Hizmetler Ekonomisi

Yanıt Açıklaması: Bir hizmetin sağlanması doğal tekeli gerektiriyorsa, serbest piyasacı ve kamu mülkiyetçiliği olmak üzere uygulanabilecek iki politika vardır. Tarihsel süreçte en çok uygulananı kamu mülkiyetidir. Bu bağlamda liman, yol, köprü, havaalanı gibi alanlar önemli oranda devletin sahip olup işlettiği alanlardır. Elektrik, gaz arzı, telekomünikasyon, demir yolu ve hava taşımacılığı hükûmetin hizmet arzettiği sektörlerin başında gelmektedir. Seçilen yol hangisi olursa olsun, doğal tekel sorununu çözmede esas sorun tekel sınırlarının kesin olarak belirlenebilmesidir. 1980’li ve 1990’lı yıllar çok sayıda ülkenin iletişim hizmetlerinin arzını rekabete açarak alternatif sunucuların sektöre girmesini sağladığı yıllar olmuştur. İletişim sanayii en fazla yatırım gerektiren bir sektör olup teoride önemli doğal tekellerden biri olmuştur. Bir doğal tekel durumunda izin verilecek rekabetin sınırlarının belirlenmesinde uygulanabilecek diğer bir yöntem de rekabetçi firmalar arasında basit bir ayrıma gitmektir. Örneğin, havaalanı hizmetlerinde özel bir merkezde tek bir hizmet sunucusu var iken farklı terminallerde farklı hizmet sunucularının faaliyetine izin verilebilir. Böyle bir politika izlenmesi durumunda da elbette ilk amaç doğal tekelin gereksiz ve doğal olmayan tekellere yol açmamasını sağlamak olmalıdır. Piyasada asimetrik bilgi durumu varsa hizmet tüketicileri hizmetin niteliği ve fiyatı konusunda eksik ya da yanlış bilgiye sahip demektir ve bu durumda tüketicilerin sunuculara karşı korunması gerekir. Burada koruma yöntemi olarak aşırıya kaçmayan bir yasal düzenleme önerilmektedir. Asimetrik bilgi durumunda başvurulacak yol daha doğru ve güvenilir bilginin yayılmasını sağlamaktır. Bilgi eksikliği ya da yanlışlığı resmî bir kurumun müdahalesini haklı kılıyorsa bu kurum alıcıları bilgilendirmeye yönelik bilginin elde edilmesi ve yayılmasını hedeflemelidir. Bilgilerin sağlanmasında katlanılacak maliyet, doğru ve eksiksiz bilginin sağlayacağı yararlardan daha az olmalıdır. Sağlık hizmetlerinde hasta-doktor ilişkisinde hasta açısından var olan yüksek belirsizlik düzeyini ele alalım. Sağlık hizmetleri alınırken karşı karşıya kaldığımız bu risk azaltılabilir. Şöyle ki bu alandaki eğitim standartlarının ve niteliğinin artırılmasıyla belirsizlik giderilebilir ve böylece asimetrik bilgi sorunu çözümlenebilir. Bu arada hizmetlerin fiziksel varlığının bulunmaması özelliğini unutmayalım. Bir doktorun bir konu üzerinde bir kişiye bazı koşullar altında tavsiyelerde bulunduğunu düşünelim. Burada hizmetin çıktısı tavsiyedir ve elle tutulmaz, gözle görünmez özelliktedir. O hâlde, hizmet sektörlerinin ürünü üzerinde yasal düzenleme yapmak çok kolay değildir. Dolayısıyla bunların girdilerinin niteliği üzerinde düzenleme yapmak daha kolay bir yoldur. Ancak girdilere yönelik düzenlemeler de yeni firmaların piyasaya girişine engel olarak kullanılabilecek bir yöntem olabilir. Hükûmetler yurt içi hizmet sunucularını korumak istediğinde bunu tarife ve kotalar gibi standart sınır önlemleriyle yapmamaktadır. Hizmet ticaretindeki engellerin çoğunun tarife-dışı engeller olmasının başlıca nedeni de budur. Yasal düzenleme genellikle yurt içi hizmet arzedenleri yabancı sunucuların rekabetine karşı korumada bir araç olarak görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Literatüre “Hizmet Ekonomisi” kavramını ilk katan kişi Viktor Fuchs’dur.

