Estetik ve Sanat Felsefesi

Yanıt Açıklaması: İradecilik/İstençlik kuramı diğer kuramlardan biraz farklıdır. Farkı şudur: Diğerleri gibi sanatı basit bir şekilde tanımlamaz. Parker’a göre sanat üç şeydir: 1) Dilek ve arzuların cisimleşmesi 2) sanatın kamusallığını ortaya koyan dil 3) hayal gücüyle dili birleştiren uyum. Parker’a göre bu üç özellik yalnızca sanatın sahip olduğu özelliklerdir. Bu yüzden "anlamlı biçim", "ifade", "sezgi" gibi popüler sanat tanımları hatalı tanımlardır.

Yanıt Açıklaması: “Estetik” kelimesini epistemolojik bağlamından koparmadan “duyusal bilgi” anlamında kullanan ama aynı zamanda estetiği özel bir araştırma alanı yapan ve hatta yayınladığı Aesthetica adlı yapıtıyla estetiği bir bilim gibi ele alan ilk felsefeci onsekizinci yüzyılda yaşamış olan Alexander G. Baumgarten (1714-1762) dir.

Yanıt Açıklaması: Platon

Yanıt Açıklaması: Sanat epistemolojisi, sanatın bilgi ile arasındaki ilişkiyi araştıran alandır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Üçüncü yüzyılda yaşamış teolog ve felsefeci Tertullianus, güzeli şeytani bir şey, şeytan tarafından tohumları atılmış dünyevi arzuların gizli bir yanıltmacası, başka bir deyişle şeytanın bir oyunu olarak nitelendirmiştir. Sorunun doğru cevabı "Tertullianus" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Antik Yunan’da rastladığımız bir yaygın görüş de “güzel” kavramı ile “iyi” kavramının bir tutulmasıdır. Bunun için kullandıkları tek bir sözcük bile vardır: kalokagathia (kalos: güzel, agathos: iyi). Bu bize Antik Yunan’da etik ve estetik değerlerin birbirinden ayrılmadığını göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Güzel” kavramı estetiğin en temel kavramı olmuş, daha önce de anlattığımız üzere kimi filozoflara göre bu alanın adını bile belirleyecek kadar önem kazanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Estetik deneyim konusunda iki yaygın görüş bulunmaktadır. Bu görüşlerden biri biçimcilik diğeri ise bağlamcılıktır. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Sanat epistemolojisi alanı içerisinde olmak demek en temelde şu iki soruyu sormak demektir: “Sanat bilginin kaynağı olabilir mi?”, “Sanat bize bir şeyler öğretebilir mi?” Sanatın bilimsel değerinin olduğunu savunan düşünürler çoğunlukla; sanatın bize bir şeyler öğretebileceğini, sanat hakkında bir şeyler bilebileceğimizi, sanatın dünya hakkındaki algımızı, anlayışımızı değiştirebileceğini, sanatın kendimizle ilgili kimi şeylerin değişmesine neden olabileceğini ve sanatın bilginin kaynaklarından biri olabileceğini düşünür ve araştırırlar. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: E leştirmenler ne tür yargılarda bulunurlar? Tabii burada bizi ilgilendiren yapıtlar hakkındaki olgusal önermeler değil eleştirel önermeler dir.

Yanıt Açıklaması: Bir sanat tanımının başarısız olmasının iki nedeni vardır: 1) Tüm sanat yapıtlarının sahip olmadığı bir özelliği sıralayarak, 2) Yalnızca sanat yapıtlarıyla sınırlandırılamayacak bir özellikler kümesi tanımlayarak. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Pythagoras, evrenin adeta bir müziğinin, melodisinin olduğuna inanmış, gökyüzündeki yıldızların, ayın, güneşin dans ederek dönerlerken uyumlu bir ses çıkardıklarını iddia etmiştir. İşte bu da ona göre güzel olandır. Ona göre en güzel şey uyumdur.

Yanıt Açıklaması: Pythagoras, evrenin adeta bir müziğinin, melodisinin olduğuna inanmış, gökyüzündeki yıldızların, ayın, güneşin dans ederek dönerlerken uyumlu bir ses çıkardıklarını iddia etmiştir. İşte bu da ona göre güzel olandır.

