Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: Devletin bütün dinlerin mensuplarına eşit davranması laiklik ilkesinin unsurlarından biridir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa kavramının ve anayasacılık akımının niçin daha önceki çağlarda değil, 18. yüzyılın sonlarında ortaya çıktığı, haklı olarak sorulabilir. Bu akımı doğuran etkenlerden biri, siyasal düşüncenin laikleşmesi, diğeri de burjuva sınıfının yükselişidir. İlk ve orta çağlarda hâkim olan düşünce, devlet düzeninin ilahi kökenli olduğudur. Avrupa’da Rönesans, Reform ve Aydınlanma hareketlerinin etkisiyle bu görüş,devletin kökeninin insan ya da toplum iradesine dayandığı yönünde değişmiş, diğer bir deyimle siyasal düşünce laikleşmiştir. Anayasacılık akımının kökeninde yatan ikinci temel olgu, kıtalararası deniz ticaretinin gelişmesiyle birlikte ekonomik gücü büyük ölçüde artan bir ticari (daha sonra da endüstriyel) burjuva sınıfının ortaya çıkmasıdır. Orta Çağ’ın, aristokrasi (soylular) sınıfının, daha sonraları da mutlak hükümdarların hâkimiyetine dayanan devlet ve hukuk düzeninde, bu yeni burjuva sınıfının iktidardaki payı çok önemsizdi. Ayrıca başta mülkiyet hakkı olmak üzere temel hakları da hukuki güvenceden yoksundu. Bu anlamda 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl “demokratik devrimleri” özü bakımından burjuva devrimleridir. Bu devrimlerle burjuvazi, aristokrasiyi tasfiye etmek, hükümdarlığı da ya ortadan kaldırmak veya onun yetkilerini sınırlandırmak suretiyle, kendi hak ve hürriyetlerini güvence altına almaya çalışmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan yazılı anayasalar, bu büyük sosyal dönüşümü hukuken tescil eden belgelerdir.

Yanıt Açıklaması: Devlet başkanının sembolik rolünün bulunduğu sistem meşruti monarşilerdir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası’nın Kurucu Meclis’te görüşülmesi sırasında bu konu, uzun tartışmalara yol açmıştır. Milli devlet deyimini savunanlar, milliyetçiliğin anlamı açık olmayan bir deyim olduğunu, mesela Almanya ve İtalya’da kurulmuş bulunan Nasyonal Sosyalist ve Faşist rejimlerin de kendilerini milliyetçi olarak adlandırdıklarını ileri sürmüşlerdir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Danışma Meclisi; - Kurucu Meclis'in sivil kanadını oluşturur. - Toplamda 160 üyeden oluşur. - Danışma Meclisi’ne seçilebilmek için, 11 Eylül 1980 tarihinde herhangi bir siyasi partinin üyesi olmamak şarttır. Ancak; Danışma Meclisi sözü geçen Kanun’da “belirtilen usul ve esaslara göre her ilin tesbit ve teklif ettiği adaylar arasında Millî Güvenlik Konseyi’nce seçilen 120 üye ile Millî Güvenlik Konseyi’nce doğrudan doğruya seçilen 40 üye olmak üzere 160 üyeden oluşur”. Dolayısıyla III. maddede verilen bilgi yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap, I, II ve IV numaralı maddeleri kapsayan C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası, hürriyetler konusunda, Fransız Devrimi’nden beri süregelmekte olan tabii hak anlayışını kabul etmiştir.

Yanıt Açıklaması: “Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır. Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçimi tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1921 Anayasası ile getirilen meclis hükümetinde yasama ve yürütme kuvvetleri yasama organında birleşir. Kuvvetler birliği, söz konusu iki kuvvetin ya yürütme organında ya da yasama organında birleşmesiyle gerçekleşebilir. Yasama ve yürütme kuvvetlerinin yürütme organında birleşmesi, mutlak monarşilerde ve diktatörlüklerde mümkündür. Bu iki kuvvetin yasama organında birleşmesine ise meclis hükümeti adı verilir. Kuvvetler ayrılığı rejimleri de ikiye ayrılır. Yasama ve yürütme kuvvetlerinin birbirinden kesin olarak ayrıldığı sistemlere başkanlık hükümeti, bu kuvvetlerin yumuşak ve dengeli biçimde ayrıldığı sistemlere de parlamenter rejim adı verilmektedir. Doğeu cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 1876 yılında ilan edilen Kânûn-i Esâ-sî’ de, Heyet-i Mebusan üyelerinin halk tarafından iki dereceli seçimle belirlenmesi zaten yer almakta olup 1909 yılında yapılan Anayasa değişikliklerinden biri değildir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Orta Çağ Hristiyan siyasal düşüncesinde bütün iktidarlar Tanrı’dan gelir (Omnis potestas a Dio).

