Final Sınavı - Bilim Felsefesi

Soru 1:

I. Her bilimsel teori, kısaca teori, aksiyom veya postulat olarak adlandırılan yasa-görünümlü önermeler içerir. II. Teorinin aksiyomları, doğru olduklarında, ilgili bilim dalının temel yasalarını ifade ederler. III. Bilim felsefecileri teorilere yapılar› bakımından biri sözdizimsel (sentaktik) öbürü anlambilimsel (semantik) olmak üzere iki farklı biçimde yaklaşmışlardır. Bilimsel teoriler ile ilgili olarak yukarıdaki ifadelerden hangisi/hangileri doğrudur?

A) I B) II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

Soru 2:

Bağlantı postulatlarına, içlerinde hem teorik hem de gözlem terimleri geçtiğinden dolayı verilen bir diğer ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Salt teorik önerme B) Birleştirici önerme C) Kinetik teoride önerme D) Karma teorik önerme E) Hipotezli önerme

Soru 3:

Bir gaz veya sıvı kitlesi içinde süspansiyon biçiminde dağılmış bitki poleni taneciklerinin çok hızlı ve rastgele devindikleri olgusu ilk olarak kim tarafından gözlemlenmiştir?

A) Robert Brown B) Einstein C) Jean Baptiste Perrin D) Thomas Andrews E) Kuhn

Soru 4:

Kuhn'un, "Alternatif teoriler arasından seçilen teoriden, yeni ve beklenmeyen olguların öndeyisi türetilebilmelidir." şeklinde tanımladığı bilimsel değer aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yalınlık B) Kapsamlılık C) Bilimsel yarar D) Dakiklik E) Verimlilik

Soru 5:

Sınanmaya değer buldukları gözlem önermelerini gözlem ve/veya deneyle sınarlar, doğrulananlar kabul edilir, yanlışlananlar ret edilir. Kimlerdir bu önermeleri yapanlar?

A) Varoluşçular B) Teolojistler C) Tüm insanlar D) İdealistler E) Bilim adamları

Soru 6:

Deneycinin müdahalesinin amacının gerçekleşmesi ve deney-koşul önermesinin doğru olması durumuna ne denir?

A) Önermenin olanaklı yanıtları B) Deney sonucu önermeleri C) Koşullu durum D) Başarısız-olmayan deney E) Yerel düzenlilik

Soru 7:

Glymour'un kendi kendini pekiştirme yöntemi ile ilgili verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Teorik hipotezler bu yöntemle pekiştirilemezler. B) Hempel yöntemiyle doğrulamanın olanaklı olmadığı hipotezler pekiştirilir. C) Hipotezler tek tek sınanabilmektedir. D) Hipotezin sınanmasını sağlayacak değerler kümesi hipotezin kendisinden türetilebilir. E) Christensen'ın karşı örnekleri bu yönteme yapılan en önemli eleştirilerdendir.

Soru 8:

Bir elektronun elektrik yükünün negatif olması bir olgu olduğuna göre, "Bir elektronun elektrik yükü pozitiftir." önermesinin ortaya koyduğu durum aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?

A) Salt olanaklı durum B) Tümel-evetleme durumu C) Değilleme durumu D) Koşullu durumu E) Yalın-olmayan durum

Soru 9:

Einstein’in Genel Görelilik Teorisi’ni pekiştiren en önemli örnek aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bir zarın arka arkaya iki kez 6 gelmesinin olasılığı B) Bütün metallerin yeterince ısıtıldığında genleşmesi C) Bir balık türüne ait fosillerin zamanımızda bir ülkenin iç kesimlerinde bulunması D) Merkür gezegeninin günberisindeki sapma E) Bütün kuzgunlar siyahtır

Soru 10:

Fa ? Ga önermesi, ?x(Fx › Gx) hipotezinin bir olumlu örneği olsun. Fa ? Ga önermesinden, hipotezin U = {a} evrenindeki açılımı olan Fa › Ga önermesi tümdengelimsel olarak türetilebilir. Hipotez hangi yöntemle pekiştirilmiştir?

A) Hempel B) Bootstrap confirmation C) Christensen’in karşı-örnekleri D) Hipotezli tümdengelimsel E) Bayesci

Soru 11:

Gerçekçilik-karşıtlığını benimseyen bilim felsefecileri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Bir nesne veya özelliğin gerçekliğinin, onun doğrudan veya dolaylı olarak gözlemlenebilmesine bağlı olduğunu iddia ederler. B) Hiçbir gözlem aygıtıyla ilkece saptanamayan bir özelliğin bilimsel gerçekliğinin olamayacağını iddia ederler. C) Duyu organları ile algılanan özellikler ile ancak gözlem aygıtları ile saptanabilen özellikler arasında sürekli bir geçiş vardır; bu nedenle böyle aygıtlarla gözlenebilen özelliklerin gerçek özellikler D) Sadece gözlem verilerinin gözlemlenebilir olduğunu ve gözlem sonuçlarının gözlemlenebilir sayılamayacağını iddia ederler. E) Nesnelerin doğrudan ya da dolaylı olarak gözlemlenebilen özelliklerinden bahsedilemeyeceğini iddia ederler.

Soru 12:

Aşağıdakilerden hangisi Bayesçi pekiştirme yöntemi hakkında doğru bilgi vermez?

