İşletmelerde Karar Verme Teknikleri

Yanıt Açıklaması: Si, Ri ve Qi değerleri küçükten büyüğe doğru sıralanarak alternatiflere ilişkin üç sıralama listesi elde edilir.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan ELECTRE (ELimination Et Choix Tradusiant la REalité – Eleme ve Gerçeği İfade Eden Seçim) yöntemi, alternatiflerin performanslarına göre birbirleriyle kıyaslanarak seçim yapılması temeline dayanmaktadır. Bu yöntem karar vericilere, çok sayıda nicel ve nitel kriteri karar verme sürecine dahil etme, kriterleri amaçları doğrultusunda ağırlıklandırma ve ağırlıklarını toplayarak alternatifler arasından en uygun olanı seçebilme imkânı sunar. Bu yöntem finans, yönetim, askeri, inşaat, sağlık, kamu, ihale, eğitim, çevre yönetimi, su yönetimi ve ulaşım gibi birçok uygulama alanında karşılaşılan problemlerin çözümünde kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: VIKOR tekniğinde normalizasyon işlemi için Doğrusal Sabit yaklaşımı kullanılmaktadır.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Analitik ağ süreci ile çözüm; karar probleminin tanımlanması ve modellenmesi ile başlayan ve seçeneklerin öncelik değerlerine ulaşılması ile biten beş adımdan oluşur. Karar probleminin çözümünde en iyi seçeneğin belirlenmesi istendiğinde seçim limit süpermatristeki global öncelik değerine göre gerçekleştirilir. Kriterler arasından en etkili olanın belirlenmesi veya etki düzeyine göre bir sıralama elde edilmesi istendiğinde ise, kriterler öncelik değerlerine göre büyükten küçüğe doğru sıralanır. En büyük öncelik değerine sahip kriter en etkili kriter olarak benimsenir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: ELECTRE I yöntemi alternatiflerin seçimi söz konusu olduğunda kullanılan bir yöntemdir. Seçim problemlerindeki amaç, karar vericilere tek bir hareketle alternatifleri seçme kolaylığı sağlayacak biçimde mümkün olduğunca küçük bir alt kümeye indirgemede yardımcı olmaktır.

Yanıt Açıklaması: AHP, ANP, TOPSIS ve VIKOR teknikleri ÇKKV problemlerinde alternatiflerin sıralanması ve seçimi amacıyla kullanılırken ELECTRE bu amaçlara ek olarak alternatiflerin sınıflandırılması amacıyla da kullanılabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Uzlaşma, ortak kabul üzerinde anlaşmaya varmaktır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: TOPSIS yöntemi, farklı kriter boyutlarını boyutsuz biçime dönüştürerek kriterler arası karşılaştırmayı kolaylaştırmaktadır. Bunun için karar matrisindeki değerler normalleştirilerek normalize karar matrisi elde edilir. Matris değerlerini normalize etme yollarından biri, karar matrisinin her bir satır vektörünü o vektörün normuna bölmektir. Bu işleme vektör normalizasyonu denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Analitik ağ süreci bu tür karar problemlerini; kriterler seçenekler kümesi veya kümeler içindeki bağımlılıklar ve bu bağımlılıkların yönlerini içeren bir ağ biçiminde tanımlar. Böylesi ağ modelinde hiyerarşiye ihtiyaç duyulmamaktadır. AHP ile karşılaştırıldığında, AHP’deki seviye kavramına ANP’de küme kavramı karşılık getirilmektedir. Bu kümeler düğümlerden veya elemanlardan oluşur. Kriterler ve seçeneklerden oluşan kümeler arasındaki bağımlılık iç ve dış bağımlılık olmak üzere iki farklı şekilde ortaya çıkar. Kriter kümeleri arasındaki bağımlılık dış bağımlılık, kriterlerin bulunduğu küme içindeki bağımlılık ise iç bağımlılık olarak isimlendirilir. Modelde bağımlılıklar, çizilen oklar ile gösterilir. Kümeler ok ile birleştirildiğinde kümelerden birinin diğerine bağımlı olduğu anlaşılır. Aynı küme için ok kullanıldığında ise bu ok küme içinde yer alan elemanların birbiriyle ilişkili olduğunu gösterir.

