İşletmelerde Karar Verme Teknikleri

Yanıt Açıklaması: Kıyaslama: Süreçlerin veya sistemlerin bilinen süreç ve sistemlerle karşılaştırılması.

Yanıt Açıklaması: Uzlaşma ölçütüne göre karar vericinin benimseyeceği karar, kazanç yapılı problemlerde, EnBüyük[a EnBüyük(s ij ) + (1- a) EnKüçük(s ij )] ve maliyet yapılı problemlerde ise EnKüçük[a EnKüçük(s ij ) + (1- a) EnBüyük(s ij )] işlemi kullanılarak elde edilir.

Yanıt Açıklaması: Hiyerarşik yapı amaç, kriterler ve seçeneklerden oluşur. Hiyerarşik yapının oluşturulmasında ilk adım amacın belirlenmesidir. Kriterler ve seçenekler amaca göre şekillenir. Amaç hiyerarşide en üst seviyede yer alır. Amaç belirlenirken neyin başarılmaya çalışıldığı sorusuna cevap aranır.

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir karar probleminde kriterler, nicel (sayısal değerle ifade edilen) kriterler olabileceği gibi nitel (sayısal değerlerle ifade edilemeyen) kriterler biçiminde olabilir. Yukarıda verilen örnekte fiyat nicel bir kriterdir bununla birlikte işletmenin sektördeki durumu, iletişime açıklık durumu ise nitel kriterlerdir. Analitik hiyerarşi süreci, problemin çözümünde nitel ve nicel kriterleri birlikte ele alabilen bir tekniktir. Tekniğin sağladığı bu avantaj kullanım yaygınlığını arttırmıştır.

Yanıt Açıklaması: Karar düğümü: Genellikle karar ağacının başlangıç düğümüdür. Bununla birlikte bu bir zorunluluk değildir. Karar düğümü karar ağacı üzerinde kare sembolü ile gösterilir ve karar değişkenini temsil eder. Strateji matrisinin satırlarında yer alan karar alternatifleri bu düğümün çıktısıdır. Bu nedenle karar ağacında bu düğümden sağa doğru karar alternatifleri sayısı kadar doğrular (dallar) çizilir.

Yanıt Açıklaması: Bayes teoremi temel olarak bir olaya ilişkin bilinen olasılıkların yeni bilgi ışığı altında tekrar gözden geçirilmesi işlemidir.

Yanıt Açıklaması: Göreli önem değerlerine ulaşmak için aşağıda açıklanan işlem adımları yerine getirilir. • İkili karşılaştırma matrisinde her bir sütunun sütun toplam değerleri bulunur. • Sütunda yer alan her bir eleman değeri, bulunduğu sütunun toplam değerine bölünür. • Elde edilen yeni matrisin her satırının aritmetik ortalaması alınır. Elde edilen değerler ilgili elemanlardan oluşan kümenin göreli önem vektörünü gösterir.

Yanıt Açıklaması: Operasyonel Karar: Bu tür kararlar, alt yönetim kararları olup sonuçları kısa vadede ortaya çıkar. Günlük, haftalık ve aylık faaliyetlerin yerine getirilebilmesi için verilmesi gereken kararlardır ve belirlilik ortamında verilir. Günlük iş emirlerinin hazırlanması, haftalık üretim planının oluşturulması, aylık stok miktarının belirlenmesi operasyonel karar örnekleridir.

Yanıt Açıklaması: Hiyerarşik yapı amaç, kriterler ve seçeneklerden oluşur. Hiyerarşik yapının oluşturulmasında ilk adım amacın belirlenmesidir. Kriterler ve seçenekler amaca göre şekillenir. Amaç hiyerarşide en üst seviyede yer alır. Amaç belirlenirken neyin başarılmaya çalışıldığı sorusuna cevap aranır.

Yanıt Açıklaması: İyimserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en büyük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en küçük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Beklenen Değerler Hisse Senedi İçin 1500*(0.70)+500*(0.30)= 1200 Gayrimenkul için 2700*(0.70)+900*(0.30)= 2160

Yanıt Açıklaması: Şans düğümleri, karar ağacında daire sembolü ile gösterilir.

Yanıt Açıklaması: Bir karar probleminde doğal durumların hangi değerleri hangi olasılıkla alabileceği biliniyor ise karar verici, benimsediği stratejiye göre elde etmek istediği durumun (gelir, kâr, maliyet vb.) riskini ölçebiliyor demektir. Doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarının biliniyor olmasının karar vericiye sağlayacağı en büyük avantaj, karar vericinin benimsediği karar alternatifine göre elde etmeyi beklediği kazanç/maliyet için ne kadarlık bir riske girdiğini hesaplayabiliyor olmasıdır. Risk ortamında karar vermede doğal durumlar için olasılıkların belirlenmesi süreci çok önemlidir. Ortaya çıkma olasılığı düşük olan bir doğal durum için yüksek bir olasılık değerinin atanması, karar vericinin kararının yanlış olmasına neden olacaktır. Bilindiği üzere, olasılık değerleri 0 ile 1 arasında değerler almaktadır ve 0’a yakın olasılık değerlerine sahip olayların gerçekleşme şanslarının az, 1’e yakın olasılık değerlerine sahip olayların gerçekleşme şanslarının ise yüksek olduğu bilinmektedir. Risk ortamında karar verme sürecinde, strateji matrisi içerisinde yer alan tüm doğal durumların gerçekleşme şansına ilişkin bir olasılık değerinin mutlaka tanımlanması ve tüm doğal durumların olasılıklar toplamının da 1’e eşit olması gerekir. Doğal durumların ortaya çıkma/gerçekleşme olasılıkları belirlendikten sonra, bu olasılıklar strateji matrisine eklenir.

