Estetik ve Sanat Felsefesi

Yanıt Açıklaması: Andy Warhol’un sanatın kitle kültüründen ayrılmasına savaş açtığı söylenir. Brillo heykeli, ticari paketlemenin evde bulunabilecek türden dünyevi bir ürünü arzu edilebilir bir mala dönüştürülmesini yorumlamaktadır. Bu nesneler ayrıca kişisel olmayan, ticarileştirilmiş tüketim toplumu içinde yaşadığımıza dikkat çekmektedir. O hâlde Brillo Kutuları’nı sanat yapan şey bir sanat kuramı olacaktır.

Yanıt Açıklaması: Biçimi “A, B’dir” olan mutlak yargılar. Örnek: “Hamlet müthiş bir oyundur “ (Hamlet’i bir değer ölçeğine yerleştiriyorum); “Hamlet müthiştir çünkü ahlaksal olarak karmaşıktır”. (Ahlaksal karmaşa özelliğinin Hamlet’i değerli kılan bir özellik olduğunu söylemiş oluyorum.) Verdiğimiz ikinci örnek birincisine göre daha belirli bir yargıda bulunmaktadır. Eğer daha da fazlasını dile getirmek istiyorsam da sözünü ettiğim ahlaksal karmaşayı oluşturan özelliklerden bahsedebilirim. Örneğin, Hamlet’in babasının hayaletiyle konuştuktan sonra öç alma olayına hemen girişmemesi, Hamlet’in kararsızlığının karakterinden mi yoksa nesnel koşullardan mı ileri geldiğinin tam olarak belli olmaması gibi. Her iki örneği de mutlak yargı örneği olarak verdik. Belirtmemiz gerekir ki buradaki “mutlaklık” bağlamından bağımsız bir mutlak gerçeklik, mutlak değer anlamında bir mutlaklık değildir. “Mutlak yargılar, kendilerine karşı çıkılamaz ya da söylenebilecek son sözler anlamında mutlak değildir.” Townsend’in sözünü ettiği türden mutlaklık, dikkatimizi ayrıntılara yönelterek yargılarımızı bir temele dayandırmamız anlamında bir mutlaklıktır. Hem karşılaştırmalı hem de mutlak yargılar eleştirel yargılardır. Buna göre bu tür yargılar hem nesnenin çözümlenmesinde hem de olguların değerlerle ilişkilendirilmesinde yardımcı olurlar.

Yanıt Açıklaması: John Dewey 1958 de yayımlanan Art as Experience (Deneyim olarak Sanat) adlı yapıtında estetik deneyime iki temel karakter yükler. Bunlardan ilki “birlik” ve “tamamlanmışlık”tır. Bu iki nitelik olmadan deneyim oluşamaz. Dewey’e göre estetik deneyimin ikinci karakteri daha ziyade anlama yetilerimizle ilgilidir. Buna göre estetik deneyim için el ve göz yalnızca araçtırlar. Estetik deneyim denilen deneyim el ve gözün ötesinde gerçekleşir.  Sorunun doğru cevabı “birlik-tamamlanmışlık” seçeneğidir

Yanıt Açıklaması: Bu soru ortada bir deneyim olduğunu kabul etmekte ancak bu deneyimin herkes tarafından değil de belirli bir kesim tarafından yaşanabilme olasılığını da düşünmemize yol açmaktadır. Nitekim David Hume (1759) ve sonrasında Frank Sibley (1959) aynı nesne karşısında bazılarının estetik deneyim yaşadıklarını bazılarınınsa yaşamadıklarını savunmuşlardır. Onlara göre yalnızca beğenisi olan ya da özel bir tür duyarlılığı olan kişiler bu deneyimi yaşayabilmektedirler. Hume, tüm insanların aynı şekilde yetenekli birer uzman olmadıklarını ve sadece duyarlı, dikkatli, açık fikirli, zihni açık, eğitimli, deneyimli insanların örneğin iyi bir şiiri kötü bir şiirden ayırabileceğini iddia etmiştir. Anlaşıldığı üzere izleyici burada hiçbir şekilde edilgen bir konumda değildir. Tam tersine oldukça etkin ve özel bir konumdadır. Bu sıraladığımız özelliklere yüksek derecede sahip olan kişiler “ideal eleştirmenler”dir ve geri kalan bizler güzellik konusunda onlara uymalıyızdır. Demek ki bu ideal eleştirmenler yalnızca estetik deneyim yaşayabilmekle kalmıyorlar bir de genelden farklı olarak vardıkları estetik yargılar kabul edilebilir yargılar oluyor.

Yanıt Açıklaması: Dabney Townsend'e göre üç tür estetik yargı vardır: Karşılaştırmalı yargılar, mutlak yargılar ve estetik deneyim yargıları.

Yanıt Açıklaması: Weitz'in sanatın yanlış anlaşılmasıyla ilgili yaptığı saptamalarda "Sanat kavramını kapalı bir kavram olarak değerlendiremeyiz çünkü sanat açık bir kavramdır" demiştir.

