İşletmelerde Karar Verme Teknikleri

Yanıt Açıklaması: Karar ağaçları temel karar düğümü solda yer almak üzere soldan sağa doğru yönlendirilmiş bir akışta oluşturulur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Analitik hiyerarşi süreci, yalnız sonlu seçenek arasından birinin seçilmesinde kullanılan bir teknik olarak görülmemelidir. Problemi ele alış biçimi, sunduğu ölçüm teorisi, tekniği bu sınırlamanın ötesine çıkarmaktadır. Analitik hiyerarşi sürecinin problem çözüm aşamaları üç temel ilke üzerine inşa edilmiştir. Bu ilkeler sırasıyla; ayrıştırma/hiyerarşik yapının geliştirilmesi, tercihlerin ikili karşılaştırılması ve sentezdir

Yanıt Açıklaması: İlk kez İtalyan iktisatçı Vilfredo Pareto tarafından ortaya atılan ve iktisatta da Pareto İlkesi olarak kabul gören görüşe göre sonuçların %80’inin, nedenlerin %20’sine bağlı olduğu savunulmaktadır. Bu ilke Pareto Analizinin temelini oluşturur. Vilfredo Pareto ilk olarak İtalya’da gelir dağılımını incelerken ülke gelirinin %80’ine nüfusun %20’sinin sahip olduğunu fark etmiştir. Daha sonra yaptığı farklı incelemelerle, bu ilkenin hayatın diğer alanlarında da geçerli olduğunu gözlemiştir. Örnek olarak, müşteri şikayetlerinin %80’i ürün ya da hizmetin %20’sinden kaynaklanmaktadır. Başka bir örnek olarak, 100 müşteriden en iyi 20 müşteriyi elde tutmakla gelirin ya da kârın %80’i kontrol edilebilir. Buradan hareketle 80/20 kuralı olarak da adlandırılan ilkenin iktisat ve işletme problemlerinde de çözüme katkı sağlayabileceği yaygın biçimde kabul görmüştür. Bu ilke karar problemleri açısından ele alındığında, karşılaşılan problemlerin büyük bölümü az sayıdaki önemli faktörden kaynaklanır. Eğer bu az ama önemli faktörlerin yol açtığı sorunlar düzeltilirse problemin çözümü kolaylaşacaktır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Analitik hiyerarşi sürecinde hiyerarşinin oluşturulması tekniğin ilk adımıdır. Hiyerarşik düzende en tepede amaç yer almaktadır. Amacın altında kararı etkileyecek kriterler bulunur. Kriterlerin, amacı etkileyecek özellikleri varsa kriterler alt kriterlere ayrılır. Hiyerarşinin en alt bölümünde ise seçenekler yer alır.

Yanıt Açıklaması: Karar noktaları karar ağaçlarında karar düğümleri olarak nitelendirilen noktalardır. Dolayısıyla karar noktalarının belirlenmesi için karar ağacı kullanılamaz.

Yanıt Açıklaması: Karar ağacının temel bileşenleri izleyen biçimde sıralanır: Karar düğümü, S¸ans Düğümü, Dal, Bitiş Noktası. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İşletmelerde karar vermenin zorluğu karar probleminin taşıdığı özelliklerden kaynaklanmaktadır. Bunlardan ilki problemin karmaşık bir yapıda olmasıdır. Bu karmaşıklık, problemi etkileyen pek çok faktörün varlığından kaynaklanır. Örneğin; yeni bir ürünü piyasaya sürme konusunda karar vermeye çalışan bir işletme, üretim teknolojisi, üretim kapasitesi, lojistik zorluklar, talep miktarı, maliyet, pazarda yer alan diğer işletmelerin durumu, ekonomik göstergeler gibi faktörleri dikkate almak zorundadır. Karar vermeyi zorlaştıran nedenlerden ikincisi karar probleminde etkili olan çevresel faktörlerdeki belirsizlik durumudur. Karar verme konusundaki güçlüğün belki de en önemli nedeni bu belirsizliktir. Verilen her karar uygulandıktan sonra sonuç verir. Dolayısıyla kararın verildiği anda kararın sonucunu etkileyecek olan tüm faktörlerin gelecekte hangi değerlerle ortaya çıkacağı tam olarak bilinemez. Bu da her karar problemi için çeşitli düzeylerde belirsizlik olduğu anlamına gelir. Probleme etki eden faktörlerin gelecekte alacağı değerler tam bir kesinlikle bilinseydi şüphesiz karar vermek de çok kolay olurdu. Üçüncü zorluk nedeni, kararda etkili olan birçok kriterin aynı anda en iyi değeri alması için gösterilen çabadan kaynaklanmaktadır. Bunun yanında, stratejik karar olarak adlandırılan kararlarda sonuçların uzun vadede hissedilmesi, işletmenin varlığını ve geleceğini yüksek derecede etkilemesi ve yüksek maliyete katlanmayı gerektirmesi karar vermeyi zorlaştıran diğer önemli nedenlerdir. Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü işletmelerde karar vermeyi zorlaştıran nedenlerdendir, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Dal: Düğümlerin birbirine bağlanmasını sağlayan doğrudur. Karar düğümünden sağa doğru çizilen doğrular karar dalları, şans düğümünden sağa doğru çizilen doğrular ise şans dallarıdır. Karar verme problemlerinde karar dalları stratejileri (seçenekler-alternatifler), şans dalları ise doğal durumları (olayları) göstermek için kullanılır. Eğer problemde ilgili şans dalına ait doğal duruma ilişkin olasılık değeri hesaplanmış ise şans dalının üzerine o şans dalının temsil ettiği doğal durumun ortaya çıkma olasılığı yazılır.

