Tarih Felsefesi 2

Yanıt Açıklaması: Comte’a göre Pozitif felsefenin temel karakteri fenomenlerin değişmez doğa yasalarına bağlı olduğunu düşünmektir. Bu ilke tarihin pozitif aşamasında açıkça bilinir hale gelmiştir. Pozitif aşamada olguları doğuran nedenleri araştırmak zorunda kalınmaz. Yalnızca bu olguların oluşum koşullarını çözmek gerekir. Böylece fenomenlerin tek ve gelen bir olguda birbirine bağlanabileceği ortaya çıkacaktır.

Yanıt Açıklaması: Üç hal yasası görüşü Comte’nin savunduğu tarihi gelişim anlayışıdır.

Yanıt Açıklaması: Çağdaş felsefede zorunlu tarih süreci, çizgisel ilerleme, tin ve akıl önceliği, kaçınılmazlık gibi anlayışlar sıkça eleştirilmiştir. Örneğin, Nietzsche, Foucault, Berlin ve Rorty gibi düşünürler tarihsel olanın kaçınılmaz olmadığını ileri sürmüşler ve tarihi “olumsal bir süreç” olarak ele almışlardır.

Yanıt Açıklaması: Kierkegaard’a göre tarihi tümel olarak kavramak olanaksızdır. Çünkü her tek insan tarihsel gelişme çizgisinin belirli bir noktasında yaşamaktadır. Bu görüşüyle Hegel’in akılcı ve mutlakçı çizgisini eleştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Comte'a göre insan aklı, zorunlu olarak başlangıçta uzun yıllar boyunca gerek yöntem gerek öğreti olarak teolojik felsefeyi kullanmıştır. Teolojik felsefeden pozitif felsefeye geçmek için insan aklı geçiş felsefesi olarak metafizik yöntemleri ve öğretileri yani metafizik felsefeyi kullanmak zorunda kalmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tarihin bir başının ve sonunun olduğuna ilişkin anlayış Ortaçağ Hristiyan inancının etkisiyle Augustinus tarafından ileri sürülmüş ve 19. yüzyılda çok etkili olmuş bir anlayıştır. Dilthey bu anlayışı eleştirir. Diğer şıklardaki görüşler Dilthey’e ait görüşlerdir.

Yanıt Açıklaması: Croce’ye göre gerçekliği salt mantıksal olarak görmek gerçekliğin mantık dışı yanlarını ve çeşitliliğini, karmaşıklığını basite indirgemek demektir. Oysa insan tini kendisini sezgisel olarak kavrar, gerçekliği kavramada sezginin akla önceliği vardır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda ortaya çıkan tarih eleştirileri büyük ölçüde Alman İdealistlerinin ve özellikle de Hegel’in tarih felsefelerine yönelmişlerdi. Bunlar arasında Marksist ve Pozitivist çizgide olmayan tarih eleştirileri özellikle Kierkegaaard, Schopenhauer, Nietzsche ve Burckhardt’tan gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Hegel felsefesi tüm insanlığın bilince sahip olması değil ancak bireyin bilince sahip olması söz konusudur. Bu yüzden de tüm insanlığın bilincinin tarihte devinimindeki birlik gibi bir düşünce salt kurmacadan ibarettir. Schopenhauer bu konuda, “Nasıl ki, doğada türler gerçek ve cinsler sadece soyutlamadır; insan soyunda da sadece bireyler ve onların yaşam akışı gerçek, halklar ve onların süregelen yaşamları ise salt soyutlamadır” der.

Yanıt Açıklaması: Nietzsche’ye göre her şeyi tarihselleştirmek yaşamayı zehirlemekte ve kültürel yozlaşmaya yol açmaktadır. Bu durum insanın eylem gücü olan güç istencini baltalar. Çünkü insanın kendisini edilgin görmesine, tarihin yaptığı bir şey olarak görmesine neden olmuştur. Bu anlayış insanın kendisini tarihsel olan değer ve inançların, gelenek ve ülkülerin mirasçısı olarak görmesine yol açmıştır. Bunun sonucu ise insanın bu tarihsel olduğunu düşündüğü gelenek ve değerleri sorgulamaması olmuştur. Tanımlanan görüş Nietzsche’ye ait tarihe bakış felsefesidir.

