İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: Geleneksel olarak Osmanlı yönetimi ithalatı teşvik edici, buna karşılık ihracatı engelleyici bir politika izliyordu. 1838’den sonra Osmanlı dış ticaret rejimi, dünyanın en liberal ticaret rejimlerinden biriydi. İthalat, ihracattan daha hızlı yükseldiğinden aleyhte bir dış ticaret dengesi söz konusuydu. Cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 19. Yüzyılda İngiltere’de yaşamış Thomas Malthus, kaynakların sınırlılığı varsayımından hareketle kaynakların her zaman nüfustan daha hızlı artacağı ve bunun uzun vadede bir denge noktası oluşturacağını söylemiştir. Ancak sanayi devrimiyle birlikte kaynakların daha verimli kullanılması neticesinde hızla artan nüfus beslenebilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1929 Ekiminde New York Borsasının çöküşü, daha sonra özellikle sanayileşmiş dünyayı etkileyen büyük bir krize dönüştü. Krizin kaynağı konusunda ihtilaf varsa da onun şiddetinin ve uzunluğunun nedenleri üzerinde uyuşma vardır. Bu neden, İngiltere ve ABD’nin politikalarının farklılığı idi. Eğer ABD’nin yönetimleri daha açık politikalar izleseydi, bunalım daha kısa süreli ve daha hafif olabilirdi. Bunalımın uzun dönemdeki en önemli sonucu ise ekonomide devletin rolünün artması ve Üçüncü Dünya ülkelerinde ithal ikamesine dönük sanayilerin geliştirilmesi çabalarıydı. Cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın başında enerji kaynağı olarak kömürün üstünlüğü tartışma götürmezdi. 1950’lerde hala kömür toplam enerjinin yarısını sağlarken petrol ve doğal gazın payı %30’a yükseldi. Ancak 1980’lerde bu oranlar tamamen tersine döndü: Kömürün payı %27’ye düşerken petrol ve doğal gazın payı %64’e yükseldi.  20. yüzyılda başta petrol ve doğal gaz olmak üzere yeni enerji kaynakları büyük ölçüde onun yerini aldı. Petrol ticari olarak 19. yüzyılda üretilmeye başlandığı halde yalnızca aydınlanma ve yağlama amacıyla kullanılmaktaydı. Yirminci yüzyılın ikinci yarısında petrol sentetik ve plastik ürünlerin ana ham maddesi oldu.  1948’de Suudi Arabistan’da zengin petrol yataklarının keşfi, dünya enerji arzında İslam dünyasının jeopolitik yansımaları günümüzde de devam eden büyük bir önem kazanmasına neden oldu. Cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda Avrupa’nın en önde gelen sanayi ülkeleri olan İngiltere ve Almanya’da nüfus her yıl %1 artıyordu. Avrupa’nın en az sanayileşmiş ülkelerinden biri olan Rusya, Avrupa ülkeleri içinde %2 ile en yüksek nüfus artış oranına sahip ülkeydi. Bu rakamlar sanayileşme ile nüfus artışı arasında bir paralellik olmadığını göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: 1790-1870 döneminde elle kullanılan araçlar şekil olarak geliştirildi ve tahıllar daha erken biçilmeye başlandı. Sık nadas uygulamaları terk edilerek baklagillerin de yer aldığı çeşitli rotasyon şekilleri benimsendi. Aynı topraklardan sırasıyla tarla ve çayır olarak yararlanıldı. Böylece hem etkin olarak ürün alınan alanlar genişledi, hem de hayvanlar için daha bol kış yemi sağlandı.

Yanıt Açıklaması: James Watt !760 yılında buharlı makinayı icat etmiştir. Buharlı makina ucuz ve kolaylıkla kontrol edilebilen bir güç kaynağı olarak endüstrinin gelişiminde büyük rol oynadı.

Yanıt Açıklaması: Çözüm: Karma ekonomide kaynakların tahsisi özel kesim için tavsiye niteliğinde, kamu kesimi için zorlayıcıdır.

Yanıt Açıklaması: Yüzyıl ortalarında sanayileşmiş ülkelerde kapitalistler ve proletaryadan oluşan iki sınıfın kutuplaşarak mücadele edeceğini ve mücadeleyi de proletaryanın kazanacağını ileri süren düşünür Karl Marks’tır.

Yanıt Açıklaması: Arnold Toynbee İngiliz sanayileşmesini 1750’lerde İngiltere ekonomisindeki köklü değişiklere bağlamış ve bunu 1850’lere doğru tamamlanan genel bir sanayileşme sürecinin izlediğini savunmuştur. Daha sonra pek çok iktisat tarihçisi Arnold Toynbee’nin önerdiği tarihlere itiraz etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Yabancı sermayenin genel anlamdaki ekonomik yararları: Sermaye birikimine katkı sağlar. Teknolojik gelişmeye katkı sağlar. Reel ücretlerin artmasına olanak sağlar. Uygulanan teknoloji sonucunda, üretim ucuzlar, kalite yükselir. Devletin almış olduğu vergi gelirlerinde bir artış sağlanır. Yabancı sermaye, iş yönetimi ve teknik eleman kadrosunun gelişmesine yardımcı olur. Rekabet yapısının ve sürecinin iyileşmesini ve piyasa ekonomisi bilincinin yaygınlaşmasını sağlayarak iç piyasaya bir dinamiklik getirir. Yabancı sermaye ile birlikte yeni is ve istihdam olanaklarına kavuşulur, uluslararası turizm piyasasında tanıtım sağlanmış olur.

