İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda yüksek bir hızda büyümeye başlayan Amerikan ekonomisi için tarım çok önemliydi. Onu Avrupa tarımından ayıran başlıca özellikle yüksek bir işgücü verimliliğinin olmasıydı. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bilim ve teknolojinin hızlı değişme yeteneği bir dizi yan gelişmeyle de desteklendi. Bunun en iyi örneği saniyeden daha kısa bir sürede binlerce karmaşık hesaplamayı yapabilen elektronik bilgisayarlardır. İlk hesap makinesi 1830’larda icat edildi. Yirminci yüzyıl başlarında ticari amaçlarla birkaç kaba mekanik alet kullanılmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Sosyal davranışlarda ortaya çıkan köklü değişmeler Sanayi Devrimi’nin açıklanmasında kullanılan bir başka nedeni oluşturmaktadır. Felsefi ve dini düşüncelerdeki değişmelerin bir sonucu olarak çalışma ve tutumluluk insani er-demler olarak yüceltilmiş, servete karşı daha rasyonel bir ahlak anlayışı doğmuş ve serbest ekonomi gelişmişti. Sıkı çalışma, sabır, dürüstlük, rasyonellik, merak ve öğrenme arzusu gibi orta sınıflara ait değerler toplumun bütününe yayılarak ekonomik büyümeye elverişli bir kültürel çevre oluşturmuştu. Bütün bu değişmeler kapitalist teşebbüs ruhunun canlanmasını sağlamıştı.

Yanıt Açıklaması: Alman sanayisinin en önemli özellikleri arasında yatırım mallarını üreten büyük işletmelerin belli bölgelerde yoğunlaşması bulunmaktadır. Bu nedenle sanayi işletmeleri dağınık bölgelerde bulunmamaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Geçmiş literatürde başarısızlık olan nitelendirilen Fransız sanayileşmesi, son bulgulara göre özellikle Fransız ihtilalinin etkileri atlatıldıktan 1882 durgunluğuna kadar yüksek hızda büyümüştür. Bu yanlış değerlendirmenin temel sebebi Fransa örneğinin diğer ülkelerden farklı özelliklere sahip olmasıydı. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kırım Savaşı giderleri iç kaynaklarla karşılanamaz düzeye ulaşınca Osmanlı hükümeti 1856’da Avrupa piyasalarından ilk borcunu almak zorunda kaldı.

Yanıt Açıklaması: Sanayi Devrimi, Tarım Devriminden farklı olarak kısa sayılabilecek bir sürede önemli sonuçlara yol açtı. Bu sonuçlar şöylece özetlenebilir: • Nüfus çok hızlı oranda artmaya başladı. Nüfus artışının nedenleri insanların daha az hastalığa yakalanması, doğum oranlarının yükselmesi ve insan ömrünün uzamasıydı. • Batı dünyası geçmişte benzeri olmayan bir hayat düzeyine ulaştı. • Batı dünyasında tarım hakim ekonomik faaliyet olma özelliğini yitirdi. • Batı dünyası bir şehir toplumu haline geldi. Kırdan şehre göç oldu ve bu nüfus gelişen fabrika sisteminde çalışan iş gücü kitlesini oluşturdu. • Sürekli teknolojik değişme bir kural haline geldi. Modern bilim ve deneysel bilginin pazar için üretim sürecine geniş ölçüde ve sistematik olarak uygulanmasıyla yeni ürünler ve yeni üretim süreçleri ortaya çıktı. • Gelir ve servet dağılımında önemli değişmeler oldu. Avrupada Sanayi Devrimi öncesinde servet ve gelir eşitsizliği aşırı düzeydeydi. Sanayileşmenin ilk safhalarında gelir bölüşümü daha da eşitsiz hale geldi.

