Tarih Felsefesi 1

Yanıt Açıklaması: İtalyan filozof Giambattista Vico'ya (Giovanni Battista Vico) göre, tarihsel bilgilere koşulsuz olarak güvenmemeli ve onlara eleştirel ve bilimsel bir metotla yaklaşmalıyız. Tarihçinin değer yargılarından tamamıyla arınamayacağı fikri daha sonraki dönemlerde ortaya çıkmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Descartes her tarihsel haberin seçilmiş bir tarihsel olayla ilişkili olduğunu bu nedenle de tarihçinin ve malzemenin etkisiyle yanlış bilgiye ulaşılacağını savunur.

Yanıt Açıklaması: Historia civilis kavramıyla anlatılmak istenen insan-toplum olaylarının bilgisidir. Kentler tarihi, devletler tarihi, önemli kişiler tarihi ya da biyografi, sanat tarihi vb. adlarla anılan çeşitli tarih yazıcılıklarının genel adı olarak kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Rönesans’la ilgili yukarıda verilenlerden ilk iki madde doğrudur. Ortaçağ’ın “bulunmuş, hazır bilgi paketi” muamelesi yaptığı doğruluklar, Rönesans’ta insan için “aranması ve bulunması için uğruna mücadele verilmesi gereken, sonsuz bir görev” olarak görülmeye başlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Locke, Berkeley ve Hume gibi düşünürler deneyciler olarak adlandırılmaktadır. Descartes, Spinoza ve Leibniz de usçulardandır.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn’un köklerinin dayandığı aile, devlet işlerinde yer almış, tanınan ve içinde çoğunlukla iyi eğitimli insanlara rastlanan bir ailedir. İbn Haldûn, yaklaşık 20 yaşından 45 yaşına, 4 yıllık bir aradan sonra da 49 yaşından 74 yaşına-yani ölümüne dek siyasetin ve bürokrasinin çeşitli kademelerinde görev yapmış, önemli deneyimler kazanma ve ayrıntılı gözlem yapma olanağı bulmuştur. Ebû Salim, iktidarının son dönemlerinde İbn Haldûn’u yüksek yargı ve denetim (hattatu’l-mezâlim) görevine atamıştır. Kutadgu Bilig, 11. yüzyılda Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır. İbn Haldûn’un içinden geçtiği ve burada detaylarına girmeyeceğimiz eğitim süreci, İslâm Medeniyeti’nde pek çok düşünürün daha önce gördükleri eğitim gibi, çağındaki tüm ilimlerin öğrenimini kapsar; bunun da temelinde yatan şey İslâm’da egemen olan ilim öğrenmenin ve öğretmenin amacı, yani, ahlâklı bireyin, dolayısıyla ahlâklı toplumun oluşturulmasını sağlamaktır.

Yanıt Açıklaması: Walsh’a göre tarih felsefesi, tarihte anlam, bütünlük, yasa, amaç gibi sorunları inceleyen tarih metafiziği ve tarih çalışmalarında ortaya çıkan sorunları, tarihte araştırma yöntemi/yöntemleri, bilginin güvenilirliği, açıklama, kanıtlama gibi sorunları konu edinen analitik tarih felsefesi olmak üzere, kendi içinde ikiye ayrılır. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İslâm’ın evren kavrayışında Allah, en genel anlatımıyla, bütün evreni yarattığına, var olmak için başka bir varlığa gereksinmediğine, zaman ve mekânın dışında olduğuna ve değişmediğine, mükemmel-kusursuz olma özelliğini taşıyan tek varlık olduğuna inanılan (ya da inanılması gereken) güçtür. Doğru yanıt "A" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 17. Yüzyılın Rönesans döneminde başat düşünür Descartes’tir. Diğerleri katkıda bulunan düşünürlerdir.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles, bu bilgi alanları sınıflaması çerçevesinde, Herodotos ve Thukydides’in kazandırdığı anlamları taşıyan historeini historiografya olarak adlandırmış ve bu disiplini Peri Poietikes adlı yapıtında bir edebiyat türü olarak şiirin altında sınıflamıştır. Doğru yanıt "D" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Deneyciler, usçuların aksine, doğa hakkındaki bilgimizin duyu verilerinden çıktığını, usun yalnızca duyu verilerini düzenleme işlevine sahip olduğunu, dolayısıyla usun evreni tek başına bilmekte yeterli olmadığını savunmuşlardır. I ve III söylenebilir. II. numaralı cümle usçuların temel inançlarındandır.

Yanıt Açıklaması: Braudel, tarihin insanlar, insanların da tarih tarafından yapıldığı ve kaderlerinin onun tarafından biçimlendirildiğini savunur.

Yanıt Açıklaması: Bacon, “insan tini”nin, algılanan olgularla ilişki sırasında hep etkin durumda olan, 1. Us (ratio), 2. İmgelem (phantasia) ve 3. Anımsama (memoria) olmak üzere üç temel yetisinden söz eder ve insanın felsefe, şiir ve tarih etkinliklerini bu üç yetiyle eşleştirir: buna göre felsefe usa, şiir imgeleme ve geçmişte olup bitenler yani tarih, anımsamaya dayanır. Doğru yanıt "C" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn “dünyadaki umranın doğası” ifadesini kullanırken, umrân sözcüğünü, yeryüzünde insan topluluklarının kurduğu veya kurabileceği medeniyetlerinin tümünü, yani bir bütün olarak medeniyet kavramını içerecek biçimde kullanmaktadır. Doğru yanıt "D" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yeniçağ Avrupa Medeniyeti’nin evren kavrayışı, Rönesans ile başlayan Yeniçağ felsefesi ve bilim anlayışı ekseninde oluşmuştur. Fizik biliminin doğa hakkında sağladığı bilgiler, kültür alanında da aranmaya başlanmış, böylelikle yaşamın bütün yönleri madde ve mekanik ilişkisi temelinde değerlendirilmeye başlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Rönesans sürecinin en dikkate değer akımı hümanizmdir. Hümanizm, insanın, gitgide de ulusların, birey olma, bireysellik kazanma çabalarını içeren, temel sloganı “daha çok insan, daha az tanrı” olan bir akımdır. Dinde de reform isteklerinin artmasına, hatta bu sürecin sonunda Protestanlık adı verilen yeni bir Hristiyan mezhebinin doğmasına kadar uzanır.

Yanıt Açıklaması: Descartes, Spinoza ve Leibnizle birlikte usçuluk taraftarı düşünürlerdendir. Matematiği model alarak insanın genel geçer bilgiler edinebileceklerini savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Bu görüşlere  sahip olan düşünür Francois Marie  Arouet  ya da herkesin bildiği takma ismiyle Voltaire dir.

Yanıt Açıklaması: Evren kavrayışı çerçevesinde insana ilişkin soruların yanıtlanması, Kur’ân dışında, bazı din bilginleri ve filozoflar tarafından da üstlenilmiştir. Sözgelimi, Fârâbî’ye göre, insandaki nihâî mükemmellik mutluluktur (Fârâbî 1997, s. 90).

Yanıt Açıklaması: Doğa hakkındaki bilgimizin duyu verilerinden çıktığını, usun yalnızca duyu verilerini düzenleme işlevine sahip olduğunu, dolayısıyla usun evreni tek başına bilmekte yeterli olmadığını Deneyciler ileri sürmektedir.