İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: İlk şok 1970’lerde hızla yükselen enflasyondan, uluslararası para düzeninin çöküşünden ve OPEC’in ham petrol fiyatlarını 3-4 katına yükseltmesinden kaynaklanmış ve özellikle de gelişmiş ülke ekonomilerini önemli ölçüde etkilemiştir. İkinci şokun nedeni 1980’lerin başlarında Latin Amerika ekonomilerini sarsan borç kriziydi. Üçüncü şok 1990’larda Japon senetlerinin fiyatlarının düşmesinin dünyanın bu en dinamik ekonomisinde yarattığı deflasyonist etkiden doğmuştu. Sonuncu şoka ise 1991’de Doğu Avrupa ülkeleri üzerindeki Sovyet kontrolünün son bulması, COMECOM ticaret anlaşmalarının geçerliğini yitirmesi, Varşova Paktı’nın dağılması ve yıkılan Sovyetler Birliği’nin yerine 15 ayrı devletin kurulması neden olmuştu.

Yanıt Açıklaması: Almanya’nın ekonomik gelişmesi açısından önemli bir dönüm noktası, 1833’te Prusya’nın önderliğinde, Alman devletleri arasında kelime olarak gümrük birliği anlamına gelen Zollverein’in kurulmasıydı. Bu sayede ülke içinde tüm iç gümrük engelleri kaldırılmış, bir Alman ortak pazarı yaratılmış ve dışa karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulanmaya başlanmıştı.Birleşik bir Alman ekonomisini mümkün kılan Zollverein’di.

Yanıt Açıklaması: IMF dünya sistemindeki dalgalanmaları önlemek ve kısa dönemli ödemeler dengesi problemlerini çözmekle görevlidir. Dünya bankası ise yoksul ülkelerin kalkınması için gerekli teknik ve mali destekleri sağlamayı amaçlamaktadır. Dolayısıyla I ve II yanlıştır.

Yanıt Açıklaması: Yirminci yüzyılda başarı, çevreye hükmetmekle ve onu toplumun ihtiyaçlarına göre şekillendirebilmek ile mümkündü. Çevreye hükmetmenin temel aracı ise teknoloji ve özellikle de modern bilime dayalı teknolojiydi.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda Klasik İktisatçıların etkisiyle hükümetler genellikle ekonomiye müdahalelerini bilinçli olarak önemli ölçüde sınırlamışlardı. Kamu sektörünün büyümesinin istatistik ifadesi devlet harcamalarının artışıydı. Yirminci yüzyılda ise devletin ekonomide rolünün artması kısmen iki dünya savaşının mali gereklerinden kaynaklanıyordu. Cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılda ekonomik kaynaklar açısından en önemli gelişme, enerji alanında omuştur. On dokuzuncu yüzyılda kömür, sanayileşen ülkelerde temel enerji kaynağı iken 20. yüzyılda başta petrol ve doğal gaz olmak üzere yeni enerji kaynakları büyük ölçüde onun yerini almıştır. Petrol ticari olarak 19. yüzyılda üretilmeye başlandığı halde yalnızca aydınlanma ve yağlama amacıyla kullanılmaktaydı. 20. yüzyılın başında enerji kaynağı olarak kömürün üstünlüğü tartışma götürmezdi. 1928’de dünya enerji üretiminin %75’i kömürden elde edilirken petrolün payı %17, hidrolik enerjinin payı ise %8 idi. 1950’lerde hala kömür toplam enerjinin yarısını sağlarken petrol ve doğal gazın payı %30’a yükseldi. Ancak 1980’lerde bu oranlar tamamen tersine döndü: Kömürün payı %27’ye düşerken petrol ve doğal gazın payı %64’e yükseldi. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Geçmiş teknoloji, çevreye uyum yeteneği kazandırırken, günümüz modern teknolojisi çevreyi ve insan ihtiyaçlarını proaktif bir şekilde yönlendirme olasılığı kazandırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Orta Çağ Avrupa’sında malikane Lordunun ekili alanların bir kısmını kendisine ayırması doğal bir haktı ve ayrılan bu bölüme rezerv ya da demesine adı verilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Buluşların yeniliğe dönüşmesini teşvik eden önemli bir değişme fabrika sistemine geçiştir. Üretim kararları girdilerin yapısını değiştirmenin kar açısında sonuçlarını değerlendirmeye alışkın profesyonel kapitalist müteşebbisin tam kontrolüne geçince kazançlı olabilecek yenilik imkânlarının belirlenmesi ve uygulanması ihtimali büyük ölçüde yükselmiştir.

