Mantığın Gelişimi

Yanıt Açıklaması: Her tartışma belli bir konu hakkındadır ancak diyalektik tartışmalarda izlenecek yöntemleri belirleme çabasında olan Aristoteles ortaya koyduğu yaklaşımın konusu ne olursa olsun, her tartışmada kullanılabilir olmasını istemektedir. Bunun için de, tarafların tartışma konusu olan problem (problema) veya tezin (protasis) konusunun veya yükleminin ne olduğuna göre değil, konu ile yüklemin mantık bakımından ilişkisine bakarak tartışmasını önermektedir. Bir önermede yüklem özneye göre ya bir tanım, ya bir özellik, ya cins ya da ilinek durumundadır. Bunlar yüklenebilirler ya da yaygın olarak tümeller olarak adlandırılır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap D’dir. Sınır terimi ise şöyle ifade edilebilir: Tasımı geniş tanımlamasına rağmen Aristoteles’in Birinci Çözümlemeler’de ele aldığı tasımlar özel bir geçerli çıkarım biçimidir. Bu çıkarımlar üç terimle elde edilmiş iki kategorik öncül ve bir sonuç önermesinden oluşur. Sonuç önermesinde geçmeyen terim her iki öncülde de bir kez geçer ve orta terim olarak adlandırılır. Sonuç önermesini oluşturan diğer iki terim sınır terimlerdir (sınırlar). Sınır terimleri de büyük terim ve küçük terim olarak belirlenir.

Yanıt Açıklaması: Süryanilerin Yunanca mantık eserlerini çeviri ve öğretim etkinliği ile ilgili iki nokta dikkat çekmektedir: Birincisi, Peripatetik okula ait eserlerin çevrilmiş ve Stoa mantığına ait eserlerin göz ardı edilmiş olmasıdır. Bunun nedeni Süryani okullarının Peripatetiklerin ağırlıkta olduğu bir okul olan iskenderiye okulunun takipçileri olmalarıdır. İkincisi, Süryanilerin mantık çalışmalarının Organon’un tüm kitaplarını kapsamayıp Kategoriler ve O¨nerme U¨stüne kitaplarının tamamı ile Birinci C¸özümlemeler’in ilk yedi kitabı ile sınırlanmış olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Stoa Okulu'nun kurucusu Kition’lu Zenon’dur (yaklaşık İ.O¨. 350-260). Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Karakter Aristoteles'e göre yüklenebilirler veya tümeller olarak adlandırılanlardan biri değildir

Yanıt Açıklaması: Lekton tam ve eksik olmak olmak üzere ikiye ayrılır: Eksik lekton konu ve yüklemdir. Tam lekton tek başına bir anlam iken eksik lekton başka unsurlarla tamamlanmayı gerektirir. Örneğin, ‘yazıyor’ sözü ile dile getirilen lekton kimin yazdığının de bildirilmesini gerektirir. Eksik lekton özne (konu) ve yüklemdir. Mantık bakımından önemli olan tam lekton “savlanabilir” yani önermedir. Sorular, ünlemler önermenin dışındaki tam lekton türlerine örnektir. Stoa mantığında savlanabilir “kendi göz önünde bulundurularak söylenebilir olan bir tam lekton” olarak tanımlanır. Bir savlanabilirin söylenmesi ile bir yargıda bulunuruz. Yargıda bulunma önerme olmayan bir lekton ile gerçekleştirilemez. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi “Müzik dinliyor.” lektonunu duyan kişi “Kim?” diye sormaya ihtiyaç duyuyorsa bu lekton Stoa mantığında eksik lekton olarak tanımlanmaktadır, dolayısıyla doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Tasımı geniş tanımlamasına rağmen Aristoteles’in Birinci Çözümlemeler’de ele aldığı tasımlar özel bir geçerli çıkarım biçimidir. Bu çıkarımlar üç terimle elde edilmiş iki kategorik öncül ve bir sonuç önermesinden oluşur. Sonuç önermesinde geçmeyen terim her iki öncülde de bir kez geçer ve orta terim olarak adlandırılır. Sonuç önermesini oluşturan diğer iki terim sınır terimlerdir (sınırlar). Sınır terimleri de büyük terim ve küçük terim olarak belirlenir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi söz konusu çıkarımda orta terim kuştur. Kuş terimi her iki öncülde bir kez geçmiş, sonuç önermesinde ise geçmemiştir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Süryaniler mantığın şu bölümlerden oluştuğunu kabul etmektedirler: Kategorilere Giriş (İsagoji), Kategoriler, Önerme Üstüne (Peri Hermenias), Birinci Çözümlemeler, İkinci Çözümlemeler, Diyalektik (Topika), Sofistik Çürütmeler, Hitabet Sanatı (Retorika), Şiir Sanatı (Poetika).

Yanıt Açıklaması: Müslümanların mantık bilimiyle tanışması fethettikleri topraklarda yaşayan Süryaniler aracılığı ile gerçekleşmiştir. Müslüman düşünürler bu ilime büyük ilgi göstermişlerdir. Bunun nedeni, hem kendi aralarındaki tartışmalarda hem de elde ettikleri topraklarda yerleşik diğer topluluklardan insanlarla inançla ilgili konulardaki tartışmalarda etkili olabileceklerini fark etmeleridir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Süryaniler mantığın şu bölümlerden oluştuğunu kabul etmektedirler: Kategorilere Giriş (İsagoji), Kategoriler, Önerme Üstüne (Peri Hermenias), Birinci Çözümlemeler, İkinci Çözümlemeler, Diyalektik (Topika), Sofistik Çürütmeler, Hitabet Sanatı (Retorika), şiir Sanatı (Poetika). Bu bölümlemenin daha sonra Müslüman mantıkçılar tarafından da benimsendiği ve Retorika ile Poetika’nın da mantık konuları arasında sayıldığı görülmektedir.