Tarih Felsefesi 1

Yanıt Açıklaması: Francois Marie Arouet’nin ya da herkesin bildiği takma ismiyle Voltaire’in (1694-1778), Fransız Devrimi ve Aydınlanma hareketine büyük katkısı olmuştur. Din ve ifade özgürlüklerinin yanı sıra, insan hakları konusundaki düşünceleri ve felsefi yazıları ile ünlenmiştir. Öte yandan, kuşkucu tutumu tamamıyla bırakmamış, tarih bilgisine güvenmek için kanıtları olmazsa olmaz görmüş ve bu yönleriyle de theoria-historia karşıtlığını aşma konusunda, 19. yüzyıl tarih filozoflarıyla karşılaştırıldığında, çekingen bir düşünür profili çizmiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Başyapıt anlamında kullanılan kelime Latince Magnus opus'dur.

Yanıt Açıklaması: Yeniçağ’da başta fizik olmak üzere tüm doğa bilimleri, bir yandan doğayla insan usu arasında tam bir upuygunluk (correspondence) olduğuna inanırken, diğer yandan da usun tek başına doğayı bilemeyeceğini, doğa hakkındaki bilgimizin temelinde duyu verilerinin bulunduğunu, dolayısıyla da bilimlerin bilgi elde etmek üzere gözlem ve deneye başvurmasını zorunlu gören bir anlayışla, kısacası hem usçu hem de deneyci bir tutumla iş görmüşlerdir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Etika adlı yapıtını geometrik düzen içerisinde kaleme alan Benedictus Spinoza doğru bilginin “geçmişte olup bitmiş olanlara inanmakla” değil, her zaman “genel kavramlara dayanmakla” elde edilebileceğini savunmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Mukaddime İbn Haldûn’un kapsamlı bir dünya medeniyetleri tarihi projesi olarak tasarladığı ve yazdığı Kitâbu’l-İber’in Giriş bölümü ile Birinci Kitap’ın toplamından oluşan kısmıdır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Antik Yunan medeniyetinde tarihle ilişkilendirerek yorumlanabilecek ve tarih olaylarına ilişkin veri olma özelliği gösteren en geniş malzeme, Homeros, Hesiodos ve Pindaros gibi ozan-düşünürlerin yapıtlarında bulunur. Platon, sistemli felsefecilerin öncüsü olarak kabul edilmektedir. Batı felsefesinin Antikçağ Yunan medeniyetiyle başladığı söylenebilir. Dolayısıyla üç madde de doğrudur.

Yanıt Açıklaması: İtalyan filozof Giambattista Vico (Giovanni Battista Vico), Yeni Bilim (La Scienza Nuova) adlı eserinde, "Yeni Bir Bilimin İlkeleri" adlı bir bölüme yer vermiştir. Bu bölümde, Yeni Bilim felsefesiyle, dini geleneklere, inançlara ve felsefeye eskisinden farklı bir bakış açısı getirmektedir. Bu bakış açısının merkezinde dini dogmaların olduğu söylenemez. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldun insanların korunmaya ve varlığını sürdürmeye duydukları ihtiyaca ve gereksinime asabiyet adını vermektedir.

Yanıt Açıklaması: Josef Horovitz, İslâmî Tarihçiliğin Doğuşu adlı çalışmasında, İslâm’ da tarih yazıcılığının ilk örneklerine Siyer-Meğâzî literatüründe rastlanabileceğini öne sürmüştür. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Bu yüzyıla damgasını vuran ve kendisinden sonra gelenleri de bir hayli etkileyen Descartes (1596-1650), düşüncesindeki özgün ve sentezci yönleriyle “Modern Felsefenin Babası” nitelemesiyle de anılır.

Yanıt Açıklaması: David Hume, John Locke ve George Berkeley gibi filozoflarla birlikte deneyciler arasıda yer alır. Deneyciler doğa hakkındaki verilerimizin algılarımızdan kaynaklandığını ileri sürerler.

