Tarih Felsefesi 1

Yanıt Açıklaması: Kökleri 14. yüzyıla kadar geri götürülebilecek olan Rönesans hareketi temel sloganı “daha çok insan, daha az tanrı” olan bir akımdır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ortega y Gasset şeyler için doğa ile insan için tarihin aynı anlama geldiğini ileri sürmüş, insanın kendi yaptıkları dışında doğasının olmadığını söylemiştir (Gasset 1941, s. 217). Geçmişi insanın yaşamının kendisi olarak değerlendiren Gasset’e göre tarih, “....içinde yaşadığımız en kesin güncelliğin bilimidir” (Gasset 1992, s. 113). Öyleyse geçmiş anlamında kullanılan tarihin, insanı önemli ölçüde belirlemekte ve günlük hayatı da etkilemekte olduğu göz önüne alındığında günlük hayatın sorunlarının da tarih araştırmalarına konu olması neredeyse kaçınılmazdır (Bıçak 2004, s. 20).

Yanıt Açıklaması: İslâm Medeniyeti’nde bilgi, daha çok hikmet ile yani El-İsfahânî’nin tanımlamasıyla “ilim ve akıl ile gerçeği yakalama” durumu ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir. Doğru yanıt "C" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Fransız filozof Voltaire'e (Francois Marie Arouet) göre, tarih, toplumlar için faydalıdır. Bu faydası da temel olarak geçmişteki medeniyetlerin deneyimlerini ve hatalarını öğrenerek, onlardan ders çıkarmak ve nihayetinde daha iyiye gitmek düşüncesinde yatar. Analitik düşünme : problemlerin (tarih dahil) bileşenlerini ve etkileşimlerini dikkate almaktır ve bunu yaparken farklı açılardan da bakmaktır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Bacon’a göre felsefe usa, şiir imgeleme ve geçmişte olup bitenler-yani tarih ise, anımsamaya dayanır. Bu yüzden II. ve III. maddelerdeki tespitler yanlış, I. maddedeki tespit doğrudur.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn; umrân kavramı ile yeryüzünde insan topluluklarının kurduğu veya kurabileceği medeniyetlerinin tümünü, bedevîlik ile göçebe ya da yerleşik ayrımı yapılmaksızın, kırdaki, arazideki yaşamı, asabiyet ile insanların bir arada yaşamak için gereksinim duydukları dayanışma ruhunu, mülk ile mutlak monarşiyi kasteder. Sanat kavramı ile ise ekonomide de değeri olan farklı meslek bilgi ve becerilerinin toplamını, yani zanaatı kasteder.

Yanıt Açıklaması: İlk İslam tarih yazımı metinlerini oluşturan Siyer-Meğazi'ye eser bırakan İslam düşünürleri arasında Vehb Ibn Münebbih, Muhammed Ibn Ishak ve El-Vakıdi sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Bacon, “bilim” kavramını empeiria anlamındaki historia’ya dayandırmakla, en azından “theoria-empeiria” karşıtlığını aşmış ve “empeiria”yı, bizzat bilimsel etkinliğin dayandığı temel olması bakımından, doğa araştırmalarına yönelen insan için 16. yüzyıla kadar rastlanmamış özel bir öneme ve değere kavuşturmuştur. Doğru yanıt "D" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Augustinus’a göre, Tanrı zamanın dışında, O’nun tarafından yaratılmış her şey zamanın içindedir. Zaman, içinde bulunulan anda var olmayan geçmiş, bir boyuttan yoksun olan şimdi ve henüz var olmamış gelecek arasında bulunan ve bundan dolayı yalnızca şimdi yaşamakta olan kişinin anımsaması ve beklentisi sayesinde anlam kazanan bir yapıdır. Doğru yanıt "C" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyıl genelinde tarih yine de bir edebi tür, ahlak bakımından pratik değeri olan bir uğraş olarak görülmesi durumu azalmıştır. Önceki yüzyıllara kıyasla tarihe yönelik çalışmalar gözle görünür oranda artmıştır ve tüm olumsuz görüşlere karşın, 18. yüzyıl, tarih felsefesinin doğum yüzyılı olmuştur. Aydınlanma’da tarihe karşı özel ilgi ve merak da artmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Mukaddime, Kitabu'l-İber, Et-Ta'rif ve Şifau's-Sail İbn Haldun'un eserleri olup Tarihu'r-Rusul ve'l-Müluk Taberi'nin eseridir.

Yanıt Açıklaması: İslam dünyası, Moğol İstilası ve Haçlı Seferleri gibi olaylar sonucunda sarsılmıştır. Sarsıntı, İslam dünyasını sadece ilmi ve kültürel bakımdan değil; siyasi, iktisadi ve ilmi-kültürel bakımdan olumsuz etkilemiştir.

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma, önceki yüzyıllara oranla tarihe yönelik kuşkuculuğun azaldığı, hatta tarihe özel bir ilginin gösterilmeye başlandığı bir zaman dilimidir. Tarih anlayışı ve tarih yazıcılığı bakımlarından da Avrupa kültürü için önemli bir dönemeçtir. Usçuluğun etkisinde kalmış olan tarihçiler, tarihteki olayları en geniş boyutlarıyla incelemeyi amaçladıkları için, tarih üzerine çalışmalarda köklü değişiklikler ortaya çıkmış ve “Modern” olarak nitelenebilecek yeni bir tarih anlayışının temellerini atmışlardır. Fakat tarihçilik açısından olumlu sayılabilecek bu gelişmelerin yanında, tarihin işe yaramaz bir yük olduğu gibi olumsuz görüşlerin etkisi de sürmüştür.

Yanıt Açıklaması: Yunanca episteme ve logos'tan türeyen epistemoloji dilimize bilgi kuramı ya da bilgi felsefesi olarak çevrilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Rönesans’ta düşünürler de yapıtlarında kişiliklerini, kendisini özgün kılan unsurları açıkça belirtmeye ve yavaş yavaş yazı dili olarak Latince yerine kendi ulusal dillerini kullanmaya başlamışlardır.

Yanıt Açıklaması: Vico tarihin gerçek telos'unun, yani ereğinin düşüş ve batış olduğunu öne sürer, buna göre ilerleyen bir süreçten sonra bir geriye dönüş başlar ve yine barbarlık ortaya çıkar.

Yanıt Açıklaması: “Nesnel” ve “doğru” bir tarih yazmak, Voltaire’e göre, tarih üzerine felsefe yapmayı, yani tarih felsefesini zorunlu kılar.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ İslâm anlayışında El-Hârezmî dışında klasik sayılan filozofların hemen hiçbiri, ilimler sınıflamasında “tarih”e yer vermez.

Yanıt Açıklaması: Voltaire, 1764 yılında David Hume’un 'Genel İngiltere Tarihi' adlı yapıtı üzerine yazdığı bir yorumda, felsefece yazılmış bir tarihe gereksinim duyulduğunu beliritir.