Yanıt Açıklaması: Hiyerarşik yapı, problemin ayrıntılı bir biçimde ortaya konması amacıyla oluşturulan ve bir dizi homojen elemandan oluşan katmanlardır. Hiyerarşik yapı sayesinde problemin bileşenlerine ayrıştırılması ve bu bileşenlerin hiyerarşik bir yapıda düzenlenmesi ve gösterilmesi problemin anlaşılırlığını arttırmaktadır. Analitik hiyerarşi sürecinde karar problemi hiyerarşik bir modele dönüştürülür. Hiyerarşik yapı oluşturulurken hiyerarşinin bir seviyesindeki elemanların kendisinden önce gelen bir üst seviyedeki tüm elemanlara göre anlamlı bir şekilde karşılaştırılabilir olup olmadığı göz önünde bulundurulur. Bir anlamda belirli bir seviyedeki elemanlar bir üst seviyedeki eleman veya elemanlarla ilişkilendirilir.

Yanıt Açıklaması: CI: Tutarlılık İndeksi RI: Rassal Tutarlılık Indeksi (Rassallık göstergesi) olmak üzere; Tutarlılık Oranı (CR) olarak tanımlanır.

Yanıt Açıklaması: Bayes teoremi temel olarak bir olaya ilişkin bilinen olasılıkların yeni bilgi ışığı altında tekrar gözden geçirilmesi işlemidir.

Yanıt Açıklaması: Karar probleminde yer alan ögeler, karar verici, amaç, hedefler ve kriterler, seçenekler, çevresel faktörler, olasılıklar ve sonuçlar biçiminde sıralanabilir. Karar Verici Problemin çözümü için belirlenen seçenekler arasından tercih yapan ve bu tercihin doğuracağı sonuçların sorumluluğunu taşıyacak olan kişi ya da kişilerdir. Amaç Kararlar belirli bir amaca yönelik olarak verilir. Bu nedenle karar probleminin önemli ögelerinden bir diğeri de amaçtır. Hedefler ve Kriterler Zaman zaman amaç kavramı ile aynı anlamda kullanılsa da hedef kavramı aslında amaca ulaşmak için nelerin önemli olduğunu ifade eder. Seçenekler Karar probleminden söz edilebilmesi için en az iki seçeneğin (alternatifin) var olması gerekir. Seçenek, herhangi bir karar probleminde karar vericinin çözüm için izleyebileceği farklı hareket biçimlerini ifade eder. Seçenek kavramı yerine alternatif ya da strateji ifadeleri de kullanılmaktadır. Çevresel Faktörler Çevresel faktörler karar probleminde karar vericinin kontrol edemediği değişkenlerdir. Bununla birlikte bu tür değişkenler karar sonuçlarını etkilemektedir. Olasılıklar Karar problemlerindeki en büyük sıkıntı kararın geleceğe yönelik olması ve geleceğin de belirsiz olmasıdır. Bu belirsizlik çevresel faktörlerden kaynaklanmaktadır. Karar verici kararını etkileyecek olan çevresel faktörlerin neler olacağını bilir ancak bu faktörlerin gelecekte hangi değerle ya da durumla ortaya çıkacağını bilemez. Doğal durumlara ilişkin bu belirsizlik olasılıklar yardımıyla azaltılabilir. Bu amaçla gelecekte ne olacağı, geçmiş verilerden yararlanılarak tahmin edilmeye çalışılır. Bu tahmin karar problemine, her bir doğal durumun ortaya çıkma olasılığı olarak yansır. Sonuçlar Belirli bir seçeneğin seçilmesi ve gelecekte karşılaşılacak doğal durumun etkisi ile ortaya çıkacak değerlerdir. Her bir seçenek ve doğal durum ikilisine karşılık gelen sonuç değerleri birbirinden farklı olacaktır. Sonuç değerleri genellikle sayısal bir değer olarak belirlenir. Bununla birlikte sayısal olarak ifade etmenin mümkün olmadığı durumlarda sonuçların fayda birimleri biçiminde gösterilmesi de söz konusu olabilir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerin tümü karar probleminde yer alan ögelerdendir, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Karar verme problemlerinde karar dalları stratejileri (seçenekler-alternatifler), şans dalları ise doğal durumları (olayları) göstermek için kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Şans Düğümü: Strateji matrisindeki doğal durumların karar ağacında gösterilmesi için şans düğümlerinden yararlanılır. Şans düğümleri, karar ağacında daire sembolü ile gösterilir. Şans düğümlerinden çıkan dallar, ortaya çıkış olasılıkları belirli değerleri alabilen olaylar için kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Belirlenen değerlerden (538, 479, 430, 512, 428) en büyüğü 538 olduğundan Uzlaşma Ölçütüne göre karar vericinin seçmesi gereken Karar Alternatifi 1’dir.