğu ve onu memurdan ayran unsurlar arasındadır. Diğer iki madde memurun sahip olduğu ve onu işçiden ayıran unsurlar arasındadır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İşçi sendikası, en az yedi işçinin bir araya gelmesi ile kurulabilmektedir. İşçi sendikası kurucusu olabilmek için aşağıdaki koşulların yerine getirilmesi zorunludur: • İşçi niteliğine sahip olmak, • Medeni hakları kullanma ehliyetsahibi olmak, • Belirli suçlardan hüküm giymemiş olmak, • Sendikanın kurulacağı işkolunda filen çalışıyor olmak.

Yanıt Açıklaması: İşçinin hafta tatili ücretine hak kazanabilmesi için tatilinden önceki işgünlerinde günlük çalışma sürelerine uygun olarak çalışmış olması gerekir (İş K. md.46/f.1). Ancak Kanun bazı günlerin de çalışılmış günler gibi hesaba katılacağını hükme bağlamıştır. Buna göre; • Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan haller (İş K. md.66), • Günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri, • Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babaların, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri, • Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinler, • Hekim raporuyla verilen, hastalık ve dinlenme izinleri, çalışılmış günler gibi hesaba katılır (İş K. md.46/f.3).

Yanıt Açıklaması: Toplu szöleşme işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında, iş sözleşmelerinin yapılması, içeriği ve sona ermesi ile ilgili hükümleri düzenlemek için yapılan, tarafların karşılıklı hak ve borçlarına, sözleşmenin uygulanması ve denetimi ile uyuşmazlıkların çözüm yollarına ilişkin hükümleri içeren belirli süreli yazılı sözleşmedir.

Yanıt Açıklaması: İş kanunu Md.25/II'ye göre, Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri başlığı altında işçinin işyerine alkol veya uyuşturucu madde kullanarak gelmesi nedeniyle iş sözleşmesinin bildirimsiz sonlandırılması söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Ücretli ve maaşlı çalışanlar işveren ile aralarında mevcut olan yazılı veya sözlü çalışma sözleşmesine göre; işletmenin satış veya karından tamamen bağımsız olarak belirlenen bir temel ücret karşılığında çalışanlardır ve çalışma ilişkileri günübirlik değil sürekli ve düzenlidir.  Ücretsiz aile işçileri hane halkı fertlerinden biri veya bir kaçı tarafından yürütülen bir ekonomik faaliyete yardım etmek amacıyla ücret almaksızın işgücü olarak katkıda bulunan hane halkı fertleridir. Bu kişiler çalışıp karşılığında bir şey almasalar da çalışıyor kabul edilirler. Kendi hesabına çalışanlar ise işi etkileyecek kararları tek başlarına alırlar. Türkiye’de ücretli çalışmadan sonra en yaygın çalışma şekli budur. Yevmiyeli çalışanlar ise bir başkasının işinde ayni (mal) ya da nakdi (para) bir gelir elde etmek amacıyla günlük ücret üzerinden çalışanlardır. Düzenli ve sürekli bir işverene bağlı olmadıklarından çoğunlukla mevsimlik ya da geçici olarak iş denk geldikçe çalışır. Yevmiyeli işler devamlılık arz etmeyen günübirlik işler olduğundan, yevmiyeli işçilerin sendikaların çatısı altında örgütlenmeleri hemen hiç mümkün olmamaktadır. Bu nedenle doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: İş sözleşmesini her iki taraf da tek taraflı irade beyanı ile sona erdirebilmektedir. İrade beyanının karşı tarafa ulaşması yeterlidir. İrade beyanının geçerliliği karşı tarafın kabulüne bağlı değildir. Ancak, irade beyanının karşı tarafın hukuk alanını etkileyecek nitelikte “açık ve belirgin” bir biçimde ortaya konulması gerekmektedir. İş Kanununda bildirimsiz fesihte her ne kadar irade beyanı için belli bir şekil öngörülmemişse de genel kural irade beyanının yazılı ve imza karşılığı yapılmasıdır. Sözleşmenin fesih bildirimi ile sona erdirilmesinde kural olarak irade beyanı karşı tarafa varma anından itibaren sonuç doğurmaktadır. Görüldüğü üzere I numaralı maddede verilen ifade yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap II, III ve IV numaralı maddeleri içeren D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İş sözleşmesinin kanunun veya tarafların öngördüğü şekil koşuluna uygun olarak yapılmaması, konusunun hukuka, kamu düzenine, ahlak ve adaba aykırı olması ve taraflarından her ikisinin veya sadece birisinin ehliyetsiz olması ve konusunun imkânsızlığı hallerinde, iş sözleşmesi kesin geçersizdir. Kesin geçersizlik (butlan) sebepleri, herkes tarafından bir süreye bağlı olmadan ileri sürülebilir ve hâkim tarafından kendiliğinden göz önünde bulundurulur.

