Estetik ve Sanat Felsefesi

Yanıt Açıklaması: Hiçbir romantik düşünür sanatın felsefedeki yeri konusunda Schelling kadar açık ve kesin bir ifadede bulunmamıştır. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: "Diğer Orta Çağ düşünürlerinde olduğu gibi, Aquinas'a göre de güzellik ile iyilik aransında doğrudn ilişki, hatta özdeşlik vardır. Güzel, varlığın öz niteliğidir; ancak o birlik, doğruluk veya iyilik nitelikleriyle birlikte ortaya çıkar. Aralarındaki fark, iyiliğin arzulama yetisiyle ilişkili olmasına karşın, güzelliğin bilme yetisiyle ilgili olmasıdır. Aquinas'a göre, bir nesne iyiyse güzeldir."

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap Hegel olacaktır.

Yanıt Açıklaması: Güzelin özsel veya metafiziksel olarak belirlenmesi Platon’un olgunluk döneminde yazdığı Şölen adlı eserinde yer alır. Şölen M.Ö. 416 yılında Agathon’un evinde gerçekleşen ünlü bir toplantının hikâyesidir.

Yanıt Açıklaması: “Estetik” kelimesini epistemolojik bağlamından koparmadan “duyusal bilgi” anlamında kullanan ama aynı zamanda estetiği özel bir araştırma alanı yapan ve hatta yayınladığı Aesthetica adlı yapıtıyla estetiği bir bilim gibi ele alan ilk felsefeci on sekizinci yüzyılda yaşamış olan Alexander G. Baumgarten (1714-1762) dir.

Yanıt Açıklaması: Platon, sanatı devletin varlığı ve geleceği açısından da ele alarak yurttaşlar arasında gevşekliğe, duygusallığa ve tanrılara saygısızlığa yol açan bazı sanatların yasaklanmasını savunur.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles’in (M.Ö. 384-322) estetik ve sanat felsefesi üzerine görüşleri onun çeşitli eserlerinde yer almaktadır. Bunlardan doğrudan sanatla ilişkili olanı şiir üzerine açıklamalarının yer aldığı Poetika adlı eseridir. Poetika’nın en önemli özelliği Platon’un Devlet’inde ortaya koyduğu şiir eleştirisine bir karşı cevap içermesidir. Sorunun doğru cevabı “Poetika” seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönem estetik incelemelerinde estetik bilgi veya yargının içsel ve öznel temeline karşın nesnel veya genelleştirilebilir bir yönünün olup olmadığı sorunu Hutcheson, Hume, Kant ve Hegel gibi filozofların ele aldığı başlıca sorunlardan biri olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Merleau-Ponty’e göre, algı fenomenolojisi dünyayı görmeyi yeniden öğrenmenin, şeylerin kendilerine, özlerine varmanın yöntemidir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Salt Aklın Eleştirisi (1781), Pratik Aklın Eleştirisi (1788) ve Yargı Gücünün Eleştirisi (1790) adlı yapıtların yazarı 1724-1804 yılları arasında yaşamış Alman düşünür Immanuel Kant'tır.

Yanıt Açıklaması: Estetik tarihinin belli başlı konularından biri de güzel ile yüce kavramları arasındaki ilişkidir. Bu iki kavram hangi yönleriyle ilişkili, hangi yönleriyle farklıdır? Kant, bu konuyu ele alırken güzel ve yüce kavramları arasında ayrım çizer. Ona göre, doğal güzellik nesnenin biçimiyle ilgiliyken; yüce, biçimsiz nesnede bulunur (Kant, 2011:101). Doğal güzellik için kendi dışımızda bir temellendirme zemini aramayız çünkü o duyumumuza ve hazza dayanır. Buna karşın, duyuların nesnesi olabilen hiçbir şeye yüce denemez. Kant’ın kendi ifadesiyle; “gerçek yücelik yalnızca yargılayanın anlığında aranmalıdır, ...doğa nesnesinde değil” (Kant, 2011: 115). Buna göre, yüce doğanın bir özelliği değil de insan aklının bir özelliğidir. Bu, doğada yüce şeylerin bulunmadığı anlamına gelmez. Tam aksine, Kant yüceye örnek verirken genellikle doğal varlıklardan ve oluşumlardan söz eder. Yüce olarak nitelendirdiğimiz şeylerin çoğu doğada bulunsa da yücelik duygusu aklın kendi içinde ortaya çıkan bir yaşantıdır. Yıldızların, gökyüzünün, yanardağ patlamasının, fırtınanın, dehşet bir selin insanda yarattığı heyecanın kaynağı akılla onu sonsuz derinliklerinde takip edemeyen hayal gücü arasında ortaya çıkan çatışmadır. Öte yandan, yüce üstüne yargılar estetik yargılardır çünkü hazza dayanırlar. Bu yargılar, tıpkı beğeni yargıları gibi evrensel olarak geçerli, yarar ve çıkardan uzak, amaçsal ve zorunludurlar (Kant, 2011:104). Ancak beğeni yargısından farklı olarak yüceye ilişkin yargılar biçimden değil, biçimle içerik arasındaki orantısızlıktan gelir. Bu nedenle, yücenin bizde yarattığı etki güzelin yarattığı etkiden çok daha derin ve sarsıcıdır. Güzel bizi sakinleştirirken yüce sonsuzu düşünen akıl ile aşılmaz sınırları olan hayal gücü arasında uyumsuzluk ortaya çıkararak bizi sarsar ve kendimizden geçirir. Güzel bizi büyüler, yüce ise harekete geçirir.

