Çağdaş Felsefe 1

Yanıt Açıklaması: Willard Van Orman Quine 1908 yılında Ohio’da Akron şehrinde doğdu. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Comte göre insanlık, gelişimi sürecinde teolojik, metafiziksel ve pozitivist olmak üzere üç aşamadan geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Carnap’ın Dilin Mantıksal Dizimbilimi adlı eseri Wittgenstein’ın Tractatus ’una bir cevap olarak ele alınabilir.

Yanıt Açıklaması: Doğruluk yüklemi bir dilin içerisinde diğer yüklemler gibi kullanılabildiğinde yalancı paradoksu gibi birtakım paradokslara yol açmaktadır. Örneğin, “Bu cümle doğru değildir.” cümlesi eğer doğru ise kendinsin doğru olmadığını, yanlış ise kendisinin doğru olduğunu ifade etmektedir. Bu tür sorunları ortadan kaldıracak biçimde Tarski nesne dili (İng. object language) ile üst dil (İng. metalanguage) arasında bir ayrım yapar ve doğruluk yüklemini üst dilde tanımlar. Doğruluk kuramının teoremleri P nesne dilinde bir önerme olmak üzere üst dilde şu önerme biçimini sağlar: “ ‘P’ doğrudur ancak ve ancak P”. Bir örnek vermek gerekirse “ ‘Kar beyazdır’ ancak ve ancak kar beyazdır ise”. Tarski’nin anlambilimsel doğruluk kuramı olarak anılan bu kuramın doğruluğun uygunluk kuramını tekrar mı ettiği yoksa doğruluk terimini gereksiz kılan bir kıymetten düşürme kuramı mı olduğu tartışma konusu olmuştur. İlk bakışta karşılıklı koşulun art bileşeninin önermeyi tekrar etmesi, söz konusu önermenin gerçekliği temsil ettiği oranda doğru olacağı izlenimini doğurmaktadır. Öte yandan doğruluğun bu şekilde tanımlanması, söz konusu önermenin doğruluk koşulları ile ilgili hiçbir şey söylememektedir. Bu nedenle, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında gelişen gerçekçilik karşıtı pek çok kuram Tarski’nin kuramından yararlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Wittgenstein, ölümünden sonra yayımlanan On Certainty (Kesinlik Üstüne) başlıklı çalışmasında, yaşam biçimlerimiz çizgisinde görüşlerini geliştirir. Kendimizi bu yaşam biçimlerinin içerisinde buluyorsak ve bazı şeyleri ister istemez varsayıyorsak, bunlardan şüphe edemez miyiz? Wittgenstein, şüphe edebilmek için bile bazı şeylere inanmıyor olmamız gerektiğini söyler. Dünyaya ilişkin sahip olduğumuz görüşler, bizim ampirik olarak test ettiğimiz ve dolayısıyla bildiğimiz şeyler değillerdir. Biz, bir bakıma bize miras kalan bir bütünle işe başlarız.

Yanıt Açıklaması: Bir 20. yy düşünürü olan Austin, konuşma edimleri kavramının önde gelen bir savunucusu olarak bilinir. Dili, verili bir gerçekliği betimleyen edilgin bir pratik olarak değil, gerçeklikleri etkilemek ve ortaya çıkarmak üzere kullandığımız bir pratik olarak düşünmemiz gerektiğini savunur. doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Quine’a göre; I. Dil öğrenme sürecinde, bir kişinin diğerlerinin sergilediği davranışların ötesinde nüfuz edebileceği başka bir veri kaynağı mevcut değildir. II. AnlamIn davranışçı bir biçimde ele alınmasının ise derin sonuçları bulunmaktadır. III. Doğalcı bir dil anlayışını ve davranışa dayalı bir anlam kuramını benimsediğimizde, anlamın belirliliğinden de vazgeçmiş oluruz. Doğru cevap d'dir.

Yanıt Açıklaması: Gottlob Frege hariç diğer tüm şıklardaki düşünürler felsefelerinde gündelik dili merkeze alırlar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Quine “var olmayanın bilmecesi” adını verdiği sorunun çözümü için Russell’ın belirli betimleyicilere ilişkin kuramından yararlanır. Quine buradan hareketle, “tekil bir terimi içeren bir ifadenin anlamlı olması için bu terim tarafından adlandırılan bir şey olmalıdır” ifadesinin geçerliliğini yitirdiğini söyler. Quine bu noktadan hareketle, tümeller sorununu ele alır ve benzer bir eleştiriyi genel terimler için de yapar. Quine’a göre genel terimlerin anlamlı olması, tümellerin varlığını gerektirmez. Tüm bu tartışmalardan çıkan sonuç, varlıkbilimsel açıdan kendimizi bağladığımız durumların ancak “Şu ve şu özelliklere sahip şu şey (x) vardır.” türü ifadeler yoluyla olduğunu görürüz. Quine’ın verdiği örneği kullanırsak “Bazı köpekler beyazdır.” önermesi bizi beyaz köpeklerin varlığının kabul etmek durumunda bırakır. Ama “köpek olmak” ya da “beyaz olmak” gibi tümellerin var olup olmaması konusunda bağlamaz.

