Final Sınavı - Bilim Felsefesi

Soru 1:

Hipotezler, eldeki doğrulanmış gözlem önermeleri ve arkadüzlem bilgisini dile getiren önermelere göre koşullu olasılıklarına dayanılarak sınanan olasılık yasası hangisidir?

A) Kuzgun Paradoksu B) Boyle-Mariotte Yasası C) Hipotezli-Tümdengelimsel yöntemi D) Duhem-Quine tezi E) Bayes Teoremi

Soru 2:

Bilimsel teorilerde gerçek (yani evrende var olan) bir nesne dizgesini ve/veya özelliklerini temsil eden maddesel ya da matematiksel bir nesneye verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Önerme B) Model C) Anlambilim D) Kinetik E) Sözdizim

Soru 3:

Bir A teorisine ilişkin bulunan yeni bir olgu bir anomali oluşturmuştur. Bu anomali bu teorinin bazı yardımcı hipotezlerinin reddi ve yeni yardımcı hipotezlerin kabulü yoluyla giderilmiştir. Bu olayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Anomali bilimsel devrim yoluyla giderilmiştir. B) Teorinin katı çekirdeğini oluşturan hipotezler korunmuştur. C) Bu süreç Lakatos'un gelişen teori aşamaları dizisine benzer. D) Olağan bilim döneminde gerçekleşmiştir. E) Anomaliyi oluşturan olgu artık açıklanmış bir olguya dönüşmüştür.

Soru 4:

Charles S. Pierce’ün öncülüğünü yaptığı Hipotez-Buluşu görüşünde,hipotezler nasıl türetilirler?

A) Bilim insanlarının önceden doğrulanmayan önermelere dayanarak tümevarımsal bir çıkarımla türetilir. B) Bilim insanlarının önceden doğrulanmayan önermelere dayanarak tümdengelimsel bir çıkarımla türetilir. C) Bilim insanlarının önceden doğruladıkları gözlem önermelerine dayanarak tümdengelimsel bir çıkarımla türetilir. D) Bilim insanlarının önceden doğruladıkları gözlem önermelerine dayanarak tümevarımsal olmayan bir çıkarımla türetilir. E) Bilim insanlarının önceden doğruladıkları gözlem önermelerine dayanarak tümevarımsal bir çıkarımla türetilir.

Soru 5:

Boyle-Mariotte, Charles ve Gay-Lussac yasaları gibi klasik termodinamik gaz yasaları üç gaz yasasını sırasıyla dile getiren yasa-önermelerinin mantıksal-olmayan tüm terimlerinin birer gözlem terimi olduğu görülmektedir. Bu çeşit yasa-önermelerinin karşılığı olan yasalara ne ad verilir?

A) Teorik Yasa adı verilir B) Deneysel Yasa adı verilir C) Teorik önerme adı verilir D) Yasa Önermesi denir E) Türetilmiş Yasa denir

Soru 6:

Aşağıdakilerden hangisi bilim felsefesi dışında tutulur?

A) Biyoloji B) Matematik C) Fizik D) Sosyoloji E) Tarih

Soru 7:

Kinetik gaz teorisi çeşitli gaz moleküllerinin farklı sıcaklıklardaki ortalama hızlarını hesaplama problemine yol açmıştır. Bu durum bu teorinin hangi bilimsel değere sahip olduğunu göstermektedir?

A) Teorinin tutarlı olması B) Teorinin yalın olması C) Teorinin verimli olması D) Teorinin kapsamlı olması E) Teorinin dakik olması

Soru 8:

Pozitif yordam ile negatif yordam arasındaki farklar nelerdir?