Yanıt Açıklaması: Güç istenci yaşama istenciyle aynı şeydir ve tüm tarihsel sürece yön veren bu yaşama istencidir diyen düşünür F. Nietzsche’dir.

Yanıt Açıklaması: Popper bilimleri kuramsal bilimler ve uygulamalı bilimler olarak ikiye ayırır. Kuramsal bilimler yasa önermeleri kurarlar oysa uygulamalı bilimler kuramsal bilimlerin yasa önermelerini kullanırlar. İşte bu anlamda tarih kuramsal bir bilim değildir. Bu yüzden kuramsal fizik gibi bir kuramsal tarih bilimi söz konusu değildir. Tarih olsa olsa kuramsal bilimlerin yasalarını kullanarak geçmiş olguları açıklayan bir bilim olabilir ama kuramsal fizik gibi geleceğe yönelik öndeyide bulunan kuramsal bir bilim olamaz. Bu yüzden de Hegel ya da Marx’ın yaptığı anlamda bir genel dünya tarihi olanaksızdır.

Yanıt Açıklaması: Popper’e göre tarihsici bir kader anlayışı düpedüz hurafedir ve insanlık tarihinin akış yönünü ne bilimsel ne de başka bir yolla tahmin etmek olanaksızdır. Bu akış yönünü tahmin etmenin olanaksızlığının mantıksal nedenleri vardır. İlkin, insanlık tarihinin akışı insan bilgisinin artışından etkilenir. İkinci olarak, ussal veya bilimsel yöntemlerle gelecekteki bilgimizin artışını önceden haber veremeyiz. Üçüncü olarak tarihin akışı bilgimizin artışına bağlıysa ve bilgimizin artışını önceden haber veremezsek o zaman buradan çıkan mantıksal sonuç insanlık tarihinin gelecekteki akışını da haber veremeyeceğimizdir. Dördüncü olarak bu anlamda teorik fizik gibi bir teorik toplum bilimi de olamaz. Yani tarihsel öndeyide bulunabilecek bir tarihsel gelişme kuramı olanaksızdır. Beşinci olarak tarihsici yöntem ve tarihsicilik bu nedenlerle olanaksızdır. Tarihte genel geçer ilkeler, yasalar yoktur ve buna bağlı olarak da öndeyide bulunmak olanaksızdır.

Yanıt Açıklaması: Spengler’e göre tarihte erek olmamasının nedeninin tarihin rastlantıya dayalı oluşudur.

Yanıt Açıklaması: Croce’ye göre tekili tanıma yolu olan sezginin tümeli tanıma yolu olan akla önceliği vardır.

Yanıt Açıklaması: Dilthey, belirli bir tarihsel döneme ait, ya da bizimkinden farklı bir tinselliğe ait yazılı yapıtları yorumlayarak anlamaya “hermeneutik” der. Diğer şıktakiler sırasıyla deneycilik, şüphecilik, varlıkbilim ve faydacı anlamlarındadır.

Yanıt Açıklaması: Teolojik hal- Metafizik hal – Pozitif hal doğru sıralamadır.

Yanıt Açıklaması: Benedetto Croce’ye göre Hegel tini, kendisini akla uygun olarak açan ve yine akla uygun olarak kavrayan bir şey olarak ele almıştır. Oysa insan tini kendisini sezgisel olarak kavrar, gerçekliği kavramada sezginin akla önceliği vardır.

Yanıt Açıklaması: Collingwood’a göre her tarihsel döneme egemen olan ideler vardır ve biz her bir dönemi o dönemlere egemen olan düşünceyi kavradığımızda anlarız. Bu yüzden de her tarih düşünce tarihidir.

Yanıt Açıklaması: Tarihte “mutlak tin” e doğru ilerleme görüşü ve tin kendisini tarihte açar görüşü Hegel’ in savunduğu tarih görüşüdür. Croce, bunun tersine, tinin kendisi bizzat tarihtir ve tinin kendisi her dönemde katlanarak hem tarihsel bir etken hem de tarihsel bir sonuç olarak gelişimini sürdürür der.