Türkiye´de Felsefenin Gelişimi 1

Yanıt Açıklaması: Filibeli Ahmet Hilmi, materyalizmin özelliklerini sıralamıştır: 1- Yaratıcıyı inkâr ederler. 2- Varlık âleminde kuvvet ve maddeden başka bir şey görmezler. Madde ve kuvvet ezeli ve ebedi olduklarından yok edilemezler. 3- Tabiat, ezeli ve ebedi olan kendi kanunlarıyla idare olunmaktadır. 4- İnsanın zekâ ve idraki tamamıyla tecrübe ürünü olup, akıl denilen ve ihsan edilmiş bir seçkin mertebeye sahip değildir. 5- İnsan bir tabiat hadisesi olup zorunlu olarak işlemekte olan tabiat kanunlarının hüküm ve tesiri altındadır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Filibeli’ye göre ekoller eksiktir ve sistem halini almamışlardır, bununla birlikte içlerinde bazı hakikatleri barındırmaktadırlar. Ancak hepsinde de gerçekliği sabit olmamış, baz› teoriler ve hipotezler yer almaktadırlar (F. Ahmet Hilmi, 1999, 19). Bilimsel düşünce ölçü alınırsa, mevcut sistemlerin hiçbirin kabulüne imkan yoktur.

Yanıt Açıklaması: Soruda verilen açıklamaları ileri süren felsefeci Nihat Keklik'tir. Bu tanım ve tespitler, onun felsefe ve hikmet hakkındaki görüşlerini özetlemektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Bilim Tarihçisi olarak Aydın Sayılı’nın çalışmalarına bakıldığında, konuyla ilgili bütünlüklü bir resim ortaya çıkmaktadır. Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir adlı çalışmasında, bilimin yapısını, toplumla ilişkisini çok yönlü olarak incelemiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Buisson, dinin tarifini üç esasa ayırır: 1- Zihni bakımdan gerek tarihi ve gerek nazari bir takım iman ve akidelerden, 2- Hissi bakımdan ibadet, vecit, delilsiz ve ispatsız inanma dua gibi heyecandan, 3- Ameli bakımdan da ferdin, ailenin, toplumun maddi ve manevi yönetimine uygulanabilen birtakım kurallardan ibaret olduğunu söylüyor.

Yanıt Açıklaması: Materyalistler arasında, Beşir Fuat, Ahmet Şuayb, Abdullah Cevdet, Baha Tevfik, Rıza Tevfik, Hüseyinzade Ali (Ali Turan) (Işın 1985/2, 367-370), önde gelen isimler olarak kabul edilmektedir.Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Yukarıda bahsedilen anlayış Adnan Adıvar’a aittir. Nihat Keklik’te her ne kadar din merkezli bir felsefi yaklaşım izlemiş olsa da düşünceleri farklılıklar gösterir.

Yanıt Açıklaması: Adnan ADIVAR' ın Osmanlı Türklerinde İlim isimli eserinin adını ve konusunu Osmanlı Türkleriyle sınırlaması temkinlilik ve nesnellik göstergesidir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bilimin O¨ncüleri (1995) adlı kitap, iki ana bölümden oluşmaktadır: İlki, Bilimin tarifi, tarihi ile, bilimsel yöntemin temel özelliklerinin anlatıldığı bölümdür. Bu bölüm, Bilim Felsefesi, Bilim Tarihi kitaplarında ele aldığı sorunların çok kısa özetleri olarak görülebilir. Bilimin O¨ncüleri başlığını taşıyan ikinci bölüm, bilimin gelişmesine katkıda bulunan Arşimet’le başlayıp Heisenberg’le biten, Batılı 26 bilim insanının tanıtılmasını içermektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: A,B,C ve D seçeneklerinde yer alan eserler Fuad Köprülü'ye ait olmakla birlikte E seçeninde yer alan eser Adnan Adıvar'a aittir.