Yanıt Açıklaması: Mukaddime ’nin Giriş’inde tarih ilmine ilişkin değerlendirmelerini ortaya koyarak işe başlayan İbn Haldûn, Birinci Kitap’a da dünyadaki umrânın doğası, ona ilişkin olan bedevîlik (göçebe ya da yerleşik ayrımı yapılmaksızın, kırdaki, arazideki yaşam), hadarîlik (kentlerdeki yerleşik yaşam), tagallüb (savaşta zafer elde ederek egemenlik kurma), kazanç, geçim, ilimler, sanatlar vb. konuları ve bunlara ilişkin nedenleri genel bir açıdan ele alarak başlamıştır. Daha sonra bu genel içeriği altı bölüme ayırarak -yakıştırma uygunsa- “ansiklopedik” detaylarıyla ele almış ve tartışmaya açmıştır. Kitabın yazarı İbn Sînâ değil, İbn Haldûn’dur.

Yanıt Açıklaması: Giambattista Vico, Magnum opusu, Yeni Bilim’in son biçimini 1744’te yayına hazırladıktan sonra hayata veda etmiştir. Vico, bu yapıtında işlediği temel savlarla, kendi görüşüne göre yeni bir bilimin temelini atmıştır.

Yanıt Açıklaması: Dilthey’a göre, tarih/toplum gerçekliğini kendilerine konu edinen bilimler, uzun zamandan beri, diğer bilimler (Dilthey doğa bilimlerini kastetmektedir) arasındaki yerlerini ve dayandıkları temelleri aramakla meşgul olmuşlardır (Dilthey 2011, s. 21). İşte Dilthey, bu tarih/toplum gerçekliğini kendisine konu edinen bilimleri “tin bilimleri” (Geisteswissenschaften) başlığı altında toplar.

Yanıt Açıklaması: Antikçağ Yunan medeniyetinde tarih konusunun, diğer pek çok medeniyette olduğu gibi, efsaneler tarafından işlendiği söylenebilir (Bıçak 2004, s. 50). Pindoros geçiş süreci tarihçisidir. Protagoras ise kültürlerin kökenlerini araştırmaya yönelik çalışan bir tarihçidir. Herodotos’un başlattığı tarihçilik geleneğine kadar etkili olan efsaneye dayalı bu dönemde etkili olmuş başlıca isimler Homeros ve Hesiodos’tur. Hatta Yunanlılara göre Homeros ve Hesiodos’un insanlığın ilk çağları için yetkili tarihçiler oldukları da öne sürülür (Sikes 1914, s. 2)

Yanıt Açıklaması: 17. yüzyılın ikinci yarısında, Descartes’ın felsefesindeki sistemli kuşkuculuğu ve eleştirel ilkeleri olduğu gibi tanımaya dayanan, Destartesçı bir tarih yazımı okulu ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: İslâm Medeniyeti’nde Peygamber ve yakın çevresinin başına gelen önemli olayların anlatıldığı, yani içeriği özel sınırlarla belirlenmiş tarih kitaplarına verilen genel ad 'Tabâkât'tır.

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma, hem ilk kez Tarih Felsefesi adının kullanıldığı hem de tarihsel varlık alanına ve tarihin verdiği bilginin değerine ilişkin düşüncelerin değiştiği bir dönemdir. Tarihten edinilen bilgiye ve tarihsel varlık alanına yönelik yaklaşımların değiştiği bir dönemdir. Başta birey ve toplum gelmek üzere temel kurumların ve onları belirleyen değerlerin tümünün kapsamlı bir sorgulamadan geçtiği bir dönemdir. Tüm maddeler söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa kültürleri coğrafi keşifler sayesinde diğer kültürlerle tanışmaya başlayınca tarihsel dönemsellendirmede o zamana kadar kullanılan dini ayrımlar sorgulanmaya başlamıştır. Jean Bodin ilk olarak tarihi Antikçağ, Ortaçağ ve Yeniçağ gibi dönemlere ayırmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Vico, tarihteki çağları üçe ayırarak, herbirini karakteristik özellikleriyle betimlemiştir. Bu betimlemeye göre, Avrupa insanlık Çağı’ndadır.