Sosyolojiye Giriş

Yanıt Açıklaması: Tönnies’in cemaat/cemiyet ayrımında cemaat, dinin, gelenek ve göreneklerin önemini koruduğu ve dayanışmanın ön planda olduğu bir toplum tipidir ve aile üyeleri arasında ekonomik ve sosyal açıdan yakın ilişkiler olan geniş ailelerle karakterize edilir.

Yanıt Açıklaması: İtalyan suçbilimci olan C. Lombroso, bazı insanların doğuştan suça eğilimli olduğunu, bu kişilerin bir takım ruhsal anormallikler sergilediğini ve suçlu insanların, kafa yapılarından hemen tanınabileceğini iddia etmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Klasik dönemde sosyolojide pozitivizm ve evrimcilik dışında on dokuzuncu yüzyılda Karl Marx tarafından geliştirilen ve tarihsel materyalizm olarak bilinen teorinin önemli bir etkisi olmuştur. Toplumsal değişmede düşünce ve değerlerden çok ekonomik faktörlerin önemini vurgulayan ve bu açıdan kısaca tarihin materyalist açıdan kavranışı olarak tanımlanan tarihsel materyalizm yaklaşımında Marx özellikle üretim üzerinde yoğunlaşır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Maddi kültür teknolojiden ve üretilen ürünlerden oluşurken; manevi kültür inançlardan, değerlerden, normlardan ve sembollerden oluştur.

Yanıt Açıklaması: Sanayi toplumunun geleceğine ve ilerlemeye inanan Saint-Simon feodal toplumdan sanayi toplumuna geçiş aşamasında ortaya çıkan sosyal problemlerin de sosyal fizik olarak adlandırdığı pozitif bir bilimin gelişimi ile aşılacağını ve bu yeni bilimle toplumun yeni bir yapıya kavuşturulacağını düşünüyordu. Bu nedenle Saint-Simon bazı çevrelerce “ilk sosyolog, ilk sosyalist” olarak nitelendirilmektedir (Meriç, 1995).

Yanıt Açıklaması: İslam dininin seküler devlet ile yaşandığı örneklerden biri, aslında ilki ve tarihsel-öncü nitelikte olanı Türkiye’deki modeldir. Bu model “siyasaca Doğu despotizmi”, “dince Sünni halifelik geleneği”ne sahip Osmanlı Devleti’nden evrilmiştir. Halifeliğin lağvedilmesi egemenliğin dini temelinden vazgeçme anlamı taşır. Ancak Osmanlı deneyiminin ne uleması, ne şeyhülislamı, ne imamı Hıristiyan geleneğindeki clericusun karşılığı değildir. Bugünkü anlamına yakın bir şekilde din görevlisidirler. Bir farkla ki eskiden imamın iaşesi hizmet verdiği yerdeki cemaatçe karşılanırken şimdi imamlar kamu çalışanıdır. Böylelikle İslam dinini hizmet verdiği “kitlenin günlük yaşamlarından kaynaklanan gereksinimleri”ne göre yorumlamak durumunda olmadıklarından Weber’in sözünü ettiği “din virtüözleri”nden ayrılırlar. İslam için konuşurken din virtüözleri dendiğinde sufi geleneğin anlaşılacağını da belirtelim. Bugün Türkiye’de yürürlükte olan modelin din uleması tarafından hem önerilmiş hem de tasarlanmış olmasının altında belki de “kitle dindarlığı”ndan özgürleşme arzusu yatıyordu. Bununla birlikte kitle dindarlığı kendine virtüözler, karizmatik liderler arayıp bulmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Murray Bookchin: Kıtlık sonrası toplum (Kıtlık sonrası anarşi) Herman Kahn: Ekonomi sonrası toplum Kenneth Boulding: Uygarlık sonrası toplum Ralf Dahrendorf: Kapitalizm sonrası toplum, Hizmet sınıfı toplumu Peter Drucker: Bilgi toplumu

Yanıt Açıklaması: Ataerkil erkeklerin kadınlara egemen olduğu, üzerlerinde tahakküm kurduğu ve onları sömürdüğü bir toplumsal yapı olarak tanımlanır. Erkekler bu kuşatmayı kadın emeğini sömürerek, annelik vasfını suistimal ederek, ev dışındaki en temel ihtiyaçların karşılanabilmesi için evden dışarı çıkmayı bile izne tabii tutarak ve kadınların mülk, hatta miras edinme hakkına, ekonomik özgürlüğünü elinden alarak erkeğe muhtaç ve evinden dışarı çıkamaz hale getirmek amacıyla yaparlar. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kibbutz lar da ilk olarak 1900’de İsrail’de kurulan sosyalist ve Siyonist bir komündür. Bu komünde mülkiyet de çocuk bakımı da ortaktır. Çocuk bakımı hepsi kadın olan uzmanlaşmış kişilerce yapılmış, bu kişiler bütün çocukların bakımından sorumlu olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Kararsız ailede ise oğlan çocukları kendilerini finanse edebilir hale gelir gelmez baba evinden ayrılırlar ve babalarının gelenek ve göreneklerini de terk ederler. Bu nedenle kararsız ailede ebeveynler çocuklarına geleneklerini aktarmazlar ve yaşlandıklarında genellikle yalnız ve izole olmuş bir şekilde yaşarlar. Diğer aile tiplerine oranla daha küçük ve yalıtılmış olan kararsız ailede sosyal ağlar daha zayıftır, ekonomik kriz gibi durumlarda fazla bir esnekliğe sahip değildir ve bu nedenle ataerkil aileye ve kök aileye göre daha kolay dağılabilir. Kararsız aile, endüstriyel işçi sınıfının tipik aile türüdür.