Yanıt Açıklaması: Adnan Adıvar, Osmanlılarda bilhassa “Matematik, Tabii (Doğa) İlimler ve Tıp bilimleri üzerinde araştırmalarıyla tanınmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Zeki Velidi Togan' ın (1890-1970) Tarihte Usul adlı çalışması, yöntem, genel olarak tarih felsefesi, özel olarak analitik tarih felsefesi açısından değerli bir çalışmadır.

Yanıt Açıklaması: Siyasal kavramların içeriklerinin tarihsel kökenleri ile kavrandığını belirten felsefeci Alaaddin Şenel’dir.

Yanıt Açıklaması: Kitabın adını ve konusunu Osmanlı Türkleriyle sınırlaması, bilimsel çalışma anlayışı çerçevesinde temkinlilik ve nesnellik göstergesidir. Ancak bu tavır eleştirilmiştir. 20. yüzyılın en önemli bilim tarihçilerinden olan George Sarton’un kitap hakkında yazdığı eleştiride, ilmin İslam medeniyetindeki gelişmesinin eksik bırakıldığını vurgulamıştır.

Yanıt Açıklaması: Analitik felsefe, yeni bilgiler elde etmek iddiasında olmayıp eldeki bilgileri aydınlatma amacını gütmektedir. Dolayısıyla bu düşünürün analitik felsefenin etkisi altında olduğu söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Bilimle ilgili çalışmaların en önemli konularından birini bilimde ilerleme sorunu teşkil eder. Aydın Sayılı da bu konuyu Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir adlı kitabında (1948) işlemiştir. Ona göre bilim, insan düşünce ve tasavvurundan fışkıran yeni buluşlarla daima tazelenmektedir. Zamanla ilerlemesi ve yeni keşiflerle beslenerek gelişmesi bilimsel bilginin en belirgin özelliklerinden biridir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp (1966) adlı çalışma Aydın Sayılı’nın önemli çalışmaları arasındadır. Çalışma, matematik, astronomi ve tıp üzerinden bilimin ne zaman ortaya çıktığı, ne türden özellikler kazandığı ve nasıl geliştiğini sergilemektedir. Bu araştırmanın önemli amaçları vardır. Bunlardan ilki, bilimin nasıl bir yapıya sahip olduğunu ve ne türden özelliklere sahip olduğunu belirlemek. İkincisi, bilimin başlangıcının Mısır ve Mezopotamya’da olduğunu göstermek, Üçüncüsü, bilimin Eskiçağ Yunan medeniyetinin mucizevi biri ürünü olarak görenlerin düşüncelerini çürütmektir. Sayılı bu kaygılarını gerçekleştirmeye çalışmıştır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda Batı felsefesi içinde iki karşıt akım olarak gelişen Fransız pozitivizmi ile Alman idealizmi karşısında Osmanlı aydını, seçimini ilkinden yana yapmıştır. Alman idealizminin kavramsal soyut yapısını kavramak zorken, pozitivizm pratik yanları nedeniyle anlaşılması kolay olmuştur. Pozitivist kavramlaştırmanın merkezinde bilimin olması, ona yönelmenin önemli nedenlerinden biridir

Yanıt Açıklaması: Toplumların tarihi, ilkel ve tarihi olmak üzere iki devre ayrılır.

Yanıt Açıklaması: Kitap üç bölümden oluşmaktadır. Bilimi Anlamak adlı ilk bölümde, bilimin tanımı, bilim dışında kalan doğruluk arayışları, dil ile bilim arasındaki ilişkiler, tanımlama ile bilim ilişkisi sorunları incelenmiştir. Bilimsel Yöntem başlıklı ikinci bölümde, bilimsel yöntem kavrayışlı, bilimsel yöntem paradigması, bilimsel yöntemde olgu, gözlem ve deneyin yeri, ölçme sorunları ele alınmıştır. Bilimsel Yöntemin Görünüşleri adlı üçüncü bölümde, olasılık, bilimsel yasa, açıklama ve öndeyi, bilimde nedensellik ve belirlemecilik, hipotezler, bilimsel teoriler, bilimin gelişmesi başlıkları tanıtılmıştır.