Medyada Eleştirel Yaklaşımlar

Yanıt Açıklaması: Eleştiri anlayışının, doğrudan doğruya akıl ve akılcılıkla temellendirilmesinde önemli rol sahibi olan XVIII. yüzyıl Aydınlanma Felsefesinin önde gelen filozoflarından ve eleştirel felsefenin kurucusu Immanuel Kant'tır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Eleştirinin yalnızca özünü içeren dar anlamı vardır. Bu da "değerlendirme"dir.

Yanıt Açıklaması: Scrunity hareketi: Marksist, seçkinci ve akademik bir oluşum olan Scrunity hareketinin ana temasını “organik topluma duyulan özlem” oluşturmaktadır. Scrunity, üç ayda bir çıkan bir edebiyat/eleştiri dergisidir ve bu yayında yer alan yazarlar kültüre ana hatlarıyla aynı pencereden bakmaktadırlar. Hareketin kurucusu Frank Raymond Leavis’tir.

Yanıt Açıklaması: Raymond Williams’ın “akış teorisi” televizyonda yer alan farklı programların aynı bütünün bir parçası olduklarını ve süregelen bir akış içerisinde yer aldıklarını ifade eder. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Devletin ideolojik aygıtları (DİA) din, okullar, hukuk kurumları, siyaset kurumu, sendikalar, medya kurumları, kültürel yapılar gibi kurumlardan oluşur. Bu kurumlar toplumun doğası ve örgütlenmesine ilişkin yanılsamaları yayan yapıdadırlar. DİA’ların devletin baskı aygıtlarından (DBA) farkı, zor kullanmak yerine ideoloji kullanarak işlemeleridir. Bu aygıtlar, insanların, gerçek varlık koşullarıyla hayali ilişkiler kurmasını sağlayan ve aslında toplumsal olarak belirlendikleri halde kendilerini bağımsız özneler olarak algılamalarını sağlayan ideolojileri üretirler. Baskı aygıtları zor kullanarak; ideolojik aygıtlar ise ideoloji kullanarak işler. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu bu eleştiri anlayışının, doğrudan doğruya akıl ve akılcılıkla temellendirilmesini ise XVIII. yüzyıl Aydınlanma Felsefesine ve bu felsefenin önde gelen filozoflarından birisine; eleştirel felsefenin kurucusu olan Immanuel Kant’a(1724-1804) borçlu olduğumuzu söyleyebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Marx, ideolojiyi temelde yönetici sınıfın fikirlerinin toplumda doğal ve normal görünmesini sağlayan bir araç olarak değerlendirmiştir. İşçi sınıfı, kendilerini, kendilerine ait olmayan fikirler aracılığıyla anlamaya yönlendirilir. Bu fikirler yöneten sınıfların yanlış bilinç üreten burjuva ideolojisinin ürünüdür.

Yanıt Açıklaması: Toplumun tümünü kapsayan bir süreç olarak kentleşme temelde 18. ve özellikle de 19. yüzyıl olgusudur. Doğru cevap D' dir.

Yanıt Açıklaması: Elias Canetti’nin “Körleşme” isimli romanı, ilim ve felsefenin yanı sıra eleştirinin hem kavram hem de eylem (degerlendirme) olarak varlık nedenini, görevini, işlevini tüm bir insanlık için daha anlamlı, önemli, “degerli” kılan şeyin sanat olduğunu göstermektedir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Dreyfus Olayı’nda hakikatin, gerçeğin ortaya çıkarılmasında en önemli pay Emile Zola’nındır. Zola’nın kimliğinde aydın olmanın gerektirdiği sorumluluk, eylem, özerk duruş ve eleştirel bakış, eleştirel düşünce varlık kazanmış ve yalnızca Fransa’ya değil, tüm dünyaya örnek olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kavram olarak eleştiri; bir olgunun, bir durumun ya da nesnenin, onu o yapan özgün niteliklerinin, belli bir ölçüt esas alınarak saptanması ve orta konması demektir

