Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar

Yanıt Açıklaması: Faşizm, kitle mobilizasyonuna özel önem veren belli bir ulus ya da ırkın üstünlüğünü vurgulayan, devleti öne çıkaran otoriter bir 20. yüzyıl ideolojisidir.

Yanıt Açıklaması: Durkheim, insan doğasının ikiliği fikrini geliştirir:

Yanıt Açıklaması: Spencer, toplumsal evrimin temel dinamiği olarak özellikle nüfus gelişiminin yarattığı baskıları görür.

Yanıt Açıklaması: Feminist yaklaşımlar, medya çalışmalarında ve medya sosyolojisi alanında da her geçen gün artan bir etkiye sahiptir. Farklı feminist yaklaşımlar olmakla birlikte, medyada kadınların “eksik” ve/veya “sorunlu” temsil edilmesi en temel eleştiri noktasıdır. Ayrıca medya, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerini destekleyerek ataerkilliği yeniden üretmekle sorumlu tutulur. Kimi feminist çalışmalar, kadın sorununa yer vermeyen medya çalışmalarındaki eksiklikler ve medyadaki kadın imajının çarpıklıklara dikkat çeker.

Yanıt Açıklaması: Sosyalizm sosyo-ekonomik eşitlik, paylaşma, kardeşlik, topluluk ve kolektif mülkiyet gibi değerleri öne çıkaran bir ideolojidir (Heywood 1998: 105-116). Tıpkı liberalizm gibi sosyalizm de aydınlanma düşüncesinin bir ürünüdür. İnsanın hem doğaya hem de sosyal dünyaya hakim olabileceğine inanır. Sosyo-ekonomik eşitliğin özlenilir olmadığı gibi, gerçekleştirilemeyeceğine de inanan liberallerden farklı olarak sosyalistler, hem özgürlük hem de eşitliğin sağlandığı bir düzenin mümkün ve kurulabilir olduğunu belirtmişlerdir. Sosyalist düşünce, bireylerin tek başlarına yaşayamayacaklarını belirterek beraberce üretmenin ve paylaşmanın önemli olduğunu vurgular. Günümüzde kendilerini sosyalist olarak nitelendirenlerin önemli bir çoğunluğu, kapitalist sistemi bütünüyle reddetmeden daha fazla sosyo-ekonomik eşitliği sağ-lamaya yönelik önerilerle geliyor, refah devletini koruma ve güçlendirmeyle beraber, kapitalizmin eleştirdikleri yönlerini de törpülemeye çalışıyorlar. Sosyalistler, eski sınıf siyasetini sorguluyor, çevreci, etnik ve cinsiyet temelli siyasi hareketlere yönelik daha hassas tutum ve davranışlar, daha uluslararası bir yönelim sergiliyor.

Yanıt Açıklaması: Liberaller özgürlüğü bireyin herhangi bir sınırlamaya tabi olmadan ve diğer bireylerin özgürlüğüne zarar vermeden istediği şekilde hareket edebilmesi olarak tanımlar. Bir birey ya da kurum, bir diğer bireyi herhangi bir biçimde düşünmeye ya da davranmaya zorlayamaz. Bireyler kendileri için neyin iyi olduğunu bilme ve seçme potansiyeline sahiptir. Bu özgürlük anlayışına “negatif özgürlük” de denilir.

Yanıt Açıklaması: Kitle iletişimi araştırmalarının 1940-60’lar dönemini kapsayan ikinci evresinde totaliter tehlikenin ve beraberinde kitle toplumu paradigmasının ortadan kalkmasıyla ilk döneme damgasını vuran “her şeye gücü yeten medya” anlayışı da geçerliliğini önemli ölçüde yitirdi.

Yanıt Açıklaması: İktidar ilişkilerinin özünde zor kullanma tehdidi yatar. Bir kişi gerçekte istemediği bir eylemi, eylemi yapmasını isteyen kişiyi çok sevdiği için ya da kendisi de bu eylemden yarar göreceğine inandığı için yapabilir. Ancak çoğu zaman iktidar ilişkilerinde karşılıklılık ya da sevgi yerine zor kullanma tehdidinin öne çıktığını görürüz.

