Devlet Bütçesi

Yanıt Açıklaması: Bütçe kavramı; devletin gelir ve gider belgeleri, yürütmenin bulduğu mali kaynaklarla bu kaynakların kullanılma gereksinmesini kapsamaktadır. Bütçe kavramının ilk gelişiminde siyasi ve hukuki niteliği ağır basarken günümüzde bunlara ekonomik nitelik de eklenmiştir. Bütçelerin hükümetler tarafından hazırlanıp parlamento tarafından onaylanması siyasi niteliğini oluşturmaktadır. Bütçe sürecinin belirli yasal çerçevede yürütülmesi ise hukuki niteliğini vurgulamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Torba bütçeleme tekniğinin belirli üstünlükleri vardır. Birinci olarak torba bütçelerin hazırlaması kolaydır ve hazırlıklar için geçecek zaman ve katlanılacak maliyetler çok düşüktür.

Yanıt Açıklaması: "Bütçe hakkı ile ilgili gelişmeler İngiltere'de başlamış, oradan Avrupa ve Amerika’ya sıçramış ve böylece dünyaya yayılmıştır." cümlesindeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir

Yanıt Açıklaması: Bütçe gelir ve giderlerinin gerçeğe en yakın şekilde tahmin edilmesidir. Bu ilkeye göre Maliye Bakanınca bütçe tahminlerinin doğruyu ve gerçeği yansıtacak biçim de hazırlanması gerekir. Diğer bir anlatımla, bütçe gelir ve giderlerinin gerçeğe en yakın tahmin edilmesi samimiyet ilkesinin gereğidir.

Yanıt Açıklaması: Bougette” ve daha sonraları evrildiği “budget” terimi İngiliz hükümdarının Parlamento’dan para talep ettiği belgeyi taşıyan deri çanta için kullanılmaya başlandı.

Yanıt Açıklaması: Sebep - Harcamanın nereye yapıldığı bilinmek isteniyorsa bu tür bilgiye torba bütçede ulaşmak zordur / Sonuç - Harcamanın nereye yapıldığının bilinmemesi hâlinde, kötüye kullanım ya da yolsuzlukların ortaya çıkması kolaylaşmaktadır. Sebep - Bütçelerin ayrıntılarının bu bütçeleme tekniğinde görülmemesi, bürokrasiye çok geniş takdir yetkisi vermektedir. / Sonuç - Bu takdir yetkisinin iyi veya kötü kullanımı söz konusu olabilir.

Yanıt Açıklaması: Bakınız Tablo 4.5

Yanıt Açıklaması: Bütçenin klasik işlevleri mali işlev, siyasal işlev, hukuki işlev, denetim işlevidir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere bütçe hakkının gelişimi konusunda örnek olmuş ilk ülkedir. Kamu bütçelemesi, İngiltere’nin benzersiz politik tarihinden gelişmiştir. Bütçe hakkı, İngiltere’de 1215 tarihinde Büyük Özgürlük Şartı’nın (Magna Carta Libertatum) imzalanması ve l688’de Haklar Bildirgesi’nin (Bill of Rights) ilân edilmesi ile önemli aşamalar geçirip günümüze ulaşmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ülkemizde bütçe hakkının ve çağdaş bütçe kurum ve yöntemlerinin yerleşmesi ve gelişmesi ancak Cumhuriyet Döneminde gerçekleşebilmiştir. 1924 Anayasası Türkiye’de ilk kez verginin niteliğini çağdaş görüşlere uygun olarak ifade etmiş “Vergiler ancak kanunla salınır ve alınır” demek suretiyle verginin kanuniliği esasını koymuştur. Bu hükümle vergiyi onaylama hakkını, yani milletin vergi verme konusunda temsilcileri aracılığıyla tek söz sahibi olması ilkesini kabul ve ifade etmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz kralları ilk başlarda vergilere ağırlık vermediler. Onlar “olağan” gelirlere güveniyorlardı. “Olağan” gelirler, feodal yükümlülükler, kraliyet ayrıcalıkları ile ürün üretmek için kiralanan ya da kullanılan arazilerden geliyordu. Feodal yükümlülükler arasında toprak sahipleri tarafından işgücü, sarf malzemeleri, yiyecek ve konaklama sağlanması yer alıyordu. Gelirleri oluşturan bir diğer kalem olan kraliyet ayrıcalıkları ise para basımı, tekel ve bazı yetkilerin satışı, kilisenin zenginliğinden sağlanan kaynaklar ve para cezalarını içeriyordu. Toprak mülkiyeti askerlik hizmetinin ve servetin temeli olduğu için krallar toprak mülkiyetinin transferi ile doğrudan ilgiliydiler. Krallar ayrıca hediye kabul edebiliyor ya da ödünç para isteyebiliyorlardı. Krallar hediye ya da borç istediğinde, gerçekleştirmeyenler mülk kaybı, sürgün, hapis ya da ölüm gibi çeşitli zararlara maruz kalabiliyorlardı. Hediyeye göre borcun ise en azından geri ödenme ihtimali bulunmaktaydı. Bu nedenle cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Torba bütçeleme tekniğine yönelik eleştiriler, üstün yanlarından oldukça fazladır. İlk olarak harcamanın nereye yapıldığı bilinmek isteniyorsa bu tür bilgiye torba bütçede ulaşmak zordur. Harcamanın nereye yapıldığının bilinmemesi hâlinde, kötüye kullanım ya da yolsuzlukların ortaya çıkması kolaylaşmaktadır. Yani yolsuzlukları önleme değil, yolsuzlukları kolaytırıcı özelliği vardır.