Yanıt Açıklaması: Dürtü

Yanıt Açıklaması: Antik Çağ felsefesi üzerine bilgisi olan hemen hemen her felsefe öğrencisi Sokrates, Platon ve Aristoteles arasındaki hoca-öğrenci ilişkisini bilir. Bilindiği gibi, Sokrates’in kendisi bir eser yazmamış, onun görüşlerini öğrencisi Platon (M.Ö. 428-347) kaleme alarak ölümsüzleşmesini sağlamıştır. Platon’un diyaloglar şeklinde yazdığı çoğu eserde ana konuşmacı Sokrates’tir. Bu nedenle, felsefe tarihçileri Sokrates’in etkisinin açıkça belli olduğu Platon’un bu gençlik dönemi yazılarının ne ölçüde kendisine ait olduğu konusunda tereddütlüdürler. Sokrates’in görüşleriyle Platon’un görüşleri arasında çoğu noktalarda benzerlik bulunmasının nedenlerinden biri de budur. Sorunun doğru cevabı “Platon” seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Orta Çağ islam estetiği daha çok ontolojik, dini, ahlâkî, metafizik ve psikolojik temellendirmeler üzerinden güzel kavramını açıklar. Güzel kavramının mantıksal olarak belirlenmesi bu önemin genel özelliklerinden biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Nitelik, nicelik, ilişki, modalite

Yanıt Açıklaması: Yazıları öğrencisi Porphyry tarafından Dokuzluklar adlı eserinde toplanmış, Çalışmalarında mistik öğeler hâkim olan Plotinus, Platon’un en sıkı takipçilerinden olup Yeni-Platonculuğun kurucusudur.

Yanıt Açıklaması: İbn Sina

Yanıt Açıklaması: Lukacs; genellik, özgünlük ve bireylik olmak üzere üç varlık kategorisi tespit eder.

Yanıt Açıklaması: David Hume (1711-1776) İngiliz deneyimci felsefenin önde gelen filozoflarından biridir. Hume’un felsefi gelişiminde, özellikle ahlak kuramında, Hutcheson’un etkisi derindir. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Çoğu Sokratik diyalogda olduğu gibi okuyucu kesin bir tanım veya hüküm beklerken hiç de öyle olmaz ve başka bir konuya geçilir. Büyük Hippias diyalogundaki güzel kavramı irdelemesi de böyledir. Ancak, bu diyalog estetik tarihi açısından önemlidir çünkü bu eser düşünce tarihinde ilk defa “Güzel nedir?” sorusunu felsefi olarak irdeler. Bu eserinde Platon ilk defa kendinde güzel, mutlak güzel ile tek tek güzel olan şeylerin ayrımını yapar ve “güzel” ile “güzellik” arasında kavramsal bir fark olduğunu belirtir. Bu kavramsal irdeleme güzelin gerekli ve yeterli koşullarını içeren bir tanım sunmasa da bir şeye neden dolayı güzel diyebileceğimiz hakkında önemli açıklamalar sunar. Bundan dolayı sorunun doğu cevabı “güzelin ne olduğunun felsefi olarak irdelenmesi” seçeneğidir.