Yanıt Açıklaması: Wittgenstein'a göre tüm bu konular ve sorunlar zaten dilin yanlış kullanımından doğmuşlardır. Felsefeci ne ile nasıl uğraşmalıdır? "Felsefecinin bir soruyu ele alışı, bir hastalığı tedavi etmek gibidir."

Yanıt Açıklaması: Bertrand Russell, Alfred North Whitehead ile birlikte 1910 - 1913 yılları arasında kaleme aldığı "Principia Mathematica" (Matematiğin Temelleri) adlı eserinde, modern mantığın o ana kadar ulaştığı sonuçları başarıyla ifade etmiştir. "Principia Mathematica" nın amacı, matematiğin, ilk teoremlerinden başlayarak, mantık teoremleri ile ispatlanmasıdır. İlk teoremler, matematik konuşabilmek için matematik dilinin oluşturulmasıdır ; insanların anlaşabilmesi için Türkçe ve İngilizce gibi dillerin oluşturulması gibi. 0'dan başlayarak, 1 ve diğer tam sayılarla devam ederek, sayıların varlığının ispatlanması, ilk sıralardaki teoremlerdendir. Toplam ve çıkarma işlemlerinin ispatlanması (1 + 1 = 2 ; 1 - 1 = 0 olması gibi), ilk sıralardaki teoremlerdendir. (Bertrand Arthur William Russell ve Alfred North Whitehead : ingiliz, filozof, matematikçi ; Russel : aynı zamanda tarihçi ve sosyolog). Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kitap, kartezyen felsefenin zihin anlayışından etkilenmiş felsefecilerin, zihinsel edimlere ilişkin sözcüklerden hareketle yapmaya yatkın oldukları “tip yanlışları”nı veya “kategori hataları”nı teşhir etmeye çalışır.

Yanıt Açıklaması: Carnap,  Dünyanın Mantıksal Yapısı ( Der logische Aufbau der Welt ) adlı eserinde bilimsel terimleri görüngüsel terimler cinsinden tanımlayaca¤ı biçimsel bir dizge geliştirmeye çalıştı. Söz konusu biçimsel dizge ikili bir yüklem olan “benzerlik”e dayanıyordu.

Yanıt Açıklaması: Wittgenstein özcü yaklaşımları eleştiren ve aşan bir “benzerlik” kavramı geliştirmiştir. Wittgenstein’ın burada öne sürdüğü “ailevi benzerlikler” terimi son derece önemlidir. Belki Sokrates’e ve Platon’a kadar geri götürebileceğimiz ve Batı felsefesi tarihi boyunca süregelen özcü yaklaşımlar, kavramların sınıflandırılması, ayrılması, ilişkilendirilmesi konusunda net ve kesin sınırların peşinde olmuşlardır. Witgenstein’ın bu yaklaşımında ise bu sınırların arayışı anlamını yitirmektedir. Bizler pek çok kavramın özünü belirlemekte, bir kavramı diğerlerinden kesin sınırlarla ayırmakta zorluk yaşayabiliriz. Fakat bu söz konusu kavramları kullanamayacağımız ya da onların işe yaramaz oldukları anlamına gelmez. Pek çok kavram için durum böyledir. Sonuç olarak dil ideal, kesin sınırları olan bir kalkül değildir. Dil, sonsuz çeşitlilikte etkinlikler (yaşam formları) içerisinde şekil alır, değişir, gelişir ve ailevi benzerlikler üzerinden bize bir bütün olarak görünür.

Yanıt Açıklaması: I ve II Wittgenstein'ın Tractatus adlı eserinde yer verdiği görüşlerdir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap c'dir.

Yanıt Açıklaması: Felsefe bazı sorunları kendine özgü bir tarzda konu edinmektedir. Ryle’a göre bir dili yetkin bir biçimde konuşan kişilerle felsefeciler arasındaki ilişki, belli bir yöreyi orada uzun yıllar yaşadığı için bilen köylülerle o yörenin haritasını çıkaran bir haritacı arasındaki ilişki gibidir. Söz konusu yerli, yöreyi kendi deneyimleri ve hafızası üzerinden bilir. Nereden nereye nasıl gideceği hakkında kişisel fikirleri vardır. Oysa yörenin haritasını çıkarmak isteyen uzman, bu kişisel bakış açılarını terk etmek ve daha genel bir bakış açısıyla konusunu ele almak durumundadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Quine “var olmayanın bilmecesi” adını verdiği sorunun çözümü için Russell’ın belirli betimleyicilere ilişkin kuramından yararlanır.

Yanıt Açıklaması: Ryle, Moore ve Russell’ın anlamı göndergede bulan felsefe anlayışlarına karşı çıkar. Teknik dillerdeki biçimsel notasyonların tamamen gereksiz olduğunu savunur. Biçimsel dilin hiçbir zaman biçimsel notasyon içermeyen söylemin yerini alamayacağını savunsa da, bunun biçimsel notasyonların en azından bunları kullananlar için tamamen gereksiz olduğunu düşünmez. Zihin-beden sorunu hakkında ise, Kartezyen ikiciliğe karşı çıkarak, zihnin, bedenin dışında ve ötesinde bir başka "şey" olmadığını savunur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 2