Tarih Felsefesi 1

Yanıt Açıklaması: Hugo Grotius'e göre pozitif hukuk, insanlar tarafından tarihsel süreç içerisinde oluşturulmuştur. Bu bağlamda pozitif hukuku kavramak, onu oluşturan tarihsel süreci, yeri ve zamanı anlamakla mümkündür. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İslam dünyası, 11. yüzyıl sonlarından 13.-14. yüzyıla uzanan Haçlı Seferleri ve 13. yüzyıldaki Moğol istilası gibi olayların sonucunda sarsılmıştır. Doğru yanıt "E" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Psikolojiyi insan doğasının bilimi olarak gören Hume, tarihin de psikolojiye bağımlı olduğunu ve insan psikolojisinin yasalarının bulunmasının, tarih olaylarının niteliğinin açık biimde anlaşılması için bir ön koşul olduğunu öne sürer.

Yanıt Açıklaması: İslâm’ın kendi toplum yapısını üzerinde temellendirdiği en önemli ilke, zayıfın güçlüye karşı varlığını güvenceye almaktır. Doğru yanıt "B" şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: El-Harezmî’de örneği görüleceği üzere, İslâm âlimlerinin yaklaşık 10. yüzyılda ilimleri, Arap ilimleri ve Arap olmayan ilimler biçiminde ayırdıkları zamandır.  Bu sınıflamada ilk grubun içine dil, fıkıh, kelâm, tarih ve edebiyat; ikinci gruba ise felsefe, doğa bilimleri ve tıp dahil edilmiştir. Hârezmî ilimleri sınıflarken fiziği ‘aşağı’, matematiği ‘orta’, metafiziği de ‘yüce’ olarak nitelemiş ve İbn Sînâ’yı etkilemiştir.

Yanıt Açıklaması: İbnü’l-Esir’e göre tarihin sonsuz yaşam (âhiret) için yararlı yönleri de şunlardır: 1. Dünyadaki hayatın çalkantılarını, değişkenliğini ve sonluluğunu görüp ders alabilen insan, kendini sonsuz yaşam yolculuğu için kurtarıcı bir biçimde donatmaya İbnü’l-Esir’in ifadesiyle “âhiretin mutluluk evine girmeye” yönelir; 2. Peygamber ya da kral bile olsa her insanın ölümlülüğü göz önüne alındığında, tarihte gerçekleştiği görülen olayların kendi başına da gelebileceği çıkarımında bulunan insan, kıyâmetle birlikte başlayacağı sonsuz yaşamı için en iyi ahlâk özelliklerini kazanmaya, yani dünyadaki zor ve sıkıntılı durumlara sabırla katlanmaya yönelir. Doğru yanıt "D" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma’nın en belirgin özelliklerinden birini, Paul Hazard şöyle dile getirir: “şüphe bilimin başlangıcıdır. Bir diğeri, doğa incelemeleri ve bu incelemelerden elde edildiği savlanan kesin bilgidir. Aydınlanma’nın temel özelliklerinden biri de laik bir dünya görüşüne dayanıp bu görüşü hayatın her alanında tutarlı biçimde uygulamaya koyma çabasıdır. Aydınlanma’yı “insanın usunu kendisinin kullanma cesareti göstermesi” olarak tanımlayan Kant, bu yetiyi eleştirmekten de geri durmamış, usun kendisinin de sınırları olan bir yeti olduğunu savunarak, felsefe tarihinde önemli bir çığır açmıştır. Ancak kilise Aydınlanma Çağı’nda değil Ortaçağ yaşamında ve düşünce dünyasında egemen olan bir kurumdur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Thukydides, ekonomik etkenleri değişimlerin ve iç savaşların nedeni olarak gören belki de ilk tarihçidir. Ekonominin değişimler ve savaşlar üzerindeki etkililiği yönlü savını gerekçelendirmek üzere, Truva savaşı sonrasında müstemleke olayının artmasını araştırmış, bu olayı ekonomik nedenlere bağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Macchiavelli, tarih yazıcılığının “devletler arasındaki düşmanlık ve ikiliklerin nedenlerini siyasi açıdan araştırması gerektiğini savunmuştur. Macchiavelli’ye göre olayları gerçek nedenleriyle anlatan böyle bir siyasi tarih yazımı, her şeyden önce geçmişi doğru olarak bilmeye şiddetle gereksinim duyan devlet yöneticilerine pragmatik bir hizmet sunacaktır. Macchiavelli’nin bu görüşleriyle siyasi tarihin kurucusu olduğu söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn’u tarih felsefesi açısından değerlendirmemize olanak tanıyan umran ilmi, sergilediği özellikleriyle günümüzde sosyolojinin, ekonominin, siyaset kuramının, hatta kültürel antropolojinin kapsamına girecek konuları, genel bir çerçeveyle ve tarihteki olayların neden-sonuç ilişkileri biçiminde kavranmasına yardımcı olacağı kadarıyla ele almıştır. Ayrıca bu ilim, bilgi veren bir disiplin olarak tarihin çerçevesini çizmeye, tarih yazıcıları için sağlıklı ve güvenilir bilgileri kayda geçirmeyi sağlayacak bir yöntem belirlemeye de yarayan bir meta-ilimdir. Öyleyse umran ilmi, bir bilgi alanı olarak tarihin epistemolojisi, bir varlık alanı olarak tarihin ontolojisidir. Bu ilim, insan ve toplumu genelliğinde kavramayı amaçlayan bir ilim olarak, en genel ve en temel olanın kuramıyla ilgilenen felsefe içerisinde temellendirilebilir. Umran ilmi sayesinde hikmet ilimlerinden sayılmayı hak eden tarihin felsefî yönü tam da buradadır. İbn Haldûn’un, ilkelerini oluşturduğunu söylediği bu ilimle, hem “geçmişte olan olayların bütünü”-ya da res gestae, hem de “geçmişte yaşanmış olayların anlatımı”- yani historia rerum gestarum anlamındaki tarihe katkıda bulunduğu ileri sürülebilir.