Yanıt Açıklaması: Herbert Spencer (1820-1903) organizmacı toplum anlayışlarının örnek temsilcisi olarak görülebilir. Spencer, Sosyal Darwinist bir bakış açısıyla toplumların tıpkı doğa gibi doğal ayıklanma, hayatta kalma ve adaptasyon süreciyle ilişkili belirli ‘temel yasalar’a göre geliştiklerini öne sürer.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal yapı fenomenolojik sosyolojide kaynak'tır. Sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal sınıf kavramı sosyolojik çalıflmalarda çok çeşitli kuramlarla açıklanmaktadır. Bu kuramlara altta değineceğiz. Öte yandan sosyal sınıf sisteminin diğer sistemlerden bazı farkları vardır.

Yanıt Açıklaması: Yasama organlarının ilk görevi -anayasa da dâhil olmak üzere- yasa yapmak, yasaları kaldırmak ya da değiştirmektir. İkinci bir görev ise yürütme organını denetlemektir. Meclis araştırması, meclis soruşturması, soru ve gensoru yolları denetimin temel araçlarıdır. Yürütme, yasaların ve alınan kararların hayata geçirilmesinden sorumlu olan devlet organıdır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Weber’in sosyal sınıf tanımının üç önemli özelliği vardır: 1. Ekonomik çıkarlara ve zenginliğe bağlıdır. 2. Sadece mal ve emeğin karşılıklı değişiminin yer aldığı pazar ilişkileri içinde tanımlanır. 3. Bireylerin yaşam fırsatlarını (life chances) belirler. Weber’e göre, sınıf konumu bireylerin piyasadaki ekonomik konumudur. Bireylerin sınıf konumu bir anlamda yaşam fırsatlarını belirler.

Yanıt Açıklaması: Soru iki önemli kuramcının düşüncesini sorgulamaktadır. Elihu Katz ve Paul Lazarsfeld’in "Kişisel Etki" adlı çalışmalarında yazdıkları gibi kitle iletişimi akışında insanların oynadığı rol ile ilgiliydiler. Propagandanın incelenmesinden vazgeçen ve şırınga modelini ortadan kaldırmayı hedeeyen bu yaklaşım genellikle kitle iletişim araçlarının hangi koşullar altında izler kitlenin tutum ve davranışlarında değişikliğe yol açtığını anlamayı amaçlamaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Yasama organı adından da anlaşılacağı üzere Yasa yapmak, yasaları kaldırmak ya da değiştirmekle görevlidir.

Yanıt Açıklaması: İnsanı öne çıkaran, akıl ve bilim yoluyla insanın doğa ve kendi hayatı üzerinde kontrol kurabileceğini savunan ve aydınlanma geleneğinin bir parçası olan ideoloji liberalizmdir. Liberalizm birey ve bireyin özgürlüğünü öne çıkarır.

Yanıt Açıklaması: Meşrulaştırmak demek, iktidara itaat etmeyi normal, olağan, olması gereken bir eylem olarak gösterebilmek demektir. Bir iktidar kendisini ne kadar çok meşrulaştırırsa o kadar az zor kullanır. Bir iktidarın meşruiyeti ne kadar az ise o kadar çok zor kullanmaya başvurmak zorunda kalacaktır.

Yanıt Açıklaması: Bütün toplumların ortak bir evrim çizgisinden geçmeleri gerektiğini düflünen Comte, toplumun kendi doğal evrimi içinde daha iyiye gideceğini düşündüğü için devrimci değişmeler önermez, sürece yardımcı olacak reformların gerekli olduğunu belirtir. Saint-Simon toplumun bilimini ‘sosyal fizyoloji’ olarak nitelerken Comte başlarda sosyoloji yerine ‘sosyal fizik’ terimini kullanır. Bu ve benzeri bütün pozitivist ve evrimci anlayışlarda Spencer’da da göreceğimiz gibi toplum doğayla özünde aynı yasalara tabi bir varlık, doğanın bir uzantısı veya onun en gelişmiş düzeyi olarak görülür. Sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bu düşünür Roland Barthes dir

Yanıt Açıklaması: Muhafazakâr felsefenin en önemli temsilcilerinden biri olan Louis de Bonald (1754-1840) çıkış noktası olarak bireyi değil toplumu, “doğrudan Tanrı’nın yarattığı toplum”u esas alır. Doğru yanıt D seçeneğidir.