Yanıt Açıklaması: Yeni Merkantilizm; günümüzde devletin ekonomik canlanmayı veya kalkınmayı sağlamak amacıyla ihracatı artırmak için dış ticarete müdahale etmesidir. Yeni-merkantilizm olarak adlandırılan uygulamalar, diğer devletlerin karşı tedbirler getirmesiyle yaygınlaşarak ticaretin daha da sınırlanmasına yol açtı. Nitekim savaştan önceki 20 yıl içinde iki katından daha fazlaya yükselen toplam dünya ticareti, savaşı izleyen 20 yılda bu seviyesini güçlükle koruyabildi. Savaş öncesi 20 yılda ikiye katlanan Avrupa ülkelerinin dış ticareti, aynı dönem içinde yalnızca 1929 yılında savaş öncesi düzeyine ulaşabilirken 1932 ve 1933 yıllarında ise 1900’de olduğu seviyenin de altında kaldı. Bu aşırı ekonomik milliyetçilik, savunucularının amaçladıkları sonucun tersine olarak daha düşük gelir ve üretim düzeylerine yol açtı. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kırım Savaşı’nda uğranılan yenilgi, Rus sanayi ve tarımının geriliğini ortaya koydu ve başta 1861’de serfliğin kaldırılması olmak üzere pek çok reformun başlatılmasına neden oldu. Aynı tarihlerde hükümet yabancı sermaye ve teknoloji yardımıyla bir demiryolu inşa programı başlattı ve Batılı mali tekniklerin ülkeye girişine imkân vermek üzere bankacılık sistemini tamamen yeniden düzenledi. Yeni politikaların sonucu 1880’lerin ortalarında alınmaya başladı.

Yanıt Açıklaması: Sanayi Devrimi ile birlikte dünya tarihinde ilk kez nüfus artışı ile hayat standartlarındaki yükselme birlikte gerçekleşmiş ve sanayi öncesi bir ekonomiyi sanayileşmiş bir ekonomiden ayıran en temel özellik refah ve üretkenlik düzeyinin değişmemesidir. Ancak bu sanayi öncesi bir ekonomide hiçbir değişmenin ve hatta ekonomik büyümenin olmadığı anlamına gelmez.

Yanıt Açıklaması: 19. Yüzyılda sanayileşmeye İngiltere’den sonra başlayan ülkeler büyük bir sınai güçle rekabet etmek zorunda kalmış bu da bu ülkeler için dezavantaj olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın başlarında Avrupa’da fiyatlar savaş döneminin problemleri nedeniyle doruk noktasına ulaşmıştı.

Yanıt Açıklaması: Alman sanayiinin en dinamik sektörleri yatırım ve ara malları üreten sektörlerdi. Alman sanayiinin nihai bir özelliği de kartellerin ekonomiye hakim olmasıydı. Alman sanayiinin bir diğer özelliği de işletmelerin büyüklüğüydü.  Cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: • Zirai genişlemenin kendini gösterdiği ilk alan yeni toprakların tarıma açılması olmuştur. • İkinci olarak yaygın bir kolonizasyon faaliyetine girişildi. İskan edilen bölgelerde hür köylü topluluklarının doğmasına yol açtı.

Yanıt Açıklaması: Diğer Orta Çağ devletleri gibi Osmanlı Devleti de ürün olarak alınan bu vergileri paraya çevirecek bir mali örgüte sahip olmadığından harcamalarını karşılayabilmek için vergi gelirlerini mültezimlere ihale etmek, yani belirli bir bedel karşılığında satmak zorunda kalıyordu. İltizam olarak adlandırılan bu yöntemde gelirlerinin bir bölümünü mültezimlere kaptıran devlet, askerlerin ücretlerini ödemek için yeterli fonları toplayamıyordu. Bu yüzden devletin zirai vergi gelirleri, ücretleri karşılığında doğrudan doğruya toplayacak sipahi olarak adlandırılan askerlere tahsis edilerek problem çözümleniyordu.

Yanıt Açıklaması: Buharlı lokomotif 19. yüzyılda sanayileşmenin yalnız sembolü değil, aynı zamanda onun en önemli aracıydı.

Yanıt Açıklaması: Marshall planı ABD Dış İşleri Bakanı George Marshall’a aittir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’ya 1947 sonu ile 1952 başları arasında ABD’den borç ve hibe şeklinde fiilen yapılan yardım 13 milyar dolar oldu. Bu sayede Avrupa ülkeleri dolar bölgesinden ihtiyaç duydukları malları alabildiler. Programın uygulanmaya başladığı ilk yılda bu malların üçte biri yiyecek, yem ve gübreydi. Daha sonra ağırlık Avrupa sanayilerinin yeniden kurulmasını sağlayacak sermaye mallarına, ham maddelere ve yakıta kaydı.