Yanıt Açıklaması: Levinson'a göre, sanatın zorunlu olarak geriye -yani geçmişte olmuş olanlara- bakan bir şey olduğu sanatın tanımında olmalıdır. Bu "d" seçeneğinde yer alan "tarihsellik" kavramına tekabül eder.

Yanıt Açıklaması: Sanatla etik arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalar genel olarak sanatın etik eleştirisi adı altında yapılmaktadır. Sanatın etik eleştirisi, sanatın yorumlanması ve değerlendirilmesinde etik unsurların dâhil edilmesi (Peek 2005) ya da bir eserin sanatsal açıdan değerlendirilirken etik statüsü ya da değerinin dikkate alınması eleştirisidir (Giovannelli 2007: 117). Sanatın etik değerlendirmesi genel olarak iki karşıt felsefi duruşu doğurmuştur: Ahlakçılık (moralizm) ve özerkçilik (otonomizm) (estetikçilik). Ahlakçılık, sanatın estetik değerinin ahlaki değerince belirlenmesi ya da ona indirgenmesi gerektiğini savunur. Özerkçilik ya da estetikçilik ise ahlaki kategorilerin sanata uygulanmasının uygunsuz olduğu görüşündedir. Sorunun doğru cevabı “ahlaki kategorilerin sanata uygulanmasının uygunsuz olduğu görüşü” seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Platon’la birlikte başlamış ve onsekizinci yüzyıla kadar da önemini korumuştur. Bu kuram sanatı yaşamın bir yansıması olarak sanatın en önemli işlevini gerçeği yansıtması olarak gördüğü için yansıtmacı kuram; gerçekteki nesnelerin temsil edilmeleri anlamında da temsilci kuram olarak da anılır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Platon’un Devlet adlı meşhur eserinden şu bölüm epistomoloji konusunun özüne açıklık getirmektedir: “İstersen bir ayna al eline, dört bir yana tut. Bir anda yaptın gitti güneşi, yıldızları, dünyayı, kendini, evin bütün eşyasını, bitkileri, bütün canlı varlıkları. -Evet görünürde varlıklar yaratmış olurum, ama hiçbir geçerliliği olmaz bunların. -İyi ya, tam üstüne bastın, işte düşüncemin; çünkü bu türlü varlık yaratan ustalar arasına ressamı da koyabiliriz değil mi?” Bu alıntıdan anlaşılacağı üzere iki dünya söz konusudur: Aynanın dışındaki dünya (gerçek nesneler dünyası) ve aynanın içindeki dünya (gerçek olmayan nesneler dünyası). Platon, aynanın içinde görünen nesnelere Eidola adını vermiştir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Güzel, hoş, narin, duygusal, zarif, gösterişli, çirkin, yüce, çocuksu gibi pek çok özelliği, sanatçı-sanat yapıtı-izleyici ilişkisini ve genel olarak sanatın neliğini araştıran felsefe alanı felsefi estetiktir. doğru cevap a şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: En eski ve uzun süre etkili olmuş kuram öykünmecilik/taklitçilik ya da Yunancadan kabul edildiği biçimiyle mimetik sanat kuramıdır. Bu kuram Platon’la birlikte başlamış ve onsekizinci yüzyıla kadar da önemini korumuştur.

Yanıt Açıklaması: Felsefi düşünmede karşımıza çıkan temel sanat kuramları öykünmecilik, biçimcilik, duyguculuk, sezgicilik ve istenççiliktir.

Yanıt Açıklaması: "Sanat bilginin kaynağı olabilir mi?" ve "Sanat bize bir şeyler öğretebilir mi?" sorularına genel olarak iki ayrı uçta yanıtlar gelmiştir. Sanatın bir şeyler öğretebildiğini iddia edenler ve sanatı bilgi kaynağı olarak ele alan ilk filozoflar Platon ve Aristetoles'tir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Platon’da gördüğümüz gerek “güzel üzerine düşünme” gerek “sanat üzerine düşünme”, onun varlık ve evren anlayışıyla iç içe geçmiş düşüncelerden ibarettir. “Güzellik nedir?” sorusu ilk defa Platon’la birlikte sorulmuş olsa da bu soru metafizik bir çerçevede yanıtlanan bir soru olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Felsefi düşünmede karşımıza çıkan temel sanat kuramları öykünmecilik, biçimcilik, duyguculuk, sezgicilik ve istenççiliktir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz felsefeci Collingwood Sanatın İlkeleri (1938) adlı eserinde hayali varlık görüşü adı verilen bir görüşü ortaya koyarak fiziksel nesne görüşüne özellikle iki açıdan karşı çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Küratör, sergi düzenleyicisi ya da sanat yönetmenliği olarak ifade edilebilir.

Yanıt Açıklaması: Sanatın zorunlu ve yeterli koşullardan yola çıkarak tanımlanamaz olduğunu savunan ve Weitz’ın görüşüne benzer bir görüşü savunan felsefecilerden biri Amerikalı sanatçı ve estetikçi Paul Ziff (1920-2003) dir.

Yanıt Açıklaması: Estetik özne, estetik bir tutumla estetik deneyim yaşayan, estetik nesneleri değerlendiren, yorumlayan, eleştiren kişidir.