Yanıt Açıklaması: Tarihsel olarak şehirlerin büyümesinin önündeki ana engel şehirli nüfusun temel ihtiyaçlarının karşılanmasındaki güçlüklerdi

Yanıt Açıklaması: Pamuklu kumaş alanındaki büyük değişimi sağlayan en önemli yenilik 1769da patenti alınan Richard Arkwright’m su gücüyle çalışan pamuk ipliği makinesi oldu. Böylece keten ipliği kadar dayanıklı bir pamuk ipliği elde edilebildiğinden artık pamuklu kumaşlarda keten ipliği kullanma zorunluluğu ortadan kalktı. Arkwright’ın makinesi, Hargreaves’in makinesinden farklı olarak ağır ve pahalı bir makine olduğundan fabrika sistemine geçilmesi sonucunu doğurdu.

Yanıt Açıklaması: İngiliz sanayileşmesinde hem geniş kapsamlı hem de teşvik edici önemli bir rol oynayan Demir sanayiidir. Demir sanayii İngiliz sanayileşmesinde hem geniş kapsamlı hem de teşvik edici önemli bir rol oynadı. Modern sanayinin ihtiyaç duyduğu bir malı bol ve ucuz olarak sağladı. Sanayileşme 18. yüzyılın sonunda dokuma alanındaki yeniliklerle baflladı. Sanayileşmenin sürdürülebilmesi demir sanayiindeki gelişmelerle mümkün oldu. 20. yüzyılda geri kalmışlıktan kurtulmak isteyen ülkeler çelik sanayiini kurmayı ekonomik başarının temel bir şartı olarak gördüler. Onların İngiltere’de gerçekleşen Sanayi Devrimi tecrübesinden niçin bu dersi çıkardıklarını anlamak güç değildir.

Yanıt Açıklaması: Profesör Rostow’un “ilk kalkışta sürükleyici sektör” olarak nitelediği, J. A. Schumpeter’in “İngiliz sanayileşme tarihi tek bir sanayinin tarihine indirgenebilir” derken kastettiği sanayi, pamuklu dokumaydı. Sanayi Devrimi öncesinde önem kazanan ve putting-out sistemi çerçevesinde organize olan dokuma sanayii, finansman ve dağıtım açısından büyük ölçekli sanayiye elverişli bir altyapıya sahipti.

Yanıt Açıklaması: 1950’de kurulan EPU, OEEC ülkeleri arasında ticaretin çok taraflı dengelenmesini sağlayarak bu ülkelerin birbirlerine ihracatlarını artırmalarına ve ABD’ye ve diğer ülkelere bağımlıklarını azaltmalarına imkân verdi.

Yanıt Açıklaması: Turizm yatırımlarındaki artış başlangıçta milli geliri arttıracak; gelirdeki bu artış tüketim harcamalarını arttıracak; tüketim harcamalarındaki bu artış ise tekrar gelirin artmasına ve birbirini izleyen gelir-tüketim harcamaları sonucunda gelirde, ilk basta yapılan yatırım harcaması tutarının üzerinde bir artış etkisi oluşturacaktır. Bu etkiye makro iktisatta çarpan ya da çoğaltan etkisi denilmektedir. Çarpan kısaca, “toplam talepteki otonom (gelirden bağımsız) bir artısın, milli gelir düzeyinde kendi büyüklüğü oranında bir artışa yol açması” olarak tanımlanmaktadır. Çarpan katsayısı ekonomide fazladan ne kadar gelir yaratıldığını ya da turizm gelirler inin etkinliğini ölçmek için kullanılır. Turizm, ulusal ekonomide çarpan nedeniyle geniş kapsamlı bir gelir etkisi oluşturmaktadır. Çünkü, turistler gittikleri ülkede, konaklama, yeme-içme, ulaştırma, alışveriş ve rekreasyon gibi gereksinimlerini karşılamak için bir takım tüketim harcamalarında bulunurlar.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap A'dır, çünkü hızlı enflasyon vergi gelirlerinde önemli düşüşlere neden olduğundan vergilerin para yerine ürün ya da hizmet şeklinde toplanması yoluna gidildi. Böylece piyasa ekonomisi kaynak dağılımını düzenleme, para ise bir değişim aracı olma fonksiyonunu önemli ölçüde kaybetti.

Yanıt Açıklaması: 19. Yüzyılda İngiltere sonrasında ABD, Almanya, Fransa, Japonya sanayileşme yarışındayken İspanya bu yarışın dışında kalmıştır.