Yanıt Açıklaması: İşçi ve işveren arasında çalışma koşullarına ilişkin kurulan iş ilişkisine bireysel çalışma ilişkisi denilmektedir. Bireysel çalışma ilişkisi, iki taraflı olabileceği gibi kimi zaman üç taraflı da olabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: İşçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek işkolunda faaliyete bulunmaları gerekmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarafların toplu iş mücadelelerine gitmelerinin yasaklandığı ülkelerde veya grev hakkının tanındığı, ancak bazı işyerlerinde veya belirli koşulların varlığı halinde greve gidilmesinin yasaklandığı ülkelerde toplu iş uyuşmazlıklarının üçüncü bir kişi veya kurul tarafından çözülmesine zorunlu hakem denilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: İş Kanunu'na göre işyerinde çalışan işçi sayısı 20 -100 arasında ise en az 10 işçinin, 101-300 arasında ise en az %10 oranında işçinin, 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin işine bildirimli fesih yoluyla ve bir ay içinde son verilebilmektedir. Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: İş Kanunu’na göre, deneme süresi en çok iki aydır, ancak toplu iş sözleşmesine konulan hükümlerle bu süreyi dört aya kadar uzatmak mümkündür (md. 15). Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İşletme toplu iş sözleşmesi, bir gerçek veya tüzel kişiye ya da bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolundaki birden çok işyerini kapsayan sözleşmedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de bir işçi sendikasının kurulması söz konusu ise, sadece işkolu esasına göre bir işkolunda ve Türkiye çapında faaliyette bulunmak amacıyla filen çalışan işçiler tarafından kurulması, işveren sendikasının kurulması söz konusu ise, o işkolundaki işverenler tarafından kurulması gerekmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Menfaat uyuşmazlığı yeni bir toplu iş sözleşmesi yapılması sırasında tarafların uygulanmakta olan çalışma şartlarını değiştirmeye yönelik talepleri üzerine çıkan uyuşmazlıklardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kanunu’na göre işyerinde çalışan işçi sayısı, • 20-100 arasında ise en az 10 işçinin, • 101-300 arasında ise en az %10 oranında işçinin, • 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin işine bildirimli fesih yolu ile ve bir ay içinde, aynı tarihte veya ayrı tarihlerde son verilmesine toplu işçi çıkarma denilmektedir (md. 29). • İşveren toplu işçi çıkarma yoluna gitmek istediğinde, durumu en az 30 gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumu’na bildirmek durumundadır. Görüldüğü üzere I numaralı maddedeki ifade yanlıştır. İşyerinde çalışan işçi sayısı 101-300 arasında ise en az 30 işçinin değiş %10 oranında işçinin işine son verilmesi gereklidir. Dolayısıyla doğru cevap, II, III ve IV numaralı maddeleri kapsayan E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ücret, nakdi bir ödemedir: Kural olarak temel ücretin işçiye, gördüğü işin karşılığı olarak parayla ödenmesi esastır. Ayni ödeme, kural olarak ücret kavramının dışında kalır; temel ücreti para yerine ayni olarak ödeme yapan işveren, ücret ödeme borcunu ifa etmemiş olur.

Yanıt Açıklaması: Belirli ya da belirsiz bütün iş sözleşmelerini taraflar aralarında anlaşarak her zaman sona erdirebilirler. Sözleşmeyi sona erdiren anlaşma açık olabileceği gibi örtülü de olabilir. Örneğin, işçinin bir tartışma sonucu işi bırakmak istediğini işverenin de buna memnun olduğunu yazılı olarak bildirmesi halinde sözleşme tarafların örtülü iradesi ile sona ermiştir. Belirtelim ki tarafların anlaşmak suretiyle sözleşmeyi sona erdirmesi bir “bozma sözleşmesi” dir. Uygulamada bu bozma veya sona erdirme sözleşmesine “ikale” denilmektedir.