Yanıt Açıklaması: Alman sanayisi 1. Dünya Savaşı arifesinde Avrupa'nın en güçlü sanayisiydi. Ancak kartellerin oluşumuna imkan veren firmalar arası anlaşmalar Amerika ve İngiltere'nin aksine yasalarca mümkün kılınmıştı. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Almanya; İngiltere, ABD, Belçika ve Fransa’dan daha sonra sanayileşme yarışına giren bir ülkeydi. Almanya 19. yüzyılın ilk yarısında politik olarak bölünmüş, geri ve yoksul bir tarım ülkesiydi. Politik bölünmüşlüğün sonucu olan ayrı para sistemleri ve para politikalarıyla diğer ticari engeller gelişmeyi daha da geciktiriyordu. Cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C'dir, çünkü performans kavramı ile, ne kadar üretim yapıldığı, maliyatlerin ve faydaların nasıl dağıldığı ve üretimin istikrarlı olup olmadığı gibi iktisatçıların da ilgi alanlarını teşkil eden konular kastedilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı kamu borçlanmasında en büyük pay Fransa’ya aitti. Birinci Dünya Savaşı öncesinde İngilizler giderek paylarını küçültürken Almanların payı büyü- dü. 1881’de Fransa ve İngiltere üçte birer paya sahipken 1914’te Fransa’nın payı %60’a yükseldi, İngiltere’nin payı %10’a düştü, Almanya’nın payı %20’ye çıktı.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın ortasında gelişmiş Batılı ülkelerde hayat süresi ümidi 60 yılı aşmış- tır. İkinci Dünya Savaşı’ndan beri tüm ülkelerde ortalama hayat süresi yükselmeye devam etmektedir. Yirmi birinci yüzyılın başında gelişmiş ülkelerde hayat ümidi 80 yıla yaklaşmıştır. Ortalama hayat süresindeki artış kişi başına gelirlerdeki, beslenme düzeylerindeki ve tıbbi bakım şartlarındaki iyileşmelerle yakından alakalıdır.

Yanıt Açıklaması: Evet Sanayi Devrimi gelir ve servet dağılımında önemli değişmeler neden olmuştur fakat bu değişim batı toplumları için geçerlidir. Avrupa’da Sanayi Devrimi öncesinde servet ve gelir eşitsizliği aşırı düzeydeydi. Sanayileşmenin ilk safhalarında gelir bölüşümü daha da eşitsiz hale geldi. Ancak zamanla sanayileşen toplumlarda insanlar arasında nispeten eşit dağılan ve toprak ve sermaye gibi devralınarak biriktirilemeyen tek gelir kaynağı olan emeğin önemi arttı. Böylece gelir ve servet eşitsizliği azaldı. Öte yandan Sanayi Devrimi sanayileşen toplumlarda daha eşitlikçi bir gelir dağılımı sağlar ve hayat standartlarını önemli ölçüde yükseltirken, 19. yüzyılın ortalarından itibaren dünya ölçeğinde toplumlar arasında olağanüstü bir gelir ve servet eşitsizliğine neden oldu.

Yanıt Açıklaması: İkinci Dünya Savaşı uluslararası ilişkilerde önemli değişimlere neden oldu. Komünist yönetimler serbest mal ve üretim faktörleri piyasalarına karşıydılar. İkinci Dünya Savaşı sömürgeciliğe büyük bir darbe vurdu. Güney ülkeleri giderek temel mallar ihracatına bağımlı olmaktan kurtularak artan şekilde ve daha fazla sayıda ve miktarda sanayi ürünü ihraç etmeye başladı. Yirminci yüzyılın ortalarından itibaren zengin ülkeler ticaret rejimlerini giderek liberalleştirirken gelişmekte olan çevre ülkeler dışa kapalı kaldı. Sovyet sistemi etkisi altındaki bölgede ağır sanayinin teşvik edilmesi sonucu, sanayi ürünleri karşılığında Doğu Avrupa’nın tarım ürünleri ihracatına dayalı Avrupa’nın geleneksel iş bölümü son buldu.

Yanıt Açıklaması: Ekonomik açıdan uzun dönemde fizikî yıkımdan daha zararlı olan normal ekonomik ilişkilerin bozulmasıydı. Daha ciddi bir problem, dış ticaretin altüst olmasından ve savaşan ülkeler, özellikle de Almanya ve İngiltere arasındaki ekonomik savaştan kaynaklanıyordu. Uluslararası ticaretin kesintiye uğraması ve devlet müdahalelerinin ortaya çıkması kadar dış pazarların kaybedilmesi de uzun ömürlü etkilere yol açtı. Savaşın yol açtığı diğer bir önemli ekonomik kayıp da dış yatırım gelirleriydi. Milli ve milletlerarası diğer bir ekonomik problem de enflasyondu. İngiltere savaşın finansmanı için bir önlem olarak 1914’te altın standardını terk etmişti. Cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Buharlı lokomotif 19. yüzyılda sanayileşmenin yalnız sembolü değil, aynı zamanda onun en önemli aracıydı.