Yanıt Açıklaması: 1981-83 sisteminde ise, Anayasa tasarısının halkoylamasında reddi durumunda ne yapılacağı konusunda bir açıklık yoktur. Bu durum, tasarı reddedildiği takdirde askerî idarenin belirsiz bir süre daha devam edebileceği düşüncesini akla getirebilecek niteliktedir.

Yanıt Açıklaması: Zorunlu din dersi eğitimi verilmesi laiklik unsuru ile çelişen bir ifadedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D şıklarındaki durumlar katı anayasanın varlığına işaret eder. E şıkkındaki durum ise anayasanın katı ya da yumuşak olması ile alakalı değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1876 Anayasası, Batı örneklerine uygun bir meşruti monarşi kuramamıştır. Devlet yönetiminde ağırlık, gene de padişahtadır. Nitekim II. Abdülhamid anayasanın bu niteliğinden yararlanarak, 1878 yılında Mebusan Meclisi’ni dağıtmış ve ülkeyi tekrar mutlakiyetle yönetmeye başlamıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa kavramının ve anayasacılık akımının 18. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmasında dünya savaşlarının etkisi olduğu söylenemez.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’da Rönesans, Reform ve Aydınlanma hareketlerinin etkisiyle bu görüş, devletin kökeninin insan ya da toplum iradesine dayandığı yönünde değişmiş, diğer bir deyimle siyasal düşünce laikleşmiştir. 17. ve 18. yüzyıllarda devletin kökenini açıklamak üzere Hobbes, Locke ve Rousseau gibi önemli düşünürler tarafından “toplum sözleşmesi” teorileri ortaya atılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası'nda otoritenin ağırlığı artmış, hürriyetlerin ağırlığı ise azalmıştır.

Yanıt Açıklaması: Dar anlamdaki sosyal hakların içinde de bir bölümü, devletin olumsuz edimini gerektiren (sendika, grev ve toplu sözleşme, ücretli tatil hakları gibi), bir bölümü ise olumlu bir edime ihtiyaç gösteren (eğitim, sağlık, konut ve sosyal güvenlik hakları gibi) haklardır. Hatta tek bir temel hakkın, bazı yönleriyle bir sosyal hak, bazı yönleriyle bir klasik hak olması da mümkündür. Mesela eğitim ve öğretim hakkı (m. 42) kimsenin eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamayacağı, ilköğretimin bütün vatandaşlar için zorunlu ve parasız olacağı, Devletin maddi imkânlardan yoksun başarılı öğrencilere burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapacağı hükümleri açısından şüphesiz, olumlu edimleri gerektiren bir sosyal haktır. Oysa aynı madde, eğitim ve öğretimin, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre Devletin gözetim ve denetimi altında yapılması ve bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaması hükmü açısından, klasik bir hürriyet olan bilim ve sanatı serbestçe öğretme ve öğrenme ve ekonomik bir hak olan özel teşebbüs hürriyetine (m. 48) bir sınırlama getirmektedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kuvvetler ayrılığı deyiminden anlaşılan, devletin üç hukuki iktidarı olan yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin ayrı devlet organlarına verilmiş olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Siyasal Partilerin Örgütlenme ve Çalışmalarına İlişkin Yasaklar a) “Hakimler ve savcılar, Sayıştay dahil yüksek yargı organları mensupları, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, Silahlı Kuvvetler mensupları ile yükseköğretim öncesi öğrencileri siyasi partilere üye olamazlar” (m. 68/5). b) “Siyasi partilerin faaliyetleri, parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun olur. Bu ilkelerin uygulanması kanunla düzenlenir” (m. 69/1). c) “Siyasi partiler, ticari faaliyetlere girişemezler” (m. 69/2). d) Siyasi partilerin Anayasa Mahkemesi’nin mali denetimine tabi oldukları 1982 Anayasası’nın ilk şeklinde de belirtilmiş olmakla beraber, 23.7.1995 tarihli Anayasa değişikliğiyle bu konu daha ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre “siyasi partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması gereklidir. Bu kuralın uygulanması kanunla düzenlenir. Anayasa Mahkemesi’nce siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun tespiti, bu hususun denetim yöntemleri ve aykırılık halinde uygulanacak yaptırımlar kanunda gösterilir. Anayasa Mahkemesi bu denetim görevini yerine getirirken Sayıştay’dan yardım sağlar. Anayasa Mahkemesi’nin bu denetim sonunda vereceği kararlar kesindir” (m. 69/3). e) “Temelli kapatılan bir parti bir başka ad altında kurulamaz” (m. 69/8). Doğru yanıt C seçeneğidir.