Estetik ve Sanat Felsefesi

Yanıt Açıklaması: Sanatın bir bilgi kaynağı olması konusunda şüpheleri olanlar bile genellikle sanatın bilişsel uyarım kaynağı olduğunu kabul ederler. “Bilişsel olarak uyarmak” tan anlaşılan şey, kişinin bilinçli yaşamını harekete geçiren “düşünceler, duygular, algılar ve arzular” gibi etkinliklerdir. Bu tür etkinlikler bilgiye götürebilir, götürmeye de bilir. Yine de sanatın böyle bir gücünün olması onun bir bilgi kaynağı olarak ele alınabilmesiyle ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Sanat yapıtı her ne kadar tamamlanmış bir nesne olarak sonlanmış bir sürece karşılık geliyor gibi gözükse de yapıtın izleyiciyle olan ilişkisi sanat etkinliğini izleyici olduğu sürece devam ettirir. Bu anlamda yüzyıllar öncesinde yaratılmış sanat yapıtları günümüz izleyicileriyle buluşmaya devam etmektedir. Bu bağlamda sanat etkinliği sanatçının yaratıcı edimiyle başlar, sanat yapıtının ortaya çıkmasıyla da sanatçı ile izleyicinin bir araya gelmesi sonucu devam eder. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “sanatçının yaratıcı edimi” seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Fiziksel nesne görüşünü savunanlara göre sanat yapıtlarının ontolojik statü açısından taş ve sopa gibi nesneler gibi ele alınırlar.

Yanıt Açıklaması: Bu kavram estetik nesnenin hem pratik kullanımına karşı ilgi eksikliği (ilgisiz kalmak) anlamında hem de söz konusu nesnenin varoluşuyla ilgilenmemek anlamında kullanılır. Nesneye yalnızca bir seyir nesnesi olarak yaklaşılır, özelliklerine yalnızca algılamak adına bakılır.

Yanıt Açıklaması: Alman filozoflardan Hegel, estetiğin güzellik fenomenini incelediğini düşünen ve estetiğe 'güzel sanat felsefesi' anlamına gelen 'kalliologie' adını vermiştir.

Yanıt Açıklaması: kavramsal çözümleme yoluyla

Yanıt Açıklaması: Sanat örneğin toplumsal, tarihsel ya da kurumsal doğasından yola çıkılarak tanımlanabilir. Bu tür bir tanım da bağıntısal ya da dışsal bir tanım olacaktır. Sanatın özünün bağıntısal olduğunu savunan felsefecilerin başında Arthur Danto (1924-), George Dickie (1926-) ve Jerrold Levinson (1948-) gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: 'Niteliksel derece özelliği' kavramı Sircello tarafından ortaya atılmıştır. Güzelliğin 'dikkat çeken', 'göze çarpan', 'bilince işleyen' bir şey olduğu gerçeğinden yola çıkılarak ortaya atılmıştır. Bir rengin canlılığı niteliksel derece özelliği açısından önemlidir. Niteliksel derece özelliği, sıcaklık derecesi, ağırlık gibi niceliksel olarak ölçülemeyen bir özelliktir.

Yanıt Açıklaması: Anthony Burgess’in yazdığı daha sonra sinemaya da uyarlanan Otomatik Portakal adlı romanla ilgili olarak yazar şu sözleri söylemiştir: “Tüm hayvanların en zekisi, iyiliğin ne demek olduğunu bilen insanoğluna bir baskı yöntemi uygulayarak onu otomatik işleyen bir makine hâline getirenlere kılıç kadar keskin olan kalemimle saldırmaktan başka hiçbir şey yapamıyorum.”

Yanıt Açıklaması: Yirminci yüzyılda felsefeciler güzel problemini kavramsal çözümleme problemi olarak ele almaya başlamışlardır. Örneğin şu tip sorular sorulmaktadır. “Güzel öznel midir nesnel midir?”; “Bir nesneyi güzel kılacak olan ve gerekli ve yeterli olarak değerlendirebileceğimiz türden özellikler var mıdır?”; “Güzel deneyimden kaynaklanan zevk ne tür bir zevktir?”

Yanıt Açıklaması: Biçimci anlayışa göre nesne hakkında bilgi sahibi olmak zorunda değildir.  Nesne hakkında bilgi sahibi olmak zorundalığı bağlamcı görüşe göre aittir.

Yanıt Açıklaması: sanat bize önermesel bilgi dışında da bir bilgilenme türü olabileceğini gösterir.

Yanıt Açıklaması: Tip-örnek kuramı, Richard Wollheim Sanat ve Nesneleri (1980) adlı kitabında, edebi yapıtların ve müziğin fiziksel nesneler ya da bu nesnelerin bir sınıfı olmadıklarını söyleyerek bu tür yapıtların tipler olduğunu ve kop- yalarının ya da gösterimlerinin de bu yapıtların örnekleri olduğunu görüşüne dayalıdır.

Yanıt Açıklaması: İş levselci görüşü savunanlara göre de sanat belirli bir amaca hizmet etmektedir. Buna göre bir şey ancak bu amacı gerçekleştirirse sanat eseri sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Bu anlamda “estetik özellikler” tartışmasını çağımızda başlatan düşünür Frank Sibley (1923-1996) olmuştur. Sibley’in “Aesthetic Concepts” (Estetik Kavramlar) adlı 1959’da yayımlanan makalesi yirminci yüzyıl analitik (çözümleyici) felsefe içerisinde bir dönüm noktası olarak kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: M.Ö. 6. Yüzyılda yaşamış olan Yunanlı filozof Pythagoras Platon’un yaptığına benzer bir şekilde güzel olanı kendi evren anlayışının bütünü içerisine yerleştirmiştir. Ona göre en güzel şey uyumdur. Pythagoras, evrenin adeta bir müziğinin, melodisinin olduğuna inanmış, gökyüzündeki yıldızların, ayın, güneşin dans ederek dönerlerken uyumlu bir ses çıkardıklarını iddia etmiştir. İşte bu da ona göre güzel olandır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “en güzel şey uyumdur” seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Dabney Townsend’e göre üç tür estetik yargı vardır: Karşılaştırmalı yargılar, mutlak yargılar ve estetik deneyim yargıları. Sibley’e göre de üç tür estetik yargı vardır. Buna göre bir estetik yargı estetik bir terim içerebilir; estetik bir terim içermediği halde yargı estetik olabilir ve son olarak bir estetik yargı nesneleri değerlendirebilir.

Yanıt Açıklaması: Yerleştirme (Enstalasyon), belli bir mekanı kurgulamaya; anlam ve algı düzleminde birbirleri ve içinde bulundukları mekanla ilişkili nesnelerin bir arada sergilenmesine dayanan sanat tarzı. Bu tarz sanat eserleri, belli bir yer için tasarlanır, orada sergilenir ve sergilendikten sonra sökülür.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles izleyiciler açısından katharsis adını verdiği bir görüş geliştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Ele alabileceğimiz en eski  ve uzun süre etkili olmuş kuram; Yunancadan kabul edildiği biçimiyle 'mimetik sanat kuramı', Sanatı yaşamın yansıması olarak kabul ettiği için 'yansıtmacı kuram', Nesnelerin temsil edilmesi anlamında da 'temsilci kuram' olarak da anılan Öykünmecilik/Taklitçilik kuramıdır.