Yanıt Açıklaması: Kümeler arasındaki etkileşim dış bağımlılık, küme içinde etkileşim iç bağımlılık olarak isimlendirilir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Limit süpermatris değerleri ağda yer alan elemanların bütünsel öncelik değerlerini gösterir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Alternatiflerin ikili karşılaştırmaları sonucunda, karşılaştırıldığı diğer alternatiflere üstünlük sağlayan alternatiflerin oluşturduğu kümeye C¸ekirdek (K) Küme denir. Alternatifler arasında gerçekleştirilen ikili karşılaştırmalar C¸ekirdek Diyagramı olarak adlandırılan bir grafik yardımıyla gösterilir. C¸ekirdek diyagramı, ELECTRE yöntemlerinin çözümünde, alternatifler arasındaki sıralama ilişkisini görmek, çözüm sürecini kolaylaştırmak ve en iyi alternatifleri belirlemek amacıyla kullanılır.

Yanıt Açıklaması: r ij = (f j * - x ij ) / (f j * - f j - ) formülü yardımıyla hesaplanan değerler: r 11 = (34-35) / (34-58) = 0,04 r 12 = (52-57) / (52-57) = 1 r 13 = (170-150) / (170-150) = 1 r 14 = (5-4) / (5-4) = 1 r 15 = (105-75) / (105-70) = 0,86

Yanıt Açıklaması: Öklid uzaklığı iki nokta arasındaki doğrusal uzaklıktır.

Yanıt Açıklaması: ELECTRE yönteminde alternatifler arasındaki üstünlük ilişkisi uyum ve uyumsuzluk kavramlarına dayanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bu yöntemin son aşamasında, bir önceki adımda elde edilen ideal çözüme yakınlık değerleri en büyükten en küçük değere doğru sıralanarak en çok tercih edilen alternatif/alternatifler elde edilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Analitik ağ sürecinde kümeler arasındaki etkileşim bağımlılık olarak ifade edilir ve iki türlü tanımlanır. İlk tanımlama kümeler arasındaki etkileşime ilişkin iken ikincisinde kümelerin kendi içinde etkileşime yöneliktir. Kümeler arasındaki etkileşim dış bağımlılık, küme içinde etkileşim iç bağımlılık olarak isimlendirilir.

Yanıt Açıklaması: Ağ modeli ile hiyerarşik model karşılaştırıldığında şu sonuçlara ulaşılır; • Hiyerarşik yapıda kriterlerin seçenekleri etkilemediği varsayılır. • Hiyerarşik yapıda kriterlerin birbirinden bağımsız olduğu varsayılır. • Hiyerarşik yapıda seçeneklerin birbirinden bağımsız olduğu varsayılır. • Hiyerarşik yapıda seçenekler kriterleri, kriterler ise amacı etkilemektedir. • Kümeler arasındaki ve içindeki bağımlılıkları dikkate alabilen ağ model yargılardan gerçek durumu yansıtan öncelik değerlerinin elde edilmesini sağlar.

Yanıt Açıklaması: Bu adımda, bir önceki adımda normalize edilmiş değerler, kriterlerin önem derecelerini gösteren wj =(w1,w2,…,wn ), j=1 (Σn wj =1) ağırlıkları ile çarpılır. Bu durumda ağırlıklı normalize karar matrisi aşağıdaki gibi yazılır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bir ağda yer alan elemanların diğer elemanlar üzerindeki etkileri süpermatris adı verilen matriste bir araya getirilir. Süper matris; bir kümede yer alan elemanların ve bu elemanlar arasındaki önceliklerin ifade edildiği matristir. Süpermatrisin oluşturulması için ağdaki elemanların etkileşimleri dikkate alınarak, elemanlar arasında ikili karşılaştırmaların yapılması gerekir (Önder ve Yıldırım, 2014; 81). İkili karşılaştırmalar AHP’de kullanılan temel ölçek yardımıyla gerçekleştirilir. Böylelikle birbirine bağımlı elemanlardan hangisinin, ortak elemanı daha çok etkilediği ortaya konmuş olur. Kümeler ve elemanlar arasındaki bağımlılıklar tanımlandıktan sonra öncelik vektörlerine ulaşılır. Öncelik vektörleri süpermatrisin sütunlarına yerleştirilir.