A) Pozitif yordam, teori dizisinin katı çekirdeğini korumayı amaçlarken negatif yordam ise, teori dizisini oluşturan teorilere özgü olan koruyucu kuşakların adım adım ortaya konulmasını yönlendirir. B) Negatif yordam, yozlaşan teori dizisiyken pozitif yordam ise, gelişen teori dizisidir. C) Negatif yordam KUHN’un bilimsel paradigma değişikliğine dayalı devrimsel gelişim görüşünün yapısıyken, pozitif yordam NAGEL’in indirgemeci gelişim görüşünün yapısıdır. D) Negatif yordam NAGEL'in görüşüne göre biçimsel koşul iken, pozitif yordam olgusal koşuldur. E) Negatif yordam, teori dizisinin katı çekirdeğini korumayı amaçlarken pozitif yordam ise, teori dizisini oluşturan teorilere özgü olan koruyucu kuşakların adım adım ortaya konulmasını yönlendirir.

Soru 9:

I. İndirgenen teorinin postulatlarında geçen her terim, indirgeyen teorinin postulatlarında geçmelidir. II. İndirgenen teorinin her postulatı, indirgeyen teorinin postulatlarından tümdengelimsel çıkarımla türetilebilmelidir. III. İndirgeyen teori pekiştirilmiş bir teori olmalıdır. Yukarıda tanımlanan biçimsel koşullar hangi bilimsel teoriye aittir?

A) Lakatos’un bilimsel araştırma programlarına dayalı gelişim görüşü. B) Kuhn’un bilimsel paradigma değişikliğine dayalı devrimsel gelişim görüşü. C) Nagel'in indirgemeci gelişim görüşü. D) Wesley C. Salmon'ın nedensel-düzeneksel modeli. E) Bas van Fraassen'ın pragmatik açıklama modeli.

Soru 10:

Lakatos'un bilimsel araştırma programlarına dayalı gelişim görüşü ile ilgili aşağıdaki seçeneklerden hangisi doğrudur?

A) Lakatos, gelişen teori dizisi ve yozlaşan teori dizisi olarak iki tür teori dizisi tanımlamıştır. B) Verilen bir teori dizisinde (birincil dışında) her teori bir önceki teoriden daha gelişmiş ise, bu teori dizisi yozlaşan teori dizisidir. C) Teori dizisinde bir önceki teori sonraki teoriden daha gelişmiş ise buna gelişme adımı denir. D) Teori dizisinde bir teori bir önceki teoriden daha gelişmiş ise buna yozlaşma adımı denir. E) Bütün adımları bir gelişme olan teori dizisi mümkün değildir.

Soru 11:

Lakatos’un görüşünde teori dizisinin katı çekirdeği ne demektir?

A) Bir teori dizisine ait her teorinin postulatlar kümesi, temel hipotezler kümesi ile yardımcı hipotezler kümesinin birleşimidir. Dizideki tüm teorilere ortak olan temel hipotezler kümesine, teori dizisinin katı çekirdeği denir. B) Bir teori dizisindeki tüm teorilere ortak olan benzer hipotezler kümesine, teori dizisinin katı çekirdeği denir. C) Bir teori dizisine ait her teorinin postulatlar kümesine, teori dizisinin katı çekirdeği denir D) Bir teori dizisine ait her teorinin postulatlar kümesi, temel hipotezler kümesi ile yardımcı hipotezler kümesinin birleşimidir. Dizideki her teorinin yardımcı hipotezler kümesine de o teoriye özgü teori dizisinin katı çekirdeği denir E) Temel hipotezler kümesi ile yardımcı hipotezler kümesinin birleşimine, teori dizisinin katı çekirdeği denir

Soru 12:

Bu yöntemde sınanan hipotezlerin sınama-öncesi olasılık derecesinin hep 0’dan büyük ve 1’den küçük olduğu, yani hipotezlerin kesin olarak yanlış veya kesin olarak doğru olarak bilinmediği kabul edilir. Burada bahsedilen yöntem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Nicod Yöntemi B) Hempel Yöntemi C) Bayesci Pekiştirme Yöntemi D) Hipotezli-Tümdengelimsel Pekiştirme Yöntemi E) Kendi Kendini Pekiştirme Yöntemi

Soru 13:

Aşağıdakilerden hangisi bir paradigma içindeki teorilerin karşılaştığı anomalilerin bir sonucu olamaz?