Yanıt Açıklaması: Eğlence, eğitim ve sağlık gibi hizmetler yeni hizmetler kapsamına girmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hizmetler sektöründe kamu mülkiyeti ile yasal düzenleme gerektiren başlıca iki sorun doğal tekeller ve asimetrik bilgidir. Doğal tekellere bakıldığında, bir hizmetin sağlanması doğal tekeli gerektiriyorsa, serbest piyasacı ve kamu mülkiyetçiliği olmak üzere uygulanabilecek iki politika vardır. Tarihsel süreçte en çok uygulananı kamu mülkiyetidir. Bu bağlamda liman, yol, köprü, havaalanı gibi alanlar önemli oranda devletin sahip olup işlettiği alanlardır. Elektrik, gaz arzı, telekomünikasyon, demir yolu ve hava taşımacılığı hükûmetin hizmet arz ettiği sektörlerin başında gelmektedir. Asimetrik bilgiye bakıldığında ise Piyasada asimetrik bilgi durumu varsa hizmet tüketicileri hizmetin niteliği ve fiyatı konusunda eksik ya da yanlış bilgiye sahip demektir ve bu durumda tüketicilerin sunuculara karşı korunması gerekir. Burada koruma yöntemi olarak aşırıya kaçmayan bir yasal düzenleme önerilmektedir. Asimetrik bilgi durumunda başvurulacak yol daha doğru ve güvenilir bilginin yayılmasını sağlamaktır. Bilgi eksikliği ya da yanlışlığı resmî bir kurumun müdahalesini haklı kılıyorsa bu kurum alıcıları bilgilendirmeye yönelik bilginin elde edilmesi ve yayılmasını hedeflemelidir. Bilgilerin sağlanmasında katlanılacak maliyet, doğru ve eksiksiz bilginin sağlayacağı yararlardan daha az olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Hizmetlerin bazıları (deniz ve kara yolu ticareti gibi) geleneksel hizmetlerdir. Yeni teknolojilerin uygulandığı telekomünikasyon gibi hizmetler modern hizmetler olarak kabul edilebilir. Küreselleşmenin yayılışında bu hizmetler temel oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Son yıllarda Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (The United Nations Development Programme, UNDP) kapsamında oluşturulan, Teknoloji Başarı Endeksi (The Technology Achievement Index, TAI) ile ülkelerin teknoloji yaratma ve onu özümseme performansları ölçülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hizmet sektörünün büyümesine neden olan faktörler; refah düzeyinde artış, boş zamanda artış, işgücü demografisindeki değişme, yaşam beklentisinde artış, ürünlerin/malların karmaşıklığındaki artış ve teknolojik ilerleme, yaşam karmaşıklığındaki artış, çevre bilincinde artış ve yeni ürünlerin sayısındaki artıştır.

Yanıt Açıklaması: Günümüz iktisatçılarından bir diğeri Jagdish N. Bhagwati de hizmet tanımında gelişebilirlilik esasına önem vermiştir. O’na göre hizmetlere olan ilgi teknolojik gelişmelere bağlı olarak artmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yurt içi tüketim pay› üzerindeki kota, ithalata yönelik kota, tüketicilerin hareketlili¤ine iliflkin olarak uygulanan kota (turist vizelerinde say›sal s›n›rlamalar gibi) ve hizmet üretiminde kullan›lan girdilere uygulanan kotalar bu engellere verilen önemli örneklerdir