Yanıt Açıklaması: Eleştiri sözcüğünü en geniş anlamıyla tanımlamak istersek, gerçeği ortaya koymak amacıyla yapılan yargılayıcı inceleme ya da tartışma diyebiliriz. Sözcüğün bu geniş anlamıyla, yaşamın her alanında, her konuda, yöntemli yöntemsiz, araştırma, inceleme, yargılama yani eleştiri vardır ve sürüp gidiyor diyebiliriz. Öte yandan eleştirinin bir de yalnızca özünü içeren dar anlamı vardır. Bu özü tek bir sözcükle ifade etmek istersek, “değerlendirme”dir diyebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Frankfurt Okulu üyelerinin, Gramsci ve Althusser’in Marksizm’de göz ardı edilmiş olan kültür, ideoloji gibi etkenlerin rolü üzerinde durmaları, ekonomik altyapının belirleyiciliğini sorgulamaları sonucunda, devrimin kendiliğinden gerçekleşmemesinin nedeni olarak ideoloji gösterilmiştir. Gramsci ve Althusser, devletin ve sivil kuruluşların ideoloji oluşturarak ve yayarak işçi sınıfını kontrol ettiğini, egemen güçlerin baskı yanında, rıza kazanmak suretiyle hegemonyalarını kurdukları ve sürdürdükleri yönünde yaklaşımlar geliştirmişlerdir. Gramsci, Marksist kaderciliğe karşı çıkmış, kültürün içeriği yerine işlevi üzerinde durmuş, politik ideolojilerin işleyişine ve toplumdaki etkisine dikkat çekerek, Batı Marksizmi’ne ve takipçilerine önemli bir temel kazandırmıştır. Düşünceleri Ortodoks Marksizmin belli yönlerine eleştiri niteliğinde olduğu için doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse, Walter Benjamin ve ikinci kuşak olarak Jürgen Habermas, Frankfurt Okulu’nun önde gelen kuramcıları arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Gündelik dilde ya da günlük konuşmalarımızda “eleştiri” sözcük anlamıyla kullanılır ve kötülemek, yermek, küçümsemek, en hafif haliyle “kusur bulmak” gibi anlamlar taşır. Eleştiri sözcüğünü günlük dilde tek başına kullandığımız gibi, bazen de “eleştirel bakış”, “eleştirel yaklaşım” ya da “eleştirel düşünce” gibi tamlamalar şeklinde kullanırız. Bu tamlamalarda da eleştiriyi “sorgulama”, “fikir yürütme” ya da “yorum”la eş anlamlıymış gibi kullanırız. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Gündelik dilde ya da günlük konuşmalarımızda “eleştiri” sözcük anlamıyla kullanılır ve kötülemek, yermek, küçümsemek, en hafif haliyle “kusur bulmak” gibi anlamlar taşır. Bunlar arasında A seçeneğinde verilen "değerlendirme" yer almamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Metin analizlerine önemli bir açılım getiren Hall, bir metnin farklı biçimlerde okunabilme olanağına dikkati çekerek okurun her zaman egemen de­ğerleri meşrulaştıran metnin "yeğlediği" okumayı yapmadığını ileri sürer. Bu modelde, televizyon programları gerçekliğin yansımaları ya da çarpıtımları olarak değil, kodlanmış anlamalar dizisi, özgül, estetik, siyasal, teknik ve profesyonel ideolojilerin ürünü olarak anlaşılırlar. Program bir kez üretil­diğinde oldukça etkili ama belirsiz bir göstergeler yapısıdır. Program yapımcıları izleyicileri belli an­lamları yeğlemeye özendirmek için tüm kodlama beceri, yetenek ve bilgilerini kullanırlar. Ancak seyirciler farklı kod açılımları gerçekleştirerek izledikleri programdan farklı anlamlar çıkarabilirler.  Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Williams, “Kültür ve Toplum (1958)” kita bında şu radikal tespiti yapmakta ve bu kavramı sorumsuzca kullanan entelektüellerin yüzüne ce surca ayna tutmaktadır: “Kitle oldukça komplike bir terimdir. Kendimizi, arkadaşlarımızı, iş arka daşlarımızı ve yakın çevremizi kitle olarak görme yiz de kitleleri hep ‘diğerleri’ olarak tanımlamaktan hoşlanırız. Kitle sözcüğü daima ‘ötekini’ çağrıştırır. Başka insanlar da bizleri kitle olarak tanımlarlar. Kitleler diğer insanlardır. Aslında kitleler yoktur, sadece insanları kitleler olarak görme biçimleri var dır (Williams 1993, s. 297-8).” Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Gramsci’ye göre hegemonya devletin veya yönetici sınıfın sivil toplumu düzenleme yetisidir. Hegemonya, yönetici sınıfın tahakkümünün güç kullanımına değil rıza üretimine bağlı olmasını açıklar. Demokratik sistemlerde ekonomik liderlik yeterli değildir. Aynı zamanda ahlâkî ve düşünsel boyutu da bulunan bir hegemonya kurulduğu takdirde iktidar sürdürülebilir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Aydının (entelektüel) kendi amacı olan ve bu amacı taşımanın sorumluluğunu üstlenen kişidir. Aydın kimliğini belirleyen en önemli şey, aydının özerk (bağımsız) duruşu ve ele aldığı konuyu eleştirel düşünceden kaynaklanan bir bakışla sorgulaması ve değerlendirmesidir.