Ortaçağ Felsefesi 2

Yanıt Açıklaması: Gazzali’ye göre, akıl her türlü bilgiyi edinmede yeterli değildir. Ayrıca böyle bir soru sormaya gerek yoktur.

Yanıt Açıklaması: Belirlediği amaç ve özel yöntem doğrultusunda Fârâbî’nin ve özellikle de İbn Sînâ’nın eserleri üzerinde iki yılı aşkın bir süre yoğun bir incelemeye girişen Gazzâlî, önce Filozofların Amaçları (Makâsıdü’lfelâsife) başlıklı eserini kaleme alarak bu alanda görüş bildirecek yetkinliğe ulaştığını göstermiş, ardından Filozofların Tutarsızlığı’nı yazarak genelde filozoflarla özelde ise ibn Sînâ ile hesaplaşmıştır. Amacı ve özel yöntemi uyarınca yirmi problem tespit ederek bunları filozofların kullandığı terminoloji ve mantık disiplini çerçevesinde tartışmıştır.

Yanıt Açıklaması: Seçenekleri okuduğunuzda hatırlamanız gereken şey Nefsin varlığının bedenden once olmadığıdır. Nefs bedenle gelir.

Yanıt Açıklaması: İbn Rüşd’e göre insanın varlık gayesinin “hakikat” olduğu; hakikatin elde edilmesi bir yana onun sadece amaçlanmasının dahi insan için ne denli önem taşıdığını göstermektedir. Nitekim o, ünlü düşünür Gazzâlî’nin eleştirileri karşısında filozofları savunurken şöyle der: “Onların amacı sadece hakikati bilmektir. fiayet bu amaçları dışında hiçbir şeyleri bulunmasaydı, tek başına bu bile onların övülmeleri için yeterdi.”

Yanıt Açıklaması: Gazzali yöntemli şüpheciliğini Munkız isimli eserinde ortaya koymuştur.

Yanıt Açıklaması: Filozofa göre teorik felsefenin amacı insanın bilmek suretiyle yetkinleşmesini sağlamak iken, pratik felsefe insanın bildiklerini yapıp uygulayarak ahlâkî yetkinliğe ulaşmasını amaçlar. Şu halde Ibn Sînâ’ya göre felsefe doğru bilgi ve doğru davranış ile yetkinleşmeyi sağlayan bir disiplin ve çabanın adı olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Fârâbî varlığı, en yetkin olandan yetkinliğin en alt düzeyinde bulunana doğru inen bir sıradüzeni içinde yorumlar. Buna göre en üstte en mükemmel olan “İlk Sebep” (Tanrı) en altta ise “ilk madde” (heyûlâ) bulunmaktadır. İlk Sebep’ten sonra filozofun “ikinciler” (es- sevânî) ve “maddeden ayrık akıllar” (el-ukûlü’l-müfârıka) adını verdiği, ayrıca ruhanîler ve melekler mertebesinde gördüğü akıllar gelir ki sayıları dokuz gökküresinin (felek) sayısına denk düşer. Varlıklarını Tanrı’dan alan bu dokuz akıl hem gökkürelerinin hem de üçüncü varlık mertebesini oluşturan “faal akıl”ın varlık sebebi olmaktadır. Dördüncü varlık düzeyinde “nefis” bulunmakta olup gök cisimlerinde dairevî hareketi; insan, hayvan ve bitkilerde ise her türlü biyolojik, fizyolojik ve psikolojik aktiviteyi ifade eder. Beşinci düzeyde yer alan “suret” (form) ile altıncı varlık mertebesini oluşturan “madde” yalın (basît) birer varlık olmakla birlikte yetkinlikten uzak olup birbirinden ayrı olarak bulunamazlar.

Yanıt Açıklaması: Fatih Sultan Mehmet, Haşiye-i Tecrîd ve Şerh-i Mevâkıf’ın okutulmasını istemiş ancak onların yerine Hidâye ve Ekmel okutulmuş, sonrasında onlar da bırakılmıştır.

Yanıt Açıklaması: “İşaretler ve tembihler”kitabı İbni Sina’nın kitabıdır.

Yanıt Açıklaması: Bununla birlikte Endülüs’teki Yahudilerce Aben Roşd, İspanyollar arasında Aven Roşd, Latince’de ise Averroes veya Averroys olarak da anılmıştır.

Yanıt Açıklaması: “Varolan nesnelerin düzen ve tertibini düşünüp kavramaktan (idrak) öte bir şey değildir” şeklinde ifade ettiği aklın, biri nazarî (teorik), diğeri amelî (pratik) olmak üzere iki işlevi bulunduğu hatırlanırsa , insanın varlık gayesinin, nazarî ve amelî yetkinliğe ulaşmak olduğu kendiliğinden anlaşılır. Bunlardan ilki “gerçek/ doğru bilgi” (el-ilmü’l-hakk), diğeri ise “gerçek/iyi amel” (el-amelü’l-hakk) ile gerçekleşir.

Yanıt Açıklaması: Bu görüşün aksine filozofumuz “sadece gerçeğin peşinde olan bir ilim insanını, sıradan insanlardan ayıran en önemli nitelik, herhangi bir bilgi yahut düşünceyle karşılaştığında, onun kim tarafından ortaya konulduğuna değil, hakikati ifade edip etmediğine bakmaktır” anlayışını savunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: İbn Sina'ya göre zihinsel olanın neliği ile varlığı ayrıdır. Bu yüzden bizde neliği olanın dışarda varlığı bulunmayabilir kuşkusu doğar.

Yanıt Açıklaması: Gazzali her türlü aktarma bilgiden uzaklaşmayı kesin bilgiye giden yolda bir aşama olarak görür

Yanıt Açıklaması: Fizik burhani, yani kanıta dayalı bir disiplindir

Yanıt Açıklaması: Bu cümlesiyle filozof, o güne kadar edindiği tüm aktarma bilgilerin ve doğrudan “bilgi”nin imkanı ve güvenilirliğini “şüpheci”ve “eleştirici” bir yaklaşımla değerlendirme ihtiyacını duymuştur. Bununla birlikte epistemoloji yani bilgi kavramının doğası, kapsamı ve kaynağı ile ilgilenen felsefe dalıyla da bitabii alakadardır.

Yanıt Açıklaması: İlimlerin, çok çeşitli disiplinleri ve alt dalları bulunmakla beraber dört ana grupta toplanabileceğini belirten Taşköprülü-zâde, bunu, İbn Sînâ’yı izleyerek varlığın dış dünyada, zihinde, sözde ve yazıda olmak üzere dört mertebesinin bulunuşuna dayandırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ansiklopedik kaynak niteliğinde ve İbnü’l-Arabî en önemli eseri Resâ’ilü İhvâni’s-Safâ’dır.

Yanıt Açıklaması: "Kesin bilginin her türlü şüphe ve hata ihtimalinden arınmış olması gerektiğini düşünmüştür." önermesinin doğru bir önerme olduğunu göreceksiniz.

Yanıt Açıklaması: Oluş ve bozuluş dünyasında bitkisel (nebatî), hayvani ve insani olmak üzere üç tür nefis bulunmaktadır. Nefsin türünü onu taşıyan cismin mizacı belirler.