Yanıt Açıklaması: Verimlilik artışları dört farklı kanaldan gerçekleşmektedir. Birincisi, bilgi işlem teknolojilerine yatırım yapılması sermayenin derinleşmesine yol açar ve emek verimliliğinin artışını hızlandırır. İkincisi, network (ağ) etkileri ve bilgi işlem teknolojilerini kullanan her iki işletme arasında işlemlerin yayılması bu işletmelerin verimliliğini artırmaktadır. Üçüncüsü bilgi teknolojisi ile firmaların iş yeri uygulamalarındaki değişimler toplam verimliliği artırmaktadır. Son olarak da, uluslararası teknoloji transferi ve küresel boyuttaki taahhütler teknolojide geri kalmış firmaları ayıklayarak verimlilik artışı sağlayacaktır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Birinci Dünya Savaşı’na kadar uzanan dönemde Kara Avrupası’nda korumacılığı artırma politikası ortak bir eğilimdir. Korumacılık aslında serbest ticaretin kendilerine değil de İngiltere’ye yaradığını düşünen Fransa ve Almanya gibi ülkelerin tepkisidir. ABD ve Rusya’dan gelen ucuz tahıl akımı ve 1870’lerde yaşanan iktisadi durgunluk karşısında Fransa ve Almanya gümrük tarifelerini aşamalı olarak yükseltmişler Japonya da sanayi sektörlerini içeren korumacı politika izlemiştir. Ülkelerin çoğunda korumacılık başlamış ve 1870-1913 arası dönem serbest ticaret uygulamalarının azaldığı bir dönem olmuştur. Birinci Dünya Savaşı ertesinde sanayileşmiş Batılı ülkeler dış ticaret ve kambiyo rejimlerini serbestleştirmek için bazı girişimlerde bulunmuşlardır. Bu amaçla Dünya Ekonomik Konferansı 1927 ve 1930 yılında olmak üzere iki kez toplanmıştır. Ancak 1929 yılında patlak veren dünya iktisadi krizi ve hemen sonra ABD’nin 1930’da Smooth-Hawley Tarife Yasasını yürürlüğe koymasıyla bu çabalar sonuçsuz kalmıştır. Çok geçmeden diğer ülkeler de aynı yolu izlemişler ve böylece dünya ticaretinde yeni ve uzun bir korumacılık dönemi başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Günümüzde imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmeler sadece mal üretip satmamaktadırlar. Aynı zamanda ürettikleri mallarla ilgili ortaya çıkan sorunlar için çözümler de üretmektedirler. Otomobil firmalarının aynı zamanda finansal hizmet ve yazılım sunması, imalat sanayinin artan oranda hizmet sunucusu olarak faaliyet göstermesi olarak ilişkilendirilebilir.

Yanıt Açıklaması: Burada DTÖ (WTO) ile ilgili bilgilerinizi gözden geçirmenizde yarar vardır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Bu soruda serbestleşmenin tarihçesini iyi çalışmakta yarar vardır.

Yanıt Açıklaması: Hill’e göre bir hizmet “iktisadi bir birimin durumunda, bir başka iktisadi birimin faaliyeti sonucunda ortaya çıkan değişmedir”. Dolayısıyla zaman içinde gerçekleşen bir değişme olarak hizmetin boyutu maddi bir varlık olarak ele alınan maldan tamamen farklıdır. O hâlde, mal ve hizmetler farklı kategorilere aittir. Ancak kavram ve tanımlanma açısından bakıldığında hizmetlerin temel özellikleri (stoklanamaz ve üretildikleri anda tüketiliyor olmaları gibi) önemli bir karışıklığın kaynağı olmuştur. Nitekim, iktisadi teoride hizmetleri malların özel bir türü gibi görme eğilimi hep ağır basmıştır. Buna göre stoklanamayan tek mal çeşidi çabuk bozulan, dayanıksız (çok kolay yok olan anlamında) mallardır, üretildikleri anda tüketilmeleri gerekir.

Yanıt Açıklaması: Fourastié’ye göre, 1. Teknik ilerlemenin boyutu (emek verimliliğindeki artışa göre ölçülen) ve 2. Talep doygunluğu, yani talebin gelir esnekliği (Fisher ve Engel’e dayandırarak) sektörlerin gelişimini açıklayan faktörlerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 15 Nisan 1994 tarihinde Fas’ın Marakeş kentinde 125 ülkenin nihai anlaşmayı imzalaması ile sonuçlanmış ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Fisher ve Clark birbirlerinden bağımsız olarak “üç̧ sektör modelini” geliştirmişlerdir. Bu modele göre ekonomi birincil sektör (tarım, balıkçılık, ormancılık, madencilik), ikincil sektör (imalat, inşaat, kamu hizmetleri) ve üçüncül l sektör (ticaret, ulaşım, iletişim, hizmetler) olmak üzere üç sektörden oluşmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hizmet sektörünün gelişiminde bir diğer eğilim, hayat çizgisinin farklı yönlere doğru kaymaya başlaması ve sınıfsal farklılıkların azalması şeklindedir.