Yanıt Açıklaması: Tam bilginin beklenen değeri, hangi doğal durumun ortaya çıkacağının kesinlikle öğrenilmesiyle elde edilebilecek en iyi getiri değeri ile hangi doğal durumun kesinlikle ortaya çıkacağı bilgisi öğrenilmeden önceki en iyi beklenen getiri değeri arasındaki fark olarak tanımlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Bir karar probleminde doğal durumların hangi değerleri hangi olasılıkla alabileceği biliniyor ise karar verici, benimsediği stratejiye göre elde etmek istediği durumun (gelir, kâr, maliyet vb.) riskini ölçebiliyor demektir. Diğer bir ifadeyle karar verici doğal durumların ortaya çıkma olasılıklarını biliyorsa risk ortamında karar veriyordur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kötümserlik ölçütünde “benim için hep kötü durumlar ortaya çıkar” felsefesi benimsenir.

Yanıt Açıklaması: Belirsizlik, doğal durumların ortaya çıkışlarına ilişkin karar vericinin herhangi bir olasılık değerine sahip olmadığı durumdur. Doğal durumların ortaya çıkışlarına ilişkin herhangi bir olasılık değerine sahip olmadan karar verme işlemi yürütülür ise karar verme sürecine belirsizlik ortamında karar verme adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Tedarikçi işletmenin seçimi probleminde dikkate alınan kriterlerden birinde iyi olan işletme diğer kriterlerde diğer işletmelerin gerisinde kalabilir. Örneğin en uygun fiyatı veren işletme ürün kalitesinde diğer işletmelerden daha kötü olabilir. Sektördeki durumu açısından en önde olan işletme ise iletişime açıklık konusunda son sırada yer alabilir. Örnekte olduğu gibi birden fazla kriterin karar üzerinde etkili olması problemin karmaşıklık düzeyini arttırmaktadır. Bu tür durumlarda karar verici kendisi açısından hangi kriterin daha önemli, öncelikli olduğunu belirlemek durumundadır.

Yanıt Açıklaması: Yapılarına göre kararlar; yapılandırılmış karar, yapılandırılmamış karar ve yarı yapılandırılmış karar olarak sınıflandırılır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İnsanlar günlük yaşamda hem özel hayatlarında hem de çalışma hayatlarında karar verme durumuyla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu kararların bir kısmı sadece kişinin kendisini etkiler iken bazıları kurumları, bazıları ise toplumun belirli bir bölümünü etkiler. Günümüzde karşı karşıya olduğumuz hızlı değişim, çalışma hayatının ve çevresinin zorlu koşulları bizleri ve kurumları sağlıklı ve başarılı karar vermeye itmektedir. Bu durumun bir yansıması olarak karar analizinde birbiriyle yarışan seçeneklerin bilimsel karar verme tekniklerinden yararlanılarak değerlendirildiğini ve karara varıldığını görüyoruz.

Yanıt Açıklaması: Karar düğümü karar ağacı üzerinde kare sembolü ile gösterilir

Yanıt Açıklaması: Karar vericinin psikolojisinin iyimser olduğunu varsayan ölçüttür. Her ne olursa olsun “benim için hep iyi durumlar ortaya çıkar” felsefesini temel alan bir yaklaşımdır. İyimserlik ölçütü yaklaşımında, karar verici hangi karar alternatifini seçerse seçsin, strateji matrisinin satırlarında yer alan her karar alternatifinin en yüksek kazanç (ya da en düşük maliyet) değerini elde edeceğini düşünür. Daha sonra tüm karar alternatiflerinin en iyi değerleri arasından en büyük kazanç ya da en küçük maliyete sahip olan alternatifi en iyi karar olarak belirler. İyimserlik ölçütünde karar verici, kazanç yapılı problemlerde “kazanabileceğim en büyük kazançlardan en büyüğünü seçerim” felsefesi ile hareket ederken maliyet yapılı problemlerde “ortaya çıkabilecek en küçük maliyetlerden en küçüğünü seçerim” felsefesi ile hareket etmektedir. İyimserlik ölçütüne göre karar vericinin benimseyeceği karar alternatifi strateji matrisine göre, kazanç yapılı problemlerde, EnBüyük{EnBüyük(sij)} işlemi ile tespit edilirken maliyet yapılı problemlerde ise EnKüçük{EnKüçük(sij)} işlemi ile yürütülür.

Yanıt Açıklaması: Belirsizlik ortamında karar verme durumunda bulunan bir karar vericinin kullanabileceği teknikler; iyimserlik, kötümserlik ve uzlaşma ölçütlerini temel almaktadır. Bu ölçütler genel olarak karar vericinin içinde bulunduğu psikolojik durumu yansıtacak şekilde tasarlanmış ölçütlerdir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Her bir karar alternatifi için belirlenen en küçük değerler (400, 425, 450, 480)'den en büyüğü kötümserlik ölçütüne göre en iyi karara ilişkin olanıdır. Buna göre en büyüğü 480'e eşittir ve bu değer 3. karar alternatifine ilişkindir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: hangisi