Yanıt Açıklaması: Dahrendorf’a göre üç tip çıkar grubu vardır. Bunlardan birincisi aynı rol çıkarlarına sahip konumlarda bulunanların toplamıdır ve bunlar yarı grup olarak adlandırılır. İkincisi bir örgütlenme biçimine, programa, amaca ve belirli üyelere sahip olan çıkar gruplarıdır. Üçüncüsü ise çok sayıda çıkar grubunun bir araya gelmesiyle oluşan ve gerçekten grup çatışmalarına katılanlardan oluşan çatışma gruplarıdır.

Yanıt Açıklaması: Aile içi şiddetin meydana gelme biçimlerini kısaca tanımlayacak olursak: • Fiziksel taciz kasten fiziksel güç kullanarak birinin yaralanmasına, rahatsız olmasına, acı çekmesine, sakatlanmasına ya da ölmesine neden olmaktır. • Psikolojik taciz olarak da bilinen duygusal taciz, sözlü aşağılama, küçük düşürme, izole etme ya da hapsetme gibi karşıdakinin onurunu, benliğini ve kendine duyduğu saygıyı zayıflatacak eylemleri içerir. • Ekonomik taciz, karşıdakinin ekonomik kaynaklarını sınırlandırma, istihdama veya eğitim kaynaklarına erişimini engelleme, ekonomik konularda karar alma sürecinden dışlama, mülk edinme veya miras konusunda ayrımcı geleneksel yasaları uygulama gibi eylemlerle gerçekleşir. • Cinsel taciz, birini kendi rızası olmadan cinsel bir etkinlikte yer almaya zorlamaktır. Cinsel tacizin önemli bir türü de evlilik içi tecavüzdür. Aile içi şiddetin de, cinsel tacizin de bir türü olan evlilik içi tecavüz Türkiye de dahil olmak üzere çok sayıda ülkede yasa dışıdır, ancak çoğu Afrika’da, Orta Doğu’da ve Asya’da bulunan pek çok ülkede halen bir suç sayılmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bir toplumun ya da toplumsal grubun varlığını devam ettirebilmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli olduğu düşünülen düşünce ve ilkelerdir. Değerler, normları içermekle beraber, normlardan daha genel ve soyut olarak, toplum içindeki davranışlarımızı belirlemede bize neyin doğru neyin yanlış, neyin istenen neyin istenmeyen olduğunu söyleyen ölçütlerdir. Doğru seçenek C'dir.

Yanıt Açıklaması: Değerler bir toplum ya da gruptaki, istenir ve doğru olana ilişkin ideal ilkeleri tanımlayan özgürlük ve eşitlik gibi prensiplerdir.

Yanıt Açıklaması: Filozof Heraklitos ünlü “değişmeyen tek şey değişimdir” sözünü milattan birkaç yüz önce söylemişti. Değişme yeni bir kavram değildir. İnsanlar, gruplar, kurumlar ve toplum sürekli değişmektedir. Birkaç yüz yıl önceki toplumla günümüz toplumu aynı değildir. Bir kaç yüz yıl sonraki toplum da muhtemelen pek çok açıdan bugünkü topluma benzemeyecektir.

Yanıt Açıklaması: Walt W.Rostow’a göre ise gelişmiş ülkelerin tarihsel ekonomik performanslarını inceleyerek ekonomik büyümenin beş aşamasını tanımlamıştırBu aşamalar: Geleneksel Toplum Kalkış için ön koşulların oluşması Kalkış Olgunluğa erişme, Kitlesel tüketim

Yanıt Açıklaması: Aile kurumundaki değişimleri sistematik olarak inceleyen ilk sosyolog Le Play olmuştur. Le Play aynı zamanda toplumun kentleşme ve endüstrileşme nedeniyle değişmekte olduğunu da ilk ileri süren sosyologlardan biridir ve bu değişimin ailede kurumunun incelenmesiyle anlaşılabileceğini savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Marx’ın toplumsal değişmede ekonomik faktörlere yaptığı bu vurguyu toplum analizinde alt yapı ile üst yapı arasında yaptığı ayrımda daha net görmek mümkündür. Bu ayırımda alt yapı ekonomik yapıdan (üretim araçlarından ve üretim ilişkilerinden) oluşur. U¨st yapı ise hukuk, siyaset, din, aile ve ideolojilerden oluşur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Monogami ve Poligami: Bu sınıfandırma, eş sayısına göre yapılır. Matrilokalite, Patrilokalite, Neolokalite ve Avunkulokalite: Bu sınıfandırma, evlenen çiftin nerede yaşayacağı ile ilgilidir. Matrilinealite, Patrilinealite ve Bilinealite: Bu sınıfandırma mirasın ve unvanın kimden kime geçeceği ile ilgilidir. Matrilaterite, Patrilaterite ve Bilaterite: Bu sınıfandırma soyun, akrabalığın kimden aktarıldığı ile ilgilidir. Levirat, Sororat ve Taygeldi: Bu sınıfandırma dulların evlenmesiyle ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Comte toplumu biyolojik bir organizmadaki sisteme benzetir. Bu bakımdan biyolojideki anatomi ve fizyoloji ayırımına benzer şekilde sosyolojide de istikrarlı ilişkileri ve sosyal yapıyı inceleyen toplumsal statik ile toplumsal değişmeyi inceleyen toplumsal dinamik adı altında iki farklı çalışma alanı belirler. Comte toplumsal statiği toplumsal düzen ile toplumsal dinamiği de toplumsal değişme ve ilerleme ile özdeşleştirir. Böylece Comte sosyolojiyi tarihsel yöntem aracılığıyla toplumsal düzenin (statiğin) ve toplumsal değişmenin (dinamiğin) yasalarını keşfedip analiz eden bir bilim olarak tanımlamış olur.