Yanıt Açıklaması: Tasarlama aşaması da iki şekilde olabilir: Zihinde tasarladıktan sonra oluşturma ya da oluştururken (oluşturarak) tasarlama. Örnek vermek gerekirse; bir ressam zihninde tasarladıktan sonra bunu tuvaline aktarabilir ya da renklerle oynarken süreç içerisinde tasarlayabilir. Aynı şekilde, bir modern dans koreografı seçtiği bir müzik parçasına zihninde hareketler tasarlayarak daha sonra bu hareketleri dansçılarına öğretebilir ya da dansçılarını yönlendirerek bizzat onlara hareket bulmada olanak sağlayabilir yani hareketlerle oynarken süreç içerisinde tasarlayabilir. İlk durumda bir zihinsel tasarı nesnesi söz konusuyken ikinci durumda bir süreç içinde şekil alan nesne söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Etik eleştiri konusuyla ilgili önemli bir tartışma da sanat yapıtlarının eğitimsel gücünün olup olmadığı tartışmasıdır. Özerkçiler, yapıtlardan bir şey öğrenilmediğini, öğrenilse bile bu öğrenilenlerin herkesin bildiği gerçekler olduğunu öne sürerler. Örneğin, kimse Dostoyevski’nin Suç ve Ceza’sını okuyarak cinayetin kötü bir şey olduğunu öğrenmez. Hatta cinayetin kötü bir şey olduğunu bilmenin Suç ve Ceza’nın gerektiği gibi anlaşılabilmesinin bir önkoşulu olduğu bile iddia edilebilir. Noël Carroll gibi ılımlı ahlakçılar bu iddiaya karşı çıkarak sanat yapıtlarının ahlaki eğitim verdiğini öne sürmüşlerdir.

Yanıt Açıklaması: Davies’in Weitz’ı eleştirdiği ikinci bir nokta da Weitz’ın sanat kavramını açık kavram olarak ele almasının sorunlu olduğudur. Weitz’a göre sanat değişken ve öngörülemez bir içeriğe sahip olduğundan kapalı bir kavram olamaz. Ne var ki Davies bu görüşün inandırıcı olmadığını söyler. Ona göre örneğin yediğimiz yemekler kümesi gün geçtikçe genişler ve kimi zaman içerisine yeni ve sıra dışı örnekler alır. Ancak Davies’e göre burada değişen şey sanatın tanımlayıcı özellikleri değil kümenin elemanlarıdır. Kim bilir, belki de sanatın değişmeyen bir özü vardır. Weitz sanat eserlerinin ortak bir özelliğinin olmadığı konusunda haklı olabilir ancak bu görüşten yola çıkarak sanatın tanımlanamayacağı sonucuna değil olsa olsa sanatın tanımlayıcı özelliklerinin algılanamaz, bağıntısal özellikler olduğu sonucuna varılabilir (Davies 2002: 229). Sorunun doğru cevabı “sanat kavramının açık kavram olarak ele alınması” seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sircello turuncu bir kedi, yeşil tepeler, kırmızı bir araba ve turuncu bir gün batımı ile çamura bulanmış bir kedi, güneşin altında sararmış tepeler, cilasını kaybetmiş bir araba ve rengi solduktan sonraki gün batımını karşılaştırır. Bir tür deney yapmaktadır. Bu deney ona renklerin canlılıklarını kaybettiklerinde daha az güzel olduklarını hatta güzelliklerini hepten kaybettiklerini gösterir. Demek ki canlılık bir rengin güzel olmasında önemli bir role sahiptir (Sircello 1975: 21-23). Canlılık ve renklerin güzelliği üzerine yaptığı bu araştırma Sircello’nun niteliksel derece özelliği (a property of qualitative degree) adını verdiği bir kavramı bulmasını sağlamıştır. Eğer bir nesne yüksek derecede niteliksel derece özelliği içeriyorsa bu nesnenin güzel olacağını iddia etmiştir. Niteliksel derece özelliği, sıcaklık derecesi ya da ağırlık gibi niceliksel olarak ölçülebilir olan bir özellik değildir. Niteliksel derece özelliği, bir nesnede yüksek derecede bulunup bulunmadığı yargısına varabilen, bu konuda yeterince deneyim sahibi olan kişilerce zevk alınan bir özelliktir.

Yanıt Açıklaması: Sanatın zorunlu ve yeterli koşullardan yola çıkarak tanımlanamaz olduğunu savunan ve Weitz’in görüşüne benzer bir görüşü savunan felsefecilerden biri Amerikalı sanatçı ve estetikçi Paul Ziff (1920-2003) dir. Weitz ile Ziff’in ortak görüşü “yeni sanat anlayışı” olarak adlandırılabilir. Bu görüşe göre “insan yapımı olma” (insan eliyle yapılmış olma) özelliği de dâhil olmak üzere sanat yapıtı sınıfına giren üyelerin hiç bir ortak özelliği bulunmamaktadır. 1968 de yayımlanan “Bir Sanat Yapıtını Tanımlama Meselesi” adlı makalesinde Ziff bir nesnenin sanat eseri olduğunu söylediğimizde sanatı belirli bir özellikler kümesinin alt kümelerini bulma yoluyla tanımladığımızı iddia etmiştir. Ziff bu bağlamda tipik örnekler adını verdiği bir görüşü savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Sanatın göz yerine zihne hitap etmesi gerektiğini savunan sanatçı Marcel Duchamp’tır.

Yanıt Açıklaması: sanat biçimi ve duyguları reddeder