A) Bilimsel paradigmanın kısmen değiştirilmesi B) Bilimsel paradigmanın değişime uğramadan beklemesi C) Bilimsel paradigmanın reddilmesi D) Anomalinin reddedilmesi E) Bunalım dönemi yaşanması

Soru 14:

Lakatos’un bilimsel araştırma programlarına dayalı gelişim görüşünde katı çekirdek ve koruyucu kuşak kavramları yer almaktadır. Bu kavramların Kuhn'un ortaya koyduğu disipliner matriks anlamındaki bilimsel paradigmadaki karşılığı nedir?

A) Sembolik Genellemeler B) Metafizik İlkeler C) Modeller D) Bilimsel Değerler E) Örnek Problem Çözümleri

Soru 15:

Doğruya erişmenin tek geçerli yöntemi olarak kabul edilen salt tümevarımcı görüş ağağıdakilerden hangisiyle başlamıştır?

A) Glymour B) Hempel C) Nicod D) Francis Bacon E) K. R. Popper’in

Soru 16:

Popper'a göre, "dayanıklı hipotez" kavramının tanımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Uzun süre yapılan sınamalar sonucunda yanlışlanamayan hipotezlerdir. B) Yapılan sınamalarda yüksek oranda olumlu gözlem önermesiyle pekiştirilmiş hipotezlerdir. C) Gözleme dayanarak temel önerme olarak kabul edilmiş hipotezlerdir. D) Sınama-öncesi ve sınama-sonrası olasılık derecesi aynı kalan hipotezlerdir. E) Nesnelliği, ilgili bilim adamları tarafından tartışmasız kabul edilen hipotezlerdir.

Soru 17:

Hipotez Pekiştirmesi Görüşleri ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bilimsel yöntem tümdengelimsel çıkarım biçimlerini içerir B) Bilimsel yöntem tümevarımsal çıkarım biçimlerini içerir C) Bilimsel yöntem hipotez kurmayı içerir. D) Gözlem önermelerinin bilim insanlarınca sınama amacıyla da olsa geçici olarak kabul edilmesine izin verilmez. E) Gözlem önermesi olmayan önermelerin bilim insanlarınca sınama amacıyla hipotez sıfatıyla geçici olarak kabul edilmesi serbesttir.

Soru 18:

∀x(Px →Tx) şeklindeki tümel-koşullu önermenin olumlu ve olumsuz örneklemeleri hangi seçenekte sırasıyla verilmiştir?

A) Pa ∧ Ta / Pa ∨ Ta B) Pa ∧ ∼Ta / Pa ∧ Ta C) Pa ∧ Ta / Pa ∧ ∼Ta D) ∼Pa ∧ ∼Ta / ∼Pa ∧ Ta E) Pa ∨ Ta / Pa ∧ Ta

Soru 19:

İndirgemeci gelişim görüşü kapsamında bir teorinin diğerini indirgemesi için gerekli ve yeterli olan koşullar: biçimsel ve olgusal koşullar olarak gruplandırılır. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bu koşullar kapsamında doğrudur?

A) İndirgenen teorinin postulatlarında geçen her terim, indirgeyen teorinin postulatlarında geçmek zorunda değildir. B) İndirgenen teorinin her postulatı indirgeyen teorinin postulatlarından tümevarımsal çıkarımla türetilebilmelidir. C) İndirgenen teori, pekiştirilmiş bir teori olmalıdır. D) İndirgenen teoriyi pekiştiren kanıtlar, hipotezli-tümdengelimsel pekiştirme yoluyla indirgeyen teoriyi de pekiştirir. E) İndirgeyen teoriden indirgenen teoriye geçiş bir indirgemeci birikimsel gelişimdir.

Soru 20:

Bilimsel paradigmanın içerdiği teorinin gözlem ve/veya deneye dayanmaksızın geliştirilmesi Teori-geliştirme problemlerinden hangisidir?

A) Olgu-toplama problemleri B) Teori sınama problemleri C) Deneysel teori-geliştirme problemleri D) Teorik teori-geliştirme problemleri E) Olgu-deneme problemleri