Türk Siyasal Hayatı

Yanıt Açıklaması: Mevcut askerî yapıyla istenen türde bir değişikliğin sağlanamayacağı anlaşıldıktan sonra ve III. Selim tarafından 1792 yılında Nizam-ı Cedit adıyla yeni bir ordu kurulmuştur. Batılı talim ve eğitim tekniklerine göre yapılandırılan bu ordunun İmparatorluğun ihtiyaç duyduğu askerî yenilenmenin başlıca yürütücüsü olması tasarlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kanun-i Esasi’ye göre yürütme organı padişah ve Heyet-i Vükelâ’dan (Bakanlar Kurulu) oluşur. Padişah, yürütmenin başı olduğu gibi, Hetet-i Vükelâ başkan ve üyelerini kendi seçer. Padişahın siyasi, hukuki, cezai sorumluluğu bulunmadığı gibi, parlamentodan güvenoyu alması gerekli olmayan Heyet-i Vükelâ’nın da yasama organına karşı siyasi sorumluluğu bulunmamaktadır. Meclis-i Umumi adı verilen yasama organı Heyet-i Âyan ve Heyet-i Mebusan adında iki kanattan oluşur. Heyet-i Âyan üyeleri padişah tarafından belirlenirken Heyet-i Mebusan her elli bin erkek nüfusa bir temsilci biçiminde seçilmektedir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Askerlerin siyaset üzerindeki etkisini doruğa çıkaran olay 13 Nisan (o zaman kullanılan Rumî takvime göre 31 Mart) 1909’da yaşanmıştır. Padişaha bağlı kalan, İstanbul’da konuşlanmış Birinci Ordu birlikleri, muvazzaf ve emekli askerler ile halktan bir grubun desteğini alarak bir isyan hareketi başlatır ve 1908’den sonra ITC öncülüğünde kurulan hükümet in istifasını, ayrıca tasfiye edilen subayların yen iden işbaşına getirilmesini talep eder. Padişah, bu isteklere olumlu cevap vermiş ve yeni bir başbakan atamıştır. Bu gelişmeler üzerine Selanik’teki Üçüncü Ordu Komutanı Mahmut Şevket Pasa, 1908 değişikliklerini savunmak için harekete geçer ve sivillerin de katılımıyla oluşturan Harekât Ordusunun basında İstanbul’a doğru yola çıkar. Ordunun kurmay başkanlığını ise o zaman Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) rütbesinde olan Mustafa Kemal yapmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Murat döneminde kurulan Yeniçeri Ocağı, İmparatorluğun değişik yerlerinden getirilen gençlerin yetiştirilmesiyle oluşturulmuş bir ordudur. Çoğu Hıristiyan ailelerden gelen bu gençler, öncelikle Müslüman bir ailenin yanında verilerek Türkçe ve İslam adetlerini öğrenmeleri sağlanırdı. Daha sonra bunlara geniş kapsamlı bir askerî eğitim verilir; en zekileri ise devlet kademelerinde yükselmelerini sağlayacak Enderun Mektebine yönlendirilirdi. Yeniçerilerin evlenip aile kurmaları ve özel mülk edinmeleri yasaktı.

Yanıt Açıklaması: TBMM’nin en önemli yasama faaliyetlerinden biri, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’dur. 20 Ocak 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, rejimin temellerini halk egemenliği ve meclis üstünlüğü üzerinden tanımlayan ilk anayasadır.

Yanıt Açıklaması: Basın aracılığıyla gerçekleşen ve devletçilik-liberalizm ekseninde gelişen bu tartışmalar uzun sürmez. Ancak bu tartışmalar 1930’larda aydınların ve siyaset adamlarının devletçilik-liberalizm kavramlarına yükledikleri anlamı yansıtması açısından önem taşımaktadır. Politik yönü yanında entelektüel yönü de bulunan bu tartışmaların tara arın- dan biri, Kadro dergisi etrafında toplandıkları için Kadrocular olarak adlandırılan Burhan Asaf Belge, S¸evket Süreyya Aydemir, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Vedat Nedim Tör, İsmail Hüsrev Tökin ve Mehmet S¸evki Yazman’ın oluşturduğu harekettir. Kadrocular, Türk devrimine 1930’larda görece “sol” bakışı yansıtırlar.

Yanıt Açıklaması: Nursi’nin kurucusu olduğu dini hareket Nurculuktur

Yanıt Açıklaması: Milletvekilliğini tercih eden askerlerin öncülüğünde 1924 yılının sonlarında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TpCF) kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1991’de yapılan genel seçimlerde ANAP iktidarı kaybeder. Ancak hiçbir parti tek başına hükümeti kuracak çoğunluğu yakalayamadığından Türkiye için yeniden koalisyon hükümetleri dönemi başlar. Demirel’in genel başkanlığını yaptığı Doğru Yol Partisi (DYP) ile Erdal İnönü’nün başında olduğu Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) arasında bir koalisyon hükümeti kurulur.