Yanıt Açıklaması: Pamuklu dokuma sanayi ev içinde doğan sonra fabrika sistemine geçen bir sanayii koludur. Oysa demir sanayii direkt fabrika içine doğmuştur. Demir alanındaki değişmenin pamuklu dokuma sanayiinden ayrılan bir diğer özelliği de yerli ham maddelerin önemini artırmasıdır. Pamuklu dokuma sanayii, büyük çaptaki maliyet düşüşlerini iş gücünden tasarruf ederek başardı. Oysa demir sanayii aynı sonuca ham maddelerde tasarruf sağlayarak yani kıymetli ve kıt olan kaynaklar yerine bol ve ucuzlarını kullanarak ulaştı. Demir sanayiinin pamuklu dokumadan bir diğer farkı, talebi dolaylı bir yatırım malı olması ve kısmen bu nedenle esnek olmayan bir talebe sahip bulunmasıdır.

Yanıt Açıklaması: U¨nlü ilk çağ tarihçisi Gordon Childe’a göre, bundan 10 veya 12 binyıl önce gerçekleşen son küresel buzlanma döneminde Avrasya ve Kuzey Amerika’daki iklim kötüleşmesi sonucu Kuzey yarımkürede avcı insanların temel beslenme kaynaklarını oluşturan memeli hayvanların pek çoğu yok oldu. Bir zamanlar yeterli ölçüde su kaynakları olan Yakındoğu ve Kuzey Afrika kuraklaştı. Daha önce insanlar için kolaylıkla elde edilebilir vahşi hayvanlar ve bitkilerle dolu olan bu bölgede azalan yiyecek kaynakları, mevcut vahalar ve su membalarında toplandı. Bu az sayıdaki vahalarda insan, hayvanlarla ve bitkilerle daha sıkı bir temas içinde bulunarak onları daha yakından izlemeye başladı ve bu arada bazı hayvanları düşmanları olan yiyici hayvanlardan korudu. Böylece otçul hayvanlar giderek evcilleşti. İnsan da onları ot ve hububatla beslemeyi ve korumayı kendisi için avantajlı buldu.

Yanıt Açıklaması: İlk sanayi devleti olan İngiltere, 19. yüzyılda dünyanın en önde gelen sınai ve ticari gücüydü. 1815’te İngiltere, toplam dünya sınai üretiminin dörtte birini gerçekleştiriyordu; toplam uluslararası ticarette dörtte bir ile üçte bir arasında değişen bir paya sahipti. İngiltere, 19. yüzyılın büyük bir bölümünde bu sınai ve ticari üstünlüğünü korudu. 1870’lere gelindiğinde hala uluslararası ticaretin ve dünya üretiminin üçte biri İngiltere’nin elindeydi. Ancak 1880’lerde ABD ve 20. yüzyılın başında Almanya, toplam sınai üretimde İngiltere’yi geride bıraktı. 1880’lerde pamuklu iplik ve kumaş üretimi tüm Avrupa’nınkinden daha fazla olan İngiltere 1913’te toplam Avrupa üretiminin üçte birini gerçekleştiriyordu ve bu oran en yakın rakibinin iki katıydı. Asıl açıklanması güç olan problem, İngiltere’de 1870’lerden sonra kişi başına üretimin de oldukça düşük bir oranda artmasıdır. Cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Geniş topraklar ve zengin doğal kaynaklar, ABD’nin Avrupa’dan çok daha yüksek bir kişi başına gelir düzeyine ulaşması için yeterliydi. Hızlı teknolojik gelişme ve artan bölgesel ihtisaslaşma, ABD’nin ekonomik büyüme oranı itibariyle de Avrupa’yı geride bırakmasına yol açtı.

Yanıt Açıklaması: Karma ekonomi Üretim araçlarının bir kısmı devlet, bir kısmı da özel kuruluşların mülkiyetinde olan, kaynakların tahsisi bakımından da ekonomik planlama kamu kesimi için emredici, özel kesim için ise tavsiye edici niteliğindedir.