Yanıt Açıklaması: Soğuk Savaş: İki süper güç olan ABD ile Sovyetler Birliği’nin arasında 1947’den 1991’e kadar devam etmiş olan uluslararası siyasi ve askeri gerginliktir.

Yanıt Açıklaması: Bütçenin çağdaş işlevleri klasik işlevlerinden farklıdır. Çağdaş işlevlerden kaynak tahsisinde etkinliği sağlama, kamu ve özel sektörün üretimi ile sosyal faydanın en çok olması için çalışılmasını gerektirir. Sosyal faydayı arttırmak için kamu ke siminin hangi ihtiyaçları karşılaması gerektiği, hangilerini özel sektöre bırakmasının doğru olacağını araştırıp bütçelerin buna göre düzenlemesi gerekmektedir. Gelir dağılımında adaleti sağlama işlevi de piyasa ekonomisine herhangi bir müdahale olmadığında gelir dağılımını bozucu etkiler yarattığı, dolayısıyla gelir dağılımını düzeltmede devlete bir iş düştüğü ile ilgilidir. Elbette bu adaletsizliği giderilmesinde devlet bütçeleri kullanılacaktır. İktisadi istikrarı sağlama işlevi ise Fiyat istikrarını sağlama, tam istihdamı sağlama, ödemeler dengesini sağlama ve ekonomik kalkınmayı sağlama şeklinde sınıflandırılabilir. Piyasa ekonomilerinin bu ekonomik sorunları tam anlamıyla çözememesi ve sorunları daha da kötüleştirmesi hâlinde devletin bütçesini kullanarak bu sorunlarla mücadele etmesi gerekmektedir. Bütçenin denetim işlevi ise klasik işlevlerdendir.

Yanıt Açıklaması: 15.06.1215 tarihinde Runnymede’de kilise ve halk tarafından desteklenen bir grup ba- ronla bir araya gelen Kral John’u, Büyük O¨zgürlük S¸artı (Magna Carta Libertatum) adı verilen, tarihe ilk demokrasi metni ve anayasal belge olarak geçen şartı imzalamaya mecbur bırakmıştır. Bu belge ile bütçe hakkının temelini oluşturan vergileme hakkı bir tür meşruti güvenceye kavuşturulmuş bulunmaktaydı. Büyük S¸art’ın 12. maddesinin hükmüne göre; “Makul miktarlarda olmak şartıyla, Kralın kendisi için fidye ödenmesi, ilk doğan oğlunu şövalye yapması ve en büyük kızının bir kereliğine evlenmesi amaçları dışında Genel Meclis (Common Council; Avam Kamarasının ilk şeklidir) tarafından kabul edilmedikçe Krallığa hiçbir vergi ya da yardım alınmayacaktır.”

Yanıt Açıklaması: Devletin bütün gelirlerinin bu hazinede toplanması ve giderlerin bu hazineden ödenmesi gerekir. Türk bütçe sisteminde genellik ilkesinin istisnası olan uygulamalar ise bütçe dışı fon uygulamaları, koşullu bağış ve yardımlar ve belirli hizmetlere tahsis edilen borçlanma gelirleridir.

Yanıt Açıklaması: Planlama programlama bütçeleme sisteminin (PPBS) temel özelliklerinin ilki planlamaya dayalı olmasıdır. PPBS’nin ikinci özelliği, planlanan amaçlara ulaşmak için kamu hizmetlerinin programlar şeklinde düzenlenmesidir. PPBS’nin üçüncü özelliği kamu hizmetlerinin fonksiyonel sınıflandırılmasını gerektirmesidir. Dördüncü özellik kamu yönetiminde verimliliğin arttırılmasına yardımcı olmasıdır. PPBS’nin bir diğer özelliği, bilinen tüm analiz sistemlerinden yararlanarak bütçe kararlarındarasyonelliği sağlamaya çalışmasıdır. Bu nedenle cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Klasik iktisadi düşüncenin gereği olarak eskiden, devlet hizmetlerinin finansmanının sadece vergilerle yapılması istenirken, günümüzde kamu hizmetlerinin finansmanında vergiler önemli bir pay almasına rağmen, vergi dışı farklı gelirler de kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Bütçe nedir?” sorusuna verilen bazı yanıtlar şunlardır: • Bütçe, en basit olarak gelir giderleri gösteren bir dokümandır. • Bütçe, gelecekte devletin harcayacağı paralarla toplayacağı gelirlerin tahmindir. • Bütçe, kaynaklarla amaçlara ulaşmak için bir araçtır. • Bütçe, Fiyat etiketli bir hedef sınıflamasıdır. Bu tanım örnekleri çoğaltılabilir.

Yanıt Açıklaması: Klasik bütçeleme, kaynak kullanım sürecinin ilk aşaması ile ilgilidir. Bir başka deyişle girdilerin satın alınması klasik bütçenin odaklaştığı ilk aşamadır.