Yanıt Açıklaması: Kuvvetler birliği ve meclis hükümeti sistemi benimsenmiş olduğu halde, yasama ve yürütme arasında işlevsel bir ayrım yapılmıştır. Parlamenter sisteme kayış başlamıştır. Temel hak ve özgürlükler alanında bireyci, liberal bir anlayışa sahiptir. Sosyal haklar düzenlenmemiştir. 1937 yılında yapılan değişiklikle laiklik ilkesi anayasaya girmiştir. Anayasanın üstünlüğü ilkesi yer aldığı halde, bu ilke koruma mekanizmalarından yoksundur. Çoğunlukçu demokrasi modeli öngörülmüştür. Tek parti rejiminden çok partili hayata geçilirken anayasa değişikliği yapılmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Mevcut hukuki durumu korumak anlamına da gelen bu görüş Muhafazakarlık olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Hürriyet Cemiyeti üyeleri 1907 yılında Ahmet Rıza grubuyla birleşerek İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) adını aldı. Bu birleşmeden sonra örgütün Paris merkezi daha çok bir fikir hareketi olarak kalırken Selanik merkezi devrimi gerçekleştiren asıl eylemci güç oldu.

Yanıt Açıklaması: Anayasanın ilanından sonra yapılması gereken ilk is Mebusan Meclisi seçimleriydi. İlk kez İkinci Meşrutiyet döneminde Osmanlı toplumu çok partili siyasal hayata geçiyordu. 1908 seçimleri Türkiye tarihinin ilk çok partili seçimleri olması sebebiyle Türk Siyasal Hayatında önemli bir yer tutmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bu bölgesel örgütlenmeler, Umumi müfettişlikler olarak adlandırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 17 Kasım’da Kazım (Karabekir) Paşa’nın başkanlığını, Rauf (Orbay) ve Adnan (Adıvar) Beylerin ikinci başkanlığını, Ali Fuat Paşa’nın genel sekreterliğini yaptığı TpCF kuruldu.

Yanıt Açıklaması: Mevcut askerî yapıyla istenen türde değişikliğin sağlanamayacağının anlaşılması üzerine, III. Selim tarafından 1792 yılında Nizam-ı Cedit adıyla yeni bir ordu kurulmuştur. Batılı talim ve eğitim tekniklerine göre yapılandırılan bu ordunun İmparatorluğun ihtiyaç duyduğu askerî yenilenmenin başlıca yürütücüsü olması tasarlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı’da klasik dönemde gayet iyi şekilde isleyen askerî sistem, zaman içinde bozulmuş, dünyada değişen savaş teknolojisi ve teknikleriyle mücadele edemez duruma gelmiştir. Bu bakımdan, Devletin gerilemesine giden yolun askerî alanda karşılaşılan yenilgiler ile başladığı söylenebilir. Aynı durum, devletin içine girdiği “modernleşme” sürecinde ilk kapsamlı reform hareketlerinin askerî alanda yapılması sonucunu doğurmuştur. Bu bağlamda, 1699 Karlofça Anlaşmasının ardından başlayan yenilenme girişimleri, On sekizinci Yüzyılın sonlarına gelindiğinde iyiden iyiye hız kazanmıştır. Bu süreçte, savaş meydanlarında karşılaşılan başarısızlıklardan hareketle ilk reformlar askerî alandan başlatılır.

Yanıt Açıklaması: Muhtıra Bir kurumun ya da bir devletin başka bir kurumu veya devleti belirli bir konuda uyarmak için verdiği yazılı belgedir.

Yanıt Açıklaması: Edirne’nin barış anlaşmasıyla düşmanlara bırakılacağını gören İstanbul’da konuşlu ihtiyat birliklerinin komutanı Enver Bey, askerleriyle birlikte sadrazamlık binasını basar; çıkan kargaşada Harbiye Nazırı Nazım Paşa öldürülür. Tarihe “Babıâli Baskını” olarak geçen bu olay neticesinde İTC yönetim süreçlerini büyük oranda kendi kontrolüne almıştır. Artık iktidarı paylaşan “triumvira” İTC’nin üç önde gelen ismi Enver, Talat ve Cemal Beylerdir. Bu süreçte, İkinci Balkan Savaşında devletin eski başkenti Edirne, Enver Bey komutasında geri alınır. Bu zaferin ardından daha önce yarbay rütbesinde bulunan Enver Bey “paşa” unvanını alır ve Harbiye Nazırlığına atanır.