Yanıt Açıklaması: Hümanizm, insanın, gitgide de ulusların, birey olma, bireysellik kazanma çabalarını içeren, temel sloganı “daha çok insan, daha az tanrı” olan bir akımdır.

Yanıt Açıklaması: İlimler sınıflamasındaki ontolojik temelin ya da ilimler sınıflaması-ontoloji ilişkisinin en belirgin ortaya koyulduğu yapıt olarak Fârâbî’nin Siyaset El-Medeniyye’si gösterilebilir; çünkü Fârâbî bu yapıtında siyaset konusuna girmeden önce var olanlara ilişkin ayrımlar yapmış, bunları araştıran bilgi alanlarını bir ilimler sınıflaması biçiminde ifade etmemiş olsa da anmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bu sözler, 19. yüzyıl filozofu Hegel’a aittir ve tarih Felsefesine Giriş adlı yapıtının başında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dostu ve hocası Sokrates’i (M.Ö. 469-399) ölüme mahkum eden Atina demokrasisine karşı olumsuz tutum takınmıştır. Karşıt görüştekilerin yanlışlarını ortaya koyup çürüterek Polis’i ayakta tutmak için ne gerekiyorsa yapmaya çalışmıştır. Ruh, idealar öğretisi, ideal devlet gibi Platon düşüncesinin özgün unsurları için de önemli bir kavram olma özelliği taşır. Platon’a göre ruh, hem ilk yaratılan varlıklardan biridir hem de tüm değişim ve dönüşümlerin başlıca nedenidir.

Yanıt Açıklaması: Usçuluk o denli etkili olmuş bir düşünce çığırıdır ki, Avrupa’da 17. yüzyıl ortalarından 19. yüzyılın ilk yarısının sonuna (1850’lere) uzanan zaman dilimi, çoğu felsefe tarihçisince, “Us Çağı” olarak adlandırılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihteki ilkeleri yadsımanın filozofu/(ları) en kısa zamanda hataya götüreceğini düşünen Atkinson, felsefeye tarihe bakma ve onu diğer düşünce alanları arasında doğru bir biçimde konumlandırma görevini yüklemiştir. Bu bağlamda Hegel, Marx, Toynbee gibi önemli düşünürlerin, tarih felsefesinin tarihle ilişkisi bakımından birinci sırada gelmesi anlam kazanmaktadır: Bu düşünürlere göre tarih felsefesi tarih sürecini bir bütün olarak konu edinmekte ve tarihin özünü kavramayı amaçlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ruh Kasidesi adlı eseri İbn Sînâ yazmıştır. İbn Sînâ, Ruh Kasidesi adlı yapıtında, insanın bu dünyaya gelişini, yaratılış öğretisini ve kutsal kitaplara da geçen bazı efsaneleri kendi felsefi görüşü doğrultusunda yorumlayarak açıklamaya çalışmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sîre (çoğulu Siyer), İslâm dünyasında Peygamber’ in biyografisi için kullanılan bir ortak addır (ıstılâh). Doğru cevap D’ dir.

Yanıt Açıklaması: Giambattista Vico 1725 yılında yayınladığı Yeni Bilim isimli kitabında gösterdiği tarihe uluslarüstü bakışıyla tarih felsefesinin de kurucusu olmuştur.