A) Bu yöntemde hipotezle, kanıt önermeleri denilen doğrulanmış gözlem önermelerine göre koşullu olasılıklarına dayanılarak sınanır. B) Deneysel hipotezlerin yanı sıra, teorik hipotezler de örnekleme yoluyla pekiştirilebilir. C) Hipotezler, arkadüzlem bilgisini dile getiren önermelere göre koşullu olasılık derecelerine dayanılarak sınanır. D) Bayes Teoremi olarak kullanılan olasılık yasası, aynı zamanda pekiştirme yöntemine de ismini verir. E) Bayesçi pekiştirme yönteminde sınanan hipotezlerin sınama-öncesi olasılık derecesinin hep 0’dan büyük ve 1’den küçük olduğu, hipotezlerin kesin yanlış veya kesin doğru olarak bilinmediği kabul edilir.

Soru 13:

Çıkarım yapmaya dayanır Açıklanan olgunun gerçekleşmesine yol açan nedensel süreçlere odaklanır Açıklanan olgu genellikle deneysel olarak gerçekleştirilmez Nedensel düzenek ve süreç betimle yoluyla ortaya konur Nedensel-düzeneksel model denilen bilimsel açıklama modeliyle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV

Soru 14:

Lakatos’un teori gelişimi görüşüne göre, verilen bir teori dizisinde her teorinin bir önceki teoriden daha gelişmiş olmasına ne denir?

A) İşlevsel teori dizisi B) Yapısal teori dizisi C) Yozlaşan teori yapısı D) Yozlaşan teori dizisi E) Gelişen teori dizisi

Soru 15:

I. Toerik yasaların dile getirdiği önermelerdir. II. Hiçbir gözlem terimi bulunmaz. III. Gözlemlenebilirlere ve gözlemlenemezlere ilişkin önermelerdir. Teorik önermelerle ilgili bu ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

Soru 16:

Aşağıdakilerden hangisi Yasa Görünümlü Önerme'ye örnek olarak gösterilebilir?

A) t anında s sepetinde bulunan bütün elmalar kırmızıdır. B) Her x için, eğer x bir elma olup t anında s sepetinden bulunur ise, x kırmızı olur. C) Bütün saf altın küreler 100.000 kilogramdan hafiftir. D) Bütün metaller yeterince ısıtıldığında genleşir. E) Her x için, x bir küre olup saf altından yapılmış ise, x’in kütlesi 100.000 kilogramdan hafiftir.

Soru 17:

Anomali olarak bilinen bir olguyu açıklayacak (dolayısıyla anomali olmasını giderecek) biçimde kurgulanmış olup, hiçbir yeni öndeyi veya açıklamaya katkısı olmayan hipotezlere ne ad verilir?

A) Ad hoc hipotez B) Temel hipotez C) Koruyucu kuşak hipotezi D) Yıkıcı-yapıcı hipotez E) Teorik hipotez

Soru 18:

Nicod ile Hempel Yönteminin Karşılaştığı Güçlüklerden Kuzgun Paradoksuna göre Herhangi bir pekiştirme kuramı, hangi koşulu yerine getirmelidir ?

A) Bazı önermeler vardır ki, ancak sonsuz ögeli bir evrende doğru olup, sonlu bir evrende tutarsızdır; yani tüm yorumlamalarda yanlıştır. B) Eğer bir hipotezde geçen mantıksal-olmayan terimlerin hepsi teorik ise, o hipotez teorik hipotezdir. C) Eşdeğerlik koşulu olarak adlandırılan E bir gözlem önermesi, H ile H’ iki hipotez olduğunda, E, H hipotezini pekiştirirse ve H ile H’ eşdeğer ise, E, H’ hipotezini de pekiştirir. D) Teorik hipotezin sözü geçen evrendeki açılımından söz edilemeyeceğinden, gözlem önermesi ile hipotezin açılımı arasındaki tümdengelimsel çıkarımdan da söz edilemez. E) “Her doğal sayıdan büyük bir doğal sayı vardır” önermesi, sayallığı (cardinality) sonsuz olan tüm doğal sayılardan oluşan evrende doğru olmasına karşın, bu evrenin sayallığı sonlu olan herhangi bir altkümesinden oluşan evrende tutarsızdır.

Soru 19:

"Lakatos’un bilimsel araştırma programı, bir teori dizisini yönlendirir. Diziyi oluşturan teorilerin ortak katı çekirdeklerinden ötürü aynı teorinin zaman içindeki farklı teori aşamaları sayılabilir. Kuhn’un ortaya koyduğu disipliner matriks görüşünde ise bilimsel paradigma dolaysız olarak teoriyi değil, teoriyi kabul eden bilim insanları topluluğunu yönlendirir. Teorinin yönlendirilmesi, bilim insanları topluluğu aracılığıyla gerçekleşir.”Yukarıdaki bilgi doğrultusunda, Kuhn’un görüşünü Lakatos’un görüşünden ayıran öge hangisidir?

A) Bilim insanlarının yönlendirilmesi B) Teorinin dolaysız olarak yönlendirilmesi C) Katı çekirdekler D) Teori aşamaları E) Zaman içindeki değişim

Soru 20:

Aşağıdakilerden hangisi Nicod ile Hempel yöntemlerinin karşılaştığı güçlüklerden biridir?

A) Duhem-Quine sorunu B) Alternatif hipotezler sorunu C) “Bütün kuğular beyazdır” genellemesinin sadece hipotezin olgusal yoldan sınanmaması gerektiği sorunu D) Kuzgun